Rozszerzone spojrzenie w zawężonej przestrzeni. Kieślowski i kwestia transcendencji

Vivian Sobchack

Abstrakt

Wykorzystując myśli Claude’a Lévi-Straussa oraz filozoficzne teorie spojrzenia Jacques’a Lacana i Keiji Nishitaniego, autorka bada sposoby rozszerzania przestrzeni pola wizualnego stosowane przez Krzysztofa Kieślowskiego, głównie w pierwszej części cyklu Dekalog. Według autorki w filmie tym reżyser, przy całym swym realizmie i racjonalności w postrzeganiu świata, wszczepia weń jednak elementy irracjonalności, objawiające się w logicznej przypadkowości i emocjonalnym niepokoju. Sobchack analizuje sposoby nadawania przedmiotom nie tylko autonomii, ale i mocy znaczenia oraz nadawania znaczeń. Idąc za Lacanem, autorka twierdzi, że przedmioty u Kieślowskiego mają swoje własne, złowieszcze spojrzenie i pole wizualne, którym negują i zastępują nasze, ludzkie. Spojrzenie człowieka zostaje zdecentralizowane, a pole wizualne – pozbawione antropocentrycznego charakteru. Tym samym tracimy władzę nad własnym spojrzeniem, a więc zostajemy pozbawieni złudzeń co do pełnej kontroli nad naszą egzystencją i otaczającym nas światem.

• Tekst jest tłumaczeniem artykułu przygotowanego na podstawie referatu wygłoszonego na konferencji „The Laws, Love, and Luck of Krzysztof Kieślowski” (21-22.04.2001, Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles).