Zobaczyć Gorgonę. Siegfried Kracauer i teoria filmu po Zagładzie
Abstrakt
Waga, jaką w Teorii filmu (1960) Kracauer przypisywał zainteresowaniu kamery tym, co pozbawione znaczenia, marginalne lub peryferyjne, idzie u niego w parze z sytuowaniem fragmentów własnego dyskursu, nacechowanych szczególnym napięciem lub poczuciem doniosłości, na marginesach głównego toku argumentacji. Są to zarazem fragmenty najbardziej kłopotliwe, jeśli czytać je z perspektywy unifikującej, realistycznej wykładni Teorii filmu. W wielu wypadkach przypadkowe "dygresje" czy spostrzeżenia okazują się - w świetle znanych nam obecnie brulionów Kracauera - elementami pierwszej koncepcji teoretycznej z początku lat 40. Kracauer rozpoznaje zależność pomiędzy eksterminacją jako znikaniem bez śladu istot żywych a wymazywaniem ich śmierci z porządku obrazu - i uznaje ten związek za kluczowy dla filozoficznej charakterystyki Zagłady. Kiedy obraz wkracza w obszar, na którym wydają się ulegać wyczerpaniu tradycyjne możliwości obrazowania, wydaje się być ostatnim schronieniem pogwałconej godności ludzkiej. Niektóre z tych tez wyrastają z dyskusji z interpretacją alegorii "czaszki" przywoływanej za Ursprung des Trauerspiel Waltera Benjamina. Stanowiska tego nie można oczywiście pogodzić ze słynną obrazoburczą postawą Theodora Adorna. W świetle dyskusji Kracauera z Adornem tezę o niemożliwości przedstawienia Shoah trzeba odczytywać w nowej perspektywie.
Słowa kluczowe:
Siegfried Kracauer, teoria filmu, HolokaustBibliografia
Adorno Theodor W., Curious Realist: On Siegfried Kracauer, trans. A. W. Nicholsen, “New German Critique” 1991, Autumn, no. 54, s. 177.
DOI: https://doi.org/10.2307/488432
Google Scholar
Adorno Theodor W., Dialektyka negatywna, tłum. K. Krzemieniowa, PWN Warszawa 1988, s. 11.
Google Scholar
Adorno Theodor W., Transparencies on Film, trans. Th. Y. Levin, „New German Critique”, Autumn 1981 – Winter 1982, no. 24-25, s. 202.
DOI: https://doi.org/10.2307/488050
Google Scholar
Agamben Giorgio, Co zostaje z Auschwitz. Archiwum i świadek, tłum. S. Królak, Warszawa 2008, s. 164.
Google Scholar
Anderson Mark, Siegfried Kracauer and Meyer Schapiro: A friendship, “New German Critique”, September 1991, no. 54, s. 24.
DOI: https://doi.org/10.2307/488424
Google Scholar
Barnow Dagmar, Critical Realism. History, Photography and Work of Siegfried Kracauer, Baltimore-London 1994, s. 147-149.
Google Scholar
Benjamin Walter, O pojęciu historii, tłum. K. Krzemień, w: teW. Benjamin, Anioł historii, Poznań 1996, s. 418.
Google Scholar
Benjamin Walter, The Origin of German Tragic Drama, trans. J. Osborn, London – New York 1998, s. 166, 215.
Google Scholar
Despoix Philippe, Siegfried Kracauer, essayiste et critique de cinema, “Critique” XLVIII, 1992, no 539, s. 318-319
Google Scholar
Didi-Huberman Georges, Obraz mimo wszystko, tłum. M. Kubiak Ho-Chi, Kraków 2008, s. 222.
Google Scholar
Hansen Miriam, „With Skin and Hair”: Kracauer’s Theory of Film, Marseille 1940, „Critical Inquiry”, Spring 1993, nr 19, s. 447, 458-461.
DOI: https://doi.org/10.1086/448682
Google Scholar
Hansen Miriam, Introduction, w: S. Kracauer, Theory of Film. The Redemptions of Physical Reality, Princeton 1997, s. xxiv. Koch Gertrud, “Not yet accepted anywhere”: Exile, Memory and Image in Kracauer’s Conception of History, “New German Critique” 1991, Fall, no. 54, s. 98.
Google Scholar
Koch Gertrud, Siegfried Kracauer: An Introduction, trans. J. Gaines, Princeton 2000, s. 113.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781400823642
Google Scholar
Kracauer Siegfried, History: The Last Things Before The Last, Oxford 1969, s. 91.
Google Scholar
Kracauer Siegfried, Od Caligariego do Hitlera. Z psychologii filmu niemieckiego, tłum. E. Skrzywanowa, W. Wertenstein, Warszawa 1958 (1947), s. 198, 259.
Google Scholar
Kracauer Siegfried, Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, tłum. W. Wertenstein, Warszawa 1975, s. 39, 40, 78, 109, 318, 324.
Google Scholar
Michael Klaus, Vor dem Café: Walter Benjamin Und Siegfried Kracauer in Marseille, w: „Aber ein Sturm weht vom Paradise Her”: Texte zu Walter Benjamin, Liepzig 1992, s. 221.
Google Scholar
Palmier Jean-Michel, Weimar in Exile. The Antifascist Emigration in Europe and America, trans. D. Fernbach, London – New York 2006, s. 445-449.
Google Scholar
Siegfried Kracauer 1889-1966, red. I. Belke, I. Renz, “Marbacher Magazin” 1988, nr 47, s. 107.
Google Scholar
Autorzy
Tomasz Majewskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
Adiunkt w Katedrze Mediów i Kultury Audiowizualnej UŁ. Publikuje w „Tekstach Drugich”, „Przeglądzie Kulturoznawczym” oraz „Estetyce i Krytyce”. Przygotowuje do publikacji ksiazkę na temat pamięci Holocaustu w filmach Marcela Ophülsa i Claude Lanzmanna.
Statystyki
Abstract views: 40PDF downloads: 20
Licencja
Prawa autorskie (c) 2009 Tomasz Majewski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Tomasz Majewski, Widłak – od pirotechniki do kserografii. W stronę (bio)archeologii mediów , Kwartalnik Filmowy: Nr 99 (2017): Triki, numery specjalne, atrakcje
- Agnieszka Rejniak-Majewska, Tomasz Majewski, „Nothing is missing”. Heteroglozje wideo , Kwartalnik Filmowy: Nr 80 (2012): Film na styku kultur
