Twarze i „twarzowość”
Abstrakt
Artykuł jest rozdziałem z książki Paula Coatesa Screening the Face (2012). Zbliżenie ludzkiej twarzy jest wystarczająco ważne, by uznać je za punkt wyjścia czy wstępne założenie dekretujące dialektykę modernistycznej fragmentaryzacji ciała i nostalgii za aurą pełni. Zbliżenie może być najbardziej dialektycznym chwytem filmowym, odzwierciedlającym zawieszenie filmu między fabułą a dokumentem. Zajmuje bowiem miejsce jednocześnie „w obrębie” opowieści, jak i „poza” nią, będąc bliskim sąsiadem fotosu. Zbliżenia wysuwają na plan pierwszy aktorów, a ich oczywistej promocji może towarzyszyć wzmożona rola reżyserskiej podmiotowości lub kontroli. Odnosząc się do koncepcji teoretycznych Béli Balázsa, Gilles’a Deleuze’a, Emmanuela Levinasa, Rolanda Barthes’a i Siegfrieda Kracauera, a także analizując funkcję twarzy i „twarzowości” w Dekalogu Krzysztofa Kieślowskiego (twarz tajemniczego „młodego mężczyzny”) oraz Męczeństwie Joanny d’Arc Carla Theodora Dreyera, Coates usiłuje zidentyfikować specjalną rolę twarzy w tłumie (Kieślowski) i dokumentu twarzy (Dreyer). Autor podejmuje również kwestię dokumentu i funkcji twarzy stanowiącej niejako gwarancję prawdy. Tekst zamykają odniesienia Coatesa do koncepcji Sørena Kierkegaarda oraz do jego kategorii ludzkiego usposobienia, tego, co etyczne.
- Tekst jest tłumaczeniem pierwszego rozdziału (Faces and “Faciality”) z książki Paula Coatesa Screening the Face, Palgrave Macmillan, New York 2012. Copyright © Paul Coates and Palgrave Macmillan 2012.
Słowa kluczowe:
twarz, zbliżenie, ciałoBibliografia
Agamben, G. Means without End: Notes on Politics, tłum. V. Binetti, C. Casarino, University of Minnesota Press, Minneapolis 2000.
Google Scholar
Arnheim, R. Film jako sztuka, tłum. W. Wertenstein, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1961.
Google Scholar
Arnheim, R. Toward a Psychology of Art: Collected Essays, Berkley – Los Angeles 1966.
Google Scholar
Aumont, J. The Face in Close-Up, w: The Visual Turn: Classic Film Theory and Art History, red. A. Dalle Vacche, Rutgers Universtiy Press, New Brunswick – New Jersey – London 2003.
Google Scholar
Balázs, B. Béla Balázs. Early Film Theory. Visible Man and The Spirit of Film, red. E. Carter, tłum. R. Livingstone, Harcourt, Brace and World, New York 2010.
Google Scholar
Balázs, B. Theory of the Film (Character and Growth of a New Art), Dennis Dobson, London 1970.
Google Scholar
Balázs, B. Wybór pism, tłum. K. Jung, R. Porges, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987.
Google Scholar
Barthes, R. Camera Lucida, tłum. R. Howard, Vintage, London 1981.
Google Scholar
Barthes, R. Światło obrazu. Uwagi o fotografii, tłum. J. Trznadel, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.
Google Scholar
Bazin, A. What is Cinema? Volume I, red. i tłum. H. Gray, Univeristy of California Press, Berkeley – Los Angeles 1967.
Google Scholar
Bordwell, D. Convention, Construction, and Cinematic Vision, w: Post-Theory: Reconstructing Film Studies, red. D. Bordwell, N. Carroll, University of Wisconsin Press, Madison 1996.
Google Scholar
Bordwell, D. Filmguide to „La Passion de Jeanne D’Arc”, Indiana University Press, Bloomington 1973.
Google Scholar
Bordwell, D. The Films of Carl Theodor Dreyer, University of California Press, Los Angeles – London 1981.
Google Scholar
Clark, K. Moments of Vision and Other Essays, Harper and Row, New York 1981.
Google Scholar
Deleuze, G. Kino, tłum. J. Margański, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
Google Scholar
Eliot, T. S. Wybór poezji, tłum. K. Boczkowski, Ossolineum, Wrocław – Warszawa – Kraków 1989.
Google Scholar
Elkins, J. The Object Stares Back: On the Nature of Seeing, Simon & Schuster, New York – London – Toronto 1996.
Google Scholar
Freud, S. Pisma psychologiczne, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 1997.
Google Scholar
Frontisi-Ducroux, F. Du masque au visage, Flammarion, Paris 1995.
Google Scholar
Kickasola, J. The Films of Krzysztof Kieślowski: The Liminal Image, Continuum, New York 2004.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781628929065
Google Scholar
Kieślowski, K. O sobie. Autobiografia, oprac. D. Stok, Znak, Kraków 1997.
Google Scholar
Kracauer, S. Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, tłum. W. Wertertein, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
Google Scholar
Levinas, E. Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. M. Kowalska, PWN, Warszawa 1998.
Google Scholar
Mulvey, L. Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne, tłum. J. Mach, w: Panorama współczesnej myśli filmowej, red. A. Helman, Kraków 1992.
Google Scholar
Prince, S. W. Hensley, The Kuleshov Effect: Recreating the Classic Experiment, „Cinema Journal” nr 31 (2), 1992.
DOI: https://doi.org/10.2307/1225144
Google Scholar
Schrader, P. Transcendental Style in Film, „Film Quarterly” 1972, nr 31 (2).
Google Scholar
Sobchack, V. Rozszerzone spojrzenie w zawężonej przestrzeni. Kieślowski i kwestia transcendencji, tłum. K. Kosińska, „Kwartalnik Filmowy” 2004, nr 45.
Google Scholar
Spoto, D. Spellbound by Beauty. Hitchcock and His Leading Ladies, Harmony Books, New York 2008.
Google Scholar
Vernet, M. The Look at the Camera, „Cinema Journal” 1989, nr 28 (2).
DOI: https://doi.org/10.2307/1225117
Google Scholar
Žižek, S. The Fright of Real Tears: Krzysztof Kieślowski between Theory and Post-Theory, British Film Institute, London 2001.
Google Scholar
Autorzy
Paul Coateskwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Western Ontario Kanada
Profesor filmoznawstwa na University of Western Ontario w Kanadzie. Interesuje się kinem europejskim (przede wszystkim polskim), powiązaniami między literaturą a filmem, kinem dokumentalnym. Wybrane publikacje: The Story of the Lost Reflection: The Alienation of the Image in Western and Polish Cinema (1985), The Gorgon’s Gaze: German Cinema, Expressionism and the Image of Horror (1991), Cinema, Religion and the Romantic Legacy (2003), The Red and the White: The Cinema of People’s Poland (2005), Screening the Face (2012). Redaktor tomu Lucid dreams: the films of Krzysztof Kieślowski (1999).
Statystyki
Abstract views: 62PDF downloads: 26
Licencja
Prawa autorskie (c) 2013 Paul CoatesAutor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
