Triz i „tristeza”. Sposoby uobecniania pamięci kolonialnej na przykładzie „Metamorfozy ptaków” Catariny Vasconcelos
Marta Aksztin
marta.aksztin@gmail.comUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0009-0005-7603-7509
Abstrakt
Artykuł jest analizą sposobów uobecniania pamięci kolonialnej na przykładzie filmu Metamorfoza ptaków (A Metamorfose dos Pássaros, reż. Catarina Vasconcelos, 2020). Wychodząc od namysłu nad rodzajami i znaczeniem elementów formalnych, autorka przygląda się mechanizmom pracy pamięci i strategiom uwidaczniania wątków oraz motywów związanych z portugalskim imperializmem. Centralnym pojęciem, wokół którego został skonstruowany wywód, jest saudade, czyli portugalski wariant tęsknoty. Autorka sięga po ideę podmiotu saudadycznego przedstawioną przez Eduarda Lourenço i rozpatruje ją w kontekście klasycznej psychoanalitycznej koncepcji żałoby i melancholii oraz kategorii nostalgii zaproponowanej przez Svetlanę Boym, tropiąc związki saudade z portugalskim imaginarium kolonialnym i pamięcią o kolonializmie. Fikcyjny dokument autobiograficzny jest tu analizowany jako narzędzie nadpisywania historii, umożliwiające fantazjowanie o jej możliwych wersjach.
Słowa kluczowe:
pamięć, saudade, nostalgia, kolonializm, kino portugalskie, Catarina VasconcelosBibliografia
Boym, S. (2007). Nostalgia and Its Discontents. The Hedgehog Review, 9 (2), ss. 7-18.
Google Scholar
Boym, S. (2019). Nostalgia jako źródło cierpień (tłum. Iwona Boruszkowska). Ruch Literacki, 1 (352). https://doi.org/10.24425/rl.2018.124791
DOI: https://doi.org/10.24425/rl.2018.124791
Google Scholar
Cardina, M. (2023). O Atrito da Memória: Colonialismo, Guerra e Descolonização no Portugal Contemporâneo. Lisboa: Tinta da China.
Google Scholar
Dybel, P. (1999). Przemijalność piękna i melancholia Freuda. Teksty Drugie, (3), ss. 17-31.
Google Scholar
Dybel, P. (2000). Urwane ścieżki: Przybyszewski – Freud – Lacan. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Freud, S. (1991). Żałoba i melancholia (tłum. B. Kocowska). W: K. Pospiszyl (red.), Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło (ss. 295-308). Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum.
Google Scholar
Lourenço, E. (1978). O Labirinto da Saudade: Psicanálise Mítica do Destino Português. Lisboa: Publicações Dom Quixote.
Google Scholar
Lourenço, E. (1999). Portugal como Destino seguido de Mitologia da Saudade. Lisboa: Gradiva.
Google Scholar
Lourenço, E. (2011). Do Colonialismo como Nosso Impensado. Lisboa: Gradiva.
Google Scholar
Łukaszyk, E. (2015). Imperium i nostalgia. „Styl późny” w kulturze portugalskiej. Warszawa: DiG.
Google Scholar
Maeso, S. R. (2016). O Turismo e a Academia da „Idade dos Descobrimentos” em Portugal: o Silenciamento/Reprodução do Racismo no Loop Pós-Colonial. Revista Política e Trabalho, (44), ss. 27-49.
Google Scholar
Marques, I. (2020, 1 października). Catarina Vasconcelos: „Não Há Fronteiras para a Morte e Isso é Capaz de nos Unir”. Gerador.eu. https://gerador.eu/catarina-vasconcelos-nao-ha-fronteiras-para-a-morte-e-isso-e-capaz-de-nos-unir
Google Scholar
Mendonça, B. (2023, 13 października). Catarina Vasconcelos: „Faço Filmes Porque a Minha Mãe Morreu e Porque Quero Ter Muitas Vidas Dentro Desta”. Expresso.pt. https://expresso.pt/podcasts/a-beleza-das-pequenas-coisas/2023-10-13-Catarina-Vasconcelos-Faco-filmes-porque-a-minha-mae-morreu-e-porque-quero-ter-muitas-vidas-dentro-desta.-Filmar-e-viver-mais-93465252
Google Scholar
Ribeiro, C. M. (2004). Uma História de Regressos: Império, Guerra Colonial e Pós-Colonialismo. Porto: Edições Afrontamento.
Google Scholar
Žižek, S. (2001). Melancholia i akt etyczny (tłum. M. Szuster). Res Publica Nowa, (10), ss. 94-109.
Google Scholar
Autorzy
Marta Aksztinmarta.aksztin@gmail.com
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0009-0005-7603-7509
Absolwentka kulturoznawstwa w ramach Międzydziedzinowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego oraz podyplomowego studium z zakresu produkcji sztuk performatywnych (CGPAE) w Lizbonie; była studentka Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie. Pracuje przy interdyscyplinarnych projektach z pogranicza sztuk performatywnych i instalacji artystycznej. Współzałożycielka Colapso Plataforma Criativa – międzykulturowej przestrzeni badań artystycznych z siedzibą w Lizbonie. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół pamięci zbiorowej i jej dyskursywnych reprezentacji.
Statystyki
Abstract views: 27PDF downloads: 12
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Marta Aksztin
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
