Ucieleśniony odbiór tańca w filmie. Przypadek „Climaksu” Gaspara Noé
Łukasz Kiełpiński
kielpinski.lukasz@gmail.comUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4977-9089
Abstrakt
Taniec ukazany na ekranie kinowym może wywierać silniejsze wrażenie na odbiorcy, niż gdyby był oglądany „na żywo”. Krytycy filmowi pisali o pierwszej scenie tańca w Climaksie (2018) Gaspara Noé, używając określeń sugerujących jej wyjątkowo intensywne, fizjologicznie pobudzające oddziaływanie. Taniec wzmocniony audiowizualną oprawą filmu prowokuje szczególny rodzaj somatycznego zaangażowania, przejawiającego się przede wszystkim na poziomie wrażeń płynących z ciała odbiorcy. Zmysłowa teoria kina wydaje się więc szczególnie użyteczną metodologią do wyjaśniania zjawisk z rejestru ucieleśnionego odbioru tańca w filmie. Podczas analizy tego zjawiska na przykładzie Climaksu autor korzysta z proponowanej przez Vivian Sobchack perspektywy sensuous theory, zagadnień fenomenologii tańca, a ponadto odnosi się do teorii afektu, teorii performansu oraz odkrycia neuronów lustrzanych. W końcowej części tekstu autor przywołuje także psychoanalityczne mechanizmy zaangażowania w filmowy taniec.
Słowa kluczowe:
Gaspar Noé, ucieleśnienie, taniec, afekt, zmysłowa teoria kinaBibliografia
Bellantoni, P. (2005). If It’s Purple, Someone’s Gonna Die: The Power of Color in Visual Storytelling. Oxford: Focal Press.
Google Scholar
Bergson, H. (2016). O bezpośrednich danych świadomości (tłum. K. Bobrowska, B. Baran). Warszawa: Aletheia.
Google Scholar
Bogdański, M. (2018, 22 listopada). Zapamiętajcie ten taniec. CzasKultury.pl. http://czaskultury.pl/czytanki/zapamietajcie-ten-taniec/
Google Scholar
Bojarska, K. (2013). Poczuć myślenie. Afektywne procedury historii i krytyki (dziś). Teksty Drugie, 6 (144), ss. 8-16.
Google Scholar
Brzozowski, S. (2000). Pamiętnik. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar
Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu. Wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Fischer-Lichte, E. (2008). Estetyka performatywności (tłum. M. Borowski, M. Sugiera). Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar
Gallese, V. (2001). The „Shared Manifold” Hypothesis: From Mirror Neurons to Empathy. Journal of Consciousness Studies, 5-7 (8), ss. 33-50.
Google Scholar
Guerra, M., Gallese, V. (2012). Embodying Movies: Embodied Simulation and Film Studies. Cinema: Journal of Philosophy and the Moving Image, 3, ss. 183-210.
Google Scholar
Irzykowski, K. (1977). Dziesiąta muza. Zagadnienia estetyczne kina. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
Jarman, D. (2017). Chroma. Księga kolorów (tłum. P. Świerczyk). Katowice: Instytucja Filmowa Silesia Film.
Google Scholar
Jones, J. (2002, 1 września). Behind the Scenes of David LaChapelle’s Documentary „Rize”. DanceSpirit.com. https://web.archive.org/web/20100511071439/http://www.dancespirit.com/articles/1452
Google Scholar
Kohn, E. (2018, 13 maja). „Climax” Review: Gaspar Noé’s Psychedelic Ride Is a Drug Trip That Goes Very Wrong in a Movie That Feels Just Right. Indiewire.com. https://www.indiewire.com/2018/05/climax-review-gaspar-noe-cannes-2018-1201963894/
Google Scholar
Kruk, A. (2018, 1 października). Harder, Better, Faster. Dwutygodnik.com. https://www.dwutygodnik.com/artykul/8054-harder-better-faster.html
Google Scholar
LaMothe, K. L. (2006). Nietzsche’s Dancers: Isadora Duncan, Martha Graham and the Reveluation of Christian Values. New York: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781403977267
Google Scholar
Marks, L. (2000). The Skin of the Film: Intercultural Cinema, Embodiment, and the Senses. Durham – London: Duke University Press.
Google Scholar
Massumi, B. (2013). Autonomia afektu (tłum. A. Lipszyc). Teksty Drugie, 6 (144), ss. 111-134.
Google Scholar
Merleau-Ponty, M. (2001). Fenomenologia percepcji (tłum. M. Kowalska, J. Migasiński). Warszawa: Fundacja Aletheia.
Google Scholar
Nietzsche, F. (2015). Tako rzecze Zaratustra (tłum. W. Berent). Kraków: vis-à-vis etiuda.
Google Scholar
Polak, M. (2016). Trauma bezkresu. Nietzsche, Lacan, Bernhard i inni. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Prodeus, A. (2018, 16 maja). Śmiech do szaleństwa. Filmweb.pl. https://www.filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-Climax-21410
Google Scholar
Scott, A. O. (2019, 28 lutego). „Climax” Review: A Party That Assaults the Senses and Scrambles the Brain. NYTimes.com. https://www.nytimes.com/2019/02/28/movies/climax-review.html
Google Scholar
Sheets-Johnstone, M. (2015). The Phenomenology of Dance. Philadelphia: Temple Univeristy Press.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvrf88jc
Google Scholar
Smoliński, S. (2018). Climax. Ekrany, 5 (45), s. 41.
Google Scholar
Sobchack, V. (2004). Carnal Thoughts: Embodiment and Moving Image Culture. Berkeley – Los Angeles – London: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520937826
Google Scholar
Stańczyk, M. (2020, 12 lutego). Ucieleśnione doświadczenie kinowe. „Sensuous theory” i jej krytyczny potencjał. Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/148810
Google Scholar
Stasiowski, M. (2018). Mrowisko w uchu. Ucieleśnienie słuchania, Ekrany, 5 (45), ss. 16-21.
Google Scholar
Tatarska, A. (2018, 10 października), „Climax”. Gaspar Noé przeczołguje widza przez całe spektrum emocji: od podniecenia po rozpacz. Wyborcza.pl. https://wyborcza.pl/7,101707,24058340,climax-recenzja.html
Google Scholar
Taylor, D. (2018). Performans (tłum. M. Borowski, M. Sugiera). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Wilde, O. (2017). De Profundis (tłum. M. Stroiński). Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Google Scholar
Autorzy
Łukasz Kiełpińskikielpinski.lukasz@gmail.com
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0003-4977-9089
Student kulturoznawstwa, psychologii oraz filozofii w ramach Kolegium Międzydziedzinowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych na Uniwersytecie Warszawskim. Publikował na łamach „Pleografu. Kwartalnika Akademii Polskiego Filmu”. Pisze o filmie także do krakowskiego „16mm” oraz katowickiego „artPAPIERu”.
Statystyki
Abstract views: 680PDF downloads: 501
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Łukasz Kiełpiński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Łukasz Kiełpiński, W stronę Nowej Szczerości. Konceptualizowanie przemian wrażliwości w najnowszym kinie polskim , Kwartalnik Filmowy: Nr 119 (2022): (Nowa) teoria filmu
- Łukasz Kiełpiński, Od Powstania Warszawskiego do Czarnych Panter. Jak Edward Laudański stał się Edouardem de Laurotem , Kwartalnik Filmowy: Nr 128 (2024): Dekolonizacja dyskursów filmowych
