Powtórzenie jako fuzja komentarzy. Kilka uwag o fenomenie kina indyjskiego

Aleksandra Hirszfeld

Abstrakt

Tekst ten to próba uchwycenia i odsłonięcia form i okoliczności, w jakich zrodził się dyskurs dotyczący kina Bollywood. Dyskurs ten wiąże się z zakorzenionymi w tradycji zachodniej stereotypami na temat Wschodu, z orientalizmem, który wciąż wyprzedza krytyczną myśl. Orientalizm to jednak przede wszystkim autokomentarz europejskiego Ja odbijającego się we własnym „Innym”. Zachód tworzy siebie przez kontrast z Orientem. W efekcie mamy do czynienia ze specyficznym powtórzeniem: ludzie Orientu, choć sami nie konstruują idei „orientalistycznych” to jednak wpisują się w myślenie, które narzuca im skonstruowany przez Zachód dyskurs „o Oriencie” i powtarzają je. Działa tu imperializm nie tylko ekonomiczny, ale i ideologiczny: krytyka zachodnia ocenia filmy masala w kategoriach produktu, który wpisuje się w klasyczny model orientalistycznego myślenia o Oriencie, w model kuszącej egzotyki. Hirszfeld patrzy na to zjawisko przez pryzmat mitu zarówno w ujęciu Barthes’a, jak i Proppa. Kino Bollywood zostaje zarażone Zachodem: na miejsce starych mitów przychodzą quasi-mieszczańskie mity-ideologie. Powstaje nowa wiedza, kłębowiska komentarzy i kolejne dyskursy tworzone właśnie przez Zachód.