Obraz Jezusa Chrystusa w filmach Andrieja Tarkowskiego

Igor Jewłampijew

Abstrakt

W Andrieju Rublowie Tarkowski opisuje sytuację człowieka w świecie. Twórca ten jest przekonany, że źródłem destrukcyjnych i kreacyjnych sił istnienia jest właśnie człowiek. Źródło zła ujawnia się w każdym człowieku w jego pragnieniu izolacji i dominacji nad otoczeniem i innymi ludźmi. Ale istota ludzka jest także źródłem bliźniaczych sił dobra, które dają moc zmiany świata, czynienia go lepszym i bardziej harmonijnym. Tarkowski uważa, że najważniejszą z tych sił jest miłość. A jej najwyższym przykładem jest Jezus Chrystus, który poświęca siebie dla ludzkości – a miłość może zmieniać świat tylko w akcie samopoświęcenia. W Stalkerze reżyser sugeruje, że istnieje możliwość istnienia związków, relacji międzyludzkich, które będą się różnić od tych dominujących w naszej cywilizacji. Trzech bohaterów – Stalker, Pisarz i Profesor – ruszają do Strefy, tajemniczego miejsca nawiedzanego kiedyś przez przybyszy z kosmosu. Bohaterowie chcą dotrzeć do „pokoju pragnień”, w którym spełniają się najskrytsze marzenia. Rozumiemy, że Stalker prowadzi ludzi do Strefy, by znaleźć wśród nich tego, który będzie mógł stać się jego „uczniem”, stalkerem, takim jak on, który na nowo zbuduje relacje ze światem. W efekcie tej „podróży” Pisarz uświadamia sobie znaczenie Strefy w życiu człowieka. Gotów jest odrzucić niezależność swego „Ja”, poddać się istnieniu dla zbawienia, by zapobiec apokalipsie świata. W artystycznym świecie późnych filmów Tarkowskiego Pisarz jest „nowym” Jezusem Chrystusem.

• Tekst jest tłumaczeniem artykułu opublikowanego w zbiorze Simwoły, obrazy, stereotipy: chudożestwiennyj i esteticzeskij opyt – Meżdunarodnyje cztenija po teorii, istorii i fiłosofii kultury, red. L. Moriewa, zeszyt 9, Eidos, Sankt Petersburg 2000.

W załączonym pliku PDF omyłkowo podano nazwisko Katarzyny Koschany jako współtłumaczki tekstu. Artykuł wraz z Rafałem Koschanym przetłumaczyła Dorota Jewdokimow.