Między jawą a snem. Fotografia surrealistyczna

Agnieszka Taborska

Abstrakt

Refleksja teoretyczna członków ruchu surrealizmu rzadko kiedy zwracała się w stronę fotografii, a jednak był to jeden z najbardziej popularnych, nośnych i znoszących próbę czasu środków wyrazu. Choć wielu surrealistów uprawiało fotografię na uboczu innych sztuk, choć często też nie traktowali jej jako sztukę, ale raczej zabawę, dziś fotografię surrealistyczną trudno byłoby przecenić. Taborska, przywołując prace Mana Raya, Jacques-André Boiffarda, Dory Maar, Claude Cahun, czy Brassaia, stara się uporządkować różne formy i przejawy tej sztuki, próbuje też określić, co świadczy o „surrealistyczności” danej fotografii. Za Davidem Bate’m dzieli fotografię surrealistyczną na trzy rodzaje: mimetyczny, profotograficzny i enigmatyczny. Pierwszy, najbardziej konwencjonalny, rejestruje rzeczywistość. Drugi typ to fotografia rejestrująca rzeczywistość zainscenizowana na potrzeby zdjęcia. Tutaj rzecz fotografowana jest surrealistyczna, a wrażenie wywoływane przez zdjęcie wynika wyłącznie z charakteru obiektu. Przy fotografii enigmatycznej – w potocznym rozumieniu najczęściej określane jako „surrealistycznej” i najtrudniej poddającej się interpretacji – wykorzystywane są stosowane w ciemni techniki (solaryzacja, rayogramy, podwójne naświetlenie) oraz zabiegi późniejsze, takie jak kolaż. Autorka próbuje też dotknąć fenomenu specyficznego humoru surrealistów, ich często niezwykle ironicznej ideologii. Choć bliska jest rewolucyjnej i przewrotnej aurze surrealizmu, jej refleksje zawsze jednak wpisują się w dyskurs szeroko pojętej sztuki.