Projektanci czasoprzestrzeni. Modernistyczna architektura w kadrze filmowym
Katarzyna Uchowicz
katarzyna.uchowicz@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4844-5629
Abstrakt
Autorka omawia wybrane przykłady przenikania się architektury i filmu w dwudziestoleciu międzywojennym. Punkt wyjścia artykułu stanowi działalność grupy modernistów Praesens, zaś jego celem jest ukazanie modernizmu jako syntezy sztuk oraz interdyscyplinarnych dialogów artystycznych. Filmowo-architektoniczne związki zostały zaprezentowane z różnych perspektyw, począwszy od zaangażowania architektów w projekty scenograficzne (Szymon Syrkus, Andrzej Pronaszko), przez współpracę projektantów z reżyserami (Robert Mallet-Stevens, Marcel L’Herbier), komponowanie fotomontaży, po kształtowanie dekoracji na wzór nowoczesnych miast – i odwrotnie – projektowanie architektury na podstawie wizji scenicznych (Barbara i Stanisław Brukalscy). Relacje architektury i filmu objęły także nowy język architektoniczny, czego przykładem są stosowane przez architektów terminy zaczerpnięte z nomenklatury filmowej, takie jak „reżyseria ruchu” czy „czasoprzestrzeń”, komentowane równocześnie przez włoskiego teoretyka kina Ricciotta Canudo. Ponadto w tekście przypomniano biografie architektów, którzy po uzyskaniu dyplomu poświęcili się wyłącznie scenografii, otwierając tym samym nowe pole działalności zawodowej (Jacek Rotmil).
Słowa kluczowe:
modernizm, architektura XX wieku, Praesens, czasoprzestrzeń, synteza sztuk, reżyseria ruchuBibliografia
Biskupski, Ł. (2017). Kinofilia zaangażowana: Stowarzyszenie Miłośników Filmu Artystycznego „Start” i upowszechnianie kultury filmowej w latach 30. XX w. Łódź: Wydawnictwo Przypis.
Google Scholar
Chmielewski, J., Syrkus, S. (2013). Warszawa funkcjonalna. Przyczynek do urbanizacji regionu warszawskiego. Warszawa: Centrum Architektury.
Google Scholar
Cohen, J.-L. (2014). Le Corbusier Le Grand. New York: Phaidon Press Limited.
Google Scholar
Duniec, K. (2017). Dwudziestolecie. Przedstawienia. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar
Giedion, S. (1968). Przestrzeń, czas i architektura (tłum. J. Olkiewicz). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Jencks, C. (1982). Le Corbusier – tragizm współczesnej architektury (tłum. M. Biegańska). Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
Kędziorek, A., Uchowicz, K., Wirkus, M. (red.) (2019). Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus. Warszawa: Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki.
Google Scholar
Kubas, P. (2018). Sąd w teatrze. Dokumentalność reportażu scenicznego „Boston” w Studiu Teatralnym im. Stefana Żeromskiego. Grotowski.net. http://www.grotowski.net/performer/performer-16/sad-w-teatrze-dokumentalnosc
Google Scholar
Le Corbusier (2012). W stronę architektury (tłum. T. Swoboda). Warszawa: Centrum Architektury.
Google Scholar
Minorski, J. (1970). Polska nowatorska myśl architektoniczna w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Piłatowicz, J. (2009). Syrkus Helena z Eliasbergów. W: A. Romanowski (red.), Polski słownik biograficzny (t. 46, s. 288). Warszawa – Kraków: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar
Rejniak-Majewska, A. (2017). Obraz zwielokrotniony. Reprodukcja fotograficzna i wizualne narracje sztuki awangardowej 1910-1939. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Rypson, P. (2011). Nie gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919-1945. Kraków: Karakter.
Google Scholar
Talarczyk-Gubała, M. (2015). Wanda Jakubowska. Od nowa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Węgrzyniak, R. (2017). Procesy doktora Weicherta. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Autorzy
Katarzyna Uchowiczkatarzyna.uchowicz@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-4844-5629
Historyczka sztuki; zatrudniona w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Pracowni Dokumentacji Architektury XX w. Obszar jej zainteresowań badawczych obejmuje architekturę XX w., interdyscyplinarną kulturę modernizmu, środowisko artystyczne awangardy oraz powojenną twórczość eksperymentalną. Kuratorka wystawy Awers/rewers. Architekt Bohdan Lachert (Muzeum Architektury we Wrocławiu), współautorka ekspozycji Algorithmen der Modernität (Instytut Polski w Berlinie). Autorka publikacji: Eternity and a Moment. 1918-1939 – Architecture as a Tool in Constructing Polish National Identity (2017), Ariergarda modernizmu. Katalog projektów i realizacji Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy (2017); Awers/rewers. Architekt Bohdan Lachert (2018), redaktorka (wspólnie z A. Kędziorek i M. Wirkus) pracy Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus (2019). Prowadzi wykłady poświęcone historii i teorii architektury oraz planowaniu przestrzennemu XX w. na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Statystyki
Abstract views: 446PDF downloads: 357
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Katarzyna Uchowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
