Ucieleśniony odbiór tańca w filmie. Przypadek „Climaksu” Gaspara Noé

Łukasz Kiełpiński

kielpinski.lukasz@gmail.com
Uniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4977-9089

Abstrakt

Taniec ukazany na ekranie kinowym może wywierać silniejsze wrażenie na odbiorcy, niż gdyby był oglądany „na żywo”. Krytycy filmowi pisali o pierwszej scenie tańca w Climaksie (2018) Gaspara Noé, używając określeń sugerujących jej wyjątkowo intensywne, fizjologicznie pobudzające oddziaływanie. Taniec wzmocniony audiowizualną oprawą filmu prowokuje szczególny rodzaj somatycznego zaangażowania, przejawiającego się przede wszystkim na poziomie wrażeń płynących z ciała odbiorcy. Zmysłowa teoria kina wydaje się więc szczególnie użyteczną metodologią do wyjaśniania zjawisk z rejestru ucieleśnionego odbioru tańca w filmie. Podczas analizy tego zjawiska na przykładzie Climaksu autor korzysta z proponowanej przez Vivian Sobchack perspektywy sensuous theory, zagadnień fenomenologii tańca, a ponadto odnosi się do teorii afektu, teorii performansu oraz odkrycia neuronów lustrzanych. W końcowej części tekstu autor przywołuje także psychoanalityczne mechanizmy zaangażowania w filmowy taniec.


Słowa kluczowe:

Gaspar Noé, ucieleśnienie, taniec, afekt, zmysłowa teoria kina

Bellantoni, P. (2005). If It’s Purple, Someone’s Gonna Die: The Power of Color in Visual Storytelling. Oxford: Focal Press.
  Google Scholar

Bergson, H. (2016). O bezpośrednich danych świadomości (tłum. K. Bobrowska, B. Baran). Warszawa: Aletheia.
  Google Scholar

Bogdański, M. (2018, 22 listopada). Zapamiętajcie ten taniec. CzasKultury.pl. http://czaskultury.pl/czytanki/zapamietajcie-ten-taniec/
  Google Scholar

Bojarska, K. (2013). Poczuć myślenie. Afektywne procedury historii i krytyki (dziś). Teksty Drugie, 6 (144), ss. 8-16.
  Google Scholar

Brzozowski, S. (2000). Pamiętnik. Warszawa: Czytelnik.
  Google Scholar

Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu. Wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Fischer-Lichte, E. (2008). Estetyka performatywności (tłum. M. Borowski, M. Sugiera). Kraków: Księgarnia Akademicka.
  Google Scholar

Gallese, V. (2001). The „Shared Manifold” Hypothesis: From Mirror Neurons to Empathy. Journal of Consciousness Studies, 5-7 (8), ss. 33-50.
  Google Scholar

Guerra, M., Gallese, V. (2012). Embodying Movies: Embodied Simulation and Film Studies. Cinema: Journal of Philosophy and the Moving Image, 3, ss. 183-210.
  Google Scholar

Irzykowski, K. (1977). Dziesiąta muza. Zagadnienia estetyczne kina. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
  Google Scholar

Jarman, D. (2017). Chroma. Księga kolorów (tłum. P. Świerczyk). Katowice: Instytucja Filmowa Silesia Film.
  Google Scholar

Jones, J. (2002, 1 września). Behind the Scenes of David LaChapelle’s Documentary „Rize”. DanceSpirit.com. https://web.archive.org/web/20100511071439/http://www.dancespirit.com/articles/1452
  Google Scholar

Kohn, E. (2018, 13 maja). „Climax” Review: Gaspar Noé’s Psychedelic Ride Is a Drug Trip That Goes Very Wrong in a Movie That Feels Just Right. Indiewire.com. https://www.indiewire.com/2018/05/climax-review-gaspar-noe-cannes-2018-1201963894/
  Google Scholar

Kruk, A. (2018, 1 października). Harder, Better, Faster. Dwutygodnik.com. https://www.dwutygodnik.com/artykul/8054-harder-better-faster.html
  Google Scholar

LaMothe, K. L. (2006). Nietzsche’s Dancers: Isadora Duncan, Martha Graham and the Reveluation of Christian Values. New York: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781403977267   Google Scholar

Marks, L. (2000). The Skin of the Film: Intercultural Cinema, Embodiment, and the Senses. Durham – London: Duke University Press.
  Google Scholar

Massumi, B. (2013). Autonomia afektu (tłum. A. Lipszyc). Teksty Drugie, 6 (144), ss. 111-134.
  Google Scholar

Merleau-Ponty, M. (2001). Fenomenologia percepcji (tłum. M. Kowalska, J. Migasiński). Warszawa: Fundacja Aletheia.
  Google Scholar

Nietzsche, F. (2015). Tako rzecze Zaratustra (tłum. W. Berent). Kraków: vis-à-vis etiuda.
  Google Scholar

Polak, M. (2016). Trauma bezkresu. Nietzsche, Lacan, Bernhard i inni. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Prodeus, A. (2018, 16 maja). Śmiech do szaleństwa. Filmweb.pl. https://www.filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-Climax-21410
  Google Scholar

Scott, A. O. (2019, 28 lutego). „Climax” Review: A Party That Assaults the Senses and Scrambles the Brain. NYTimes.com. https://www.nytimes.com/2019/02/28/movies/climax-review.html
  Google Scholar

Sheets-Johnstone, M. (2015). The Phenomenology of Dance. Philadelphia: Temple Univeristy Press.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvrf88jc   Google Scholar

Smoliński, S. (2018). Climax. Ekrany, 5 (45), s. 41.
  Google Scholar

Sobchack, V. (2004). Carnal Thoughts: Embodiment and Moving Image Culture. Berkeley – Los Angeles – London: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520937826   Google Scholar

Stańczyk, M. (2020, 12 lutego). Ucieleśnione doświadczenie kinowe. „Sensuous theory” i jej krytyczny potencjał. Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/148810
  Google Scholar

Stasiowski, M. (2018). Mrowisko w uchu. Ucieleśnienie słuchania, Ekrany, 5 (45), ss. 16-21.
  Google Scholar

Tatarska, A. (2018, 10 października), „Climax”. Gaspar Noé przeczołguje widza przez całe spektrum emocji: od podniecenia po rozpacz. Wyborcza.pl. https://wyborcza.pl/7,101707,24058340,climax-recenzja.html
  Google Scholar

Taylor, D. (2018). Performans (tłum. M. Borowski, M. Sugiera). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Wilde, O. (2017). De Profundis (tłum. M. Stroiński). Warszawa: Wydawnictwo Sic!
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-11-13

Cited By / Share

Kiełpiński, Łukasz (2020) „Ucieleśniony odbiór tańca w filmie. Przypadek «Climaksu» Gaspara Noé”, Kwartalnik Filmowy, (111), s. 54–70. doi: 10.36744/kf.400.

Autorzy

Łukasz Kiełpiński 
kielpinski.lukasz@gmail.com
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0003-4977-9089

Student kulturoznawstwa, psychologii oraz filozofii w ramach Kolegium Międzydziedzinowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych na Uniwersytecie Warszawskim. Publikował na łamach „Pleografu. Kwartalnika Akademii Polskiego Filmu”. Pisze o filmie także do krakowskiego „16mm” oraz katowickiego „artPAPIERu”.



Statystyki

Abstract views: 630
PDF downloads: 459


Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Łukasz Kiełpiński

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.