Obrazy światłem malowane w filmach Dereka Jarmana
Abstrakt
Artykuł jest próbą analizy estetyki światła w filmach Dereka Jarmana: The Tempest (1979), Caravaggio (1986), War Requiem (1989), Edward II (1991) i Wittgenstein (1992). Autor wyróżnia kilka jej typów: estetykę światła „naturalnego”, „sztucznego” i „wewnętrznego”, które odpowiadają kolejno stylistyce wybranego malarstwa barakowego: Caravaggia, Georges’a de la Toura i Rembrandta. Analizy te umieszczono w ramach koncepcji painting with light traktującej światło jako źródło określonej konwencji estetycznej przypisywanej wymienionym malarzom. Painting with light można przeciwstawić writing with light, w której opowiadanie filmowe konstruuje się w oparciu o symboliczne zmiany charakteru i barwy światła. Specyfika światła „naturalnego” została omówiona na podstawie analizy filmu Caravaggio jako estetyka punktowego oświetlenia postaci żółto-pomarańczowym światłem pochodzącym z tradycji szkoły weneckiej. Natomiast światło „sztuczne” ujęto jako światło świecy, które jest źródłem oświetlenia w obrazach de la Toura i zostało zastosowane w The Tempest i War Requiem. Rozwój opisywanej estetyki światła kończy prezentacja światła „wewnętrznego” pochodzącego od obrazów Rembrandta na przykładzie filmów Edward II i Wittgenstein. Autor poszukuje uzasadnienia zarówno w publikacjach operatorów filmowych (Vittorio Storaro), jak i w esejach teoretyków filmu piszących o twórczości Jarmana (William Pencak), a także w publikacjach historyków sztuki wypowiadających się na temat malarstwa Caravaggia, de la Toura i Rembrandta (Walter Friedlaender, Howard Hibbard, Helen Langdon, André Malraux i John Gage).
Słowa kluczowe:
Derek Jarman, światło, barokBibliografia
Alton John, Painting with Light, University of California Press, Berkley – Los Angeles – London 1995, s. 44-56.
Google Scholar
Anfam David A. i inni, Techniki wielkich mistrzów malarstwa, tłum. D. Stefańska-Szewczuk, M. Dolińska, B. Mierzejwska, , Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa, s. 44.
Google Scholar
Bachelard Gaston, Płomień świecy, tłum. J. Rogoziński, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 1996, s. 42.
Google Scholar
Field David M., Rembrandt, tłum. D. Stefańska-Szewczuk, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 2006, s. 190.
Google Scholar
Friedlaender Walter, Caravaggio Studies, Princenton University Press, Princeson – New Jersey 1974, s. 35-36.
Google Scholar
Gage John, Kolor i kultura. Teoria i znaczenie koloru od antyku do abstrakcji, tłum. J. Holzman, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2008, s. 139, 156.
Google Scholar
Gomez Joseph A., The process of Jarman’s „War Requiem”: personal vision and the tradition of fusion of the arts, w: By angels driven. The films of Derek Jarman, red. C. Leppard, Flicks Books, Trowbridge 1996, s. 84-102.
Google Scholar
Itten Johannes, The Art of Color. The subjective experience and objective rationale of color, tłum. E. van Haagen, A VNR Book. John Wiley & Sons Inc., New York – Chichester – Weinheim – Brisbane – Singapore – Toronto 2002, s. 98.
Google Scholar
Kitson Michael, The Complete Paintings of Caravaggio, Harry N. Abrams, New York 1967, s. 5-6.
Google Scholar
Langdon Helen, Caravaggio, tłum. S. Kroszczyński, Dom Wydawniczy „Rebis”, Poznań 2003, s. 120, 187.
Google Scholar
Malraux André, Przemiana bogów. Nadprzyrodzone, tłum. E. Bąkowska, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1985, s. 273.
Google Scholar
Ostrowski Jan K., Caravaggio i caravaggionizm, w: Sztuka świata, t. 7, red. A. Lewicka-Morawska, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 1994, s. 63-64, 69.
Google Scholar
Pencak William, The Films of Derek Jarman, McFarland & Company Publishers, Jefferson – London 2002, s. 72-73, 77.
Google Scholar
Place Janey A., Lowell S. Peterson, Some Visual Motifs of „Film Noir”, w: Movies and Methods: An Anthology – t. 1, red. B. Nichols, University of California Press, Berkey 1976, s. 325-338.
Google Scholar
Popczyk Maria, Światło i obrazy, w: Estetyka czterech żywiołów: ziemia, woda, ogień, powietrze, red. K. Wilkoszewska, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2002, s. 183.
Google Scholar
Porton Richard, Language games and aesthetics attitudes: style and ideology in Jarman late films, w: By angels driven. The films of Derek Jarman, red. C. Leppard, Flicks Books, Trowbridge 1996, s. 139.
Google Scholar
Radkiewicz Małgorzata, Derek Jarman: portret indywidualisty, Wydawnictwo „Rabid”, Kraków 2003, s. 45.
Google Scholar
Stararo Vittorio, Scrivere con la Luce/Writing with Light, Parte prima: La Lune/Part one: The Light APERTURE/Accademia dell’Immagine, New York 2003, s. 52, 82.
Google Scholar
Wiącek Elżbieta, Autoportret z cieniem, „Kwartalnik filmowy” 2001, nr 33, s. 28.
Google Scholar
Wittgenstein Ludwig, Uwagi o kolorach, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo „Spacja”, Warszawa 1998.
Google Scholar
Wollen Roger, Introduction. Facets of Derek Jarman, w: Derek Jarman: A Portrait, red. R. Wollen, Thames and Hudson Ltd., London 1996, s. 15, 21-23.
Google Scholar
Autorzy
Konrad Chmieleckikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi Polska
Adiunkt w Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi i PWSZ w Głogowie. Autor książki Estetyka intermedialności (2008). Pracuje nad zagadnieniami dotyczącymi estetyki obrazu filmowego i kultury wizualnej.
Statystyki
Abstract views: 35PDF downloads: 11
Licencja
Prawa autorskie (c) 2009 Konrad Chmielecki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
