Obrazy Holokaustu w filmach z okresu polskiej szkoły filmowej (1955-1965)
Abstrakt
Autor analizuje sposoby przedstawiania Holokaustu w polskich filmach powstałych w okresie trwania polskiej szkoły filmowej. Przywołując filmy, z których większość wciąż pozostaje w cieniu wielkiego kanonu szkoły polskiej, Haltof próbuje wpisać ukazany w nich wizerunek Zagłady zarówno w kontekst artystyczny, historyczny, jak i polityczny. Autor omawia takie filmy, jak Pokolenie i Samson Andrzeja Wajdy, Naganiacz Ewy i Czesława Petelskich, Świadectwo urodzenia Stanisława Różewicza, Biały niedźwiedź Jerzego Zarzyckiego, Pasażerka Andrzeja Munka i dwa krótkometrażowe filmy: Przy torze kolejowym Andrzeja Brzozowskiego i Ambulans Janusza Morgensterna. Analizując je, autor pisze o sposobach łączenia i rozłączania losów żydowskich i losów polskich, o tragedii dzieci skazanych na Zagładę, o postawach Polaków wobec szukających pomocy Żydów, a także o filmowych próbach znalezienia psychologicznego wymiaru relacji między prześladowanymi a prześladowcami.
- Tekst jest tłumaczeniem rozdziału (Images of the Holocaust during the Polish School Period /1955-1965/) z książki Marka Haltofa Polish Film and the Holocaust: Politics and Memory, Berghahn Books, New York 2012. Copyright © Marek Haltof and Berghahn Books 2012.
Słowa kluczowe:
Holokaust, kino polskie, polska szkoła filmowaBibliografia
„Campo di fiori” po pięćdziesięciu latach. Ludzkość, która zostaje, red. J. Gromek-Ilg, „Tygodnik Powszechny” 2005, nr 18. Tekst dostępny na stronie: http://www.dialog.org/dialog_pl/campo-di-fiori.html (dostęp: 2.07.1012).
Google Scholar
Andrzejewski Jerzy, Wielki Tydzień, Czytelnik, Warszawa 1993, s. 19-20.
Google Scholar
Bartov Omer, The “Jew” in Cinema: From “The Golem” to “Don't Touch My Holocaust”, Indiana University Press, Bloomington 2005, s. 153,177-179.
Google Scholar
Beylin Stefania, rozmowa z Andrzejem Munkiem (bez tytułu), „Film” 1961, nr 41, s. 11.
Google Scholar
Bielas Katarzyna, Szczerba Jacek, Życie raz jeszcze, „Gazeta Wyborcza”, 21.11.2002, s. 18.
Google Scholar
Borowski Tadeusz, Ludzie, którzy szli, w: tegoż, Utwory zebrane, oprac. A. Werner, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991, s. 125.
Google Scholar
Coates Paul, The Red and the White: The Cinema of People's Poland, Wallflower Press, London 2005, s. 163, 186, 187.
Google Scholar
Dudzik Zdzisław, Ostatni film Andrzeja Munka, „Film” 1961, nr 41, s. 11.
Google Scholar
Eagle Herbert J., Power and the Visual Semantics of Polanski’s Films, w: The Cinema of Roman Polanski: Dark Spaces of the World, ed. J. Orr, E. Ostrowska, Wallflower Press, London 2006, s. 40-41.
Google Scholar
Eberhardt Konrad, Samson wśród Filistynów, „Film” 1961, nr 42, s. 6.
Google Scholar
Eder Klaus, Andrzej Wajda, Claus Hanser, Munich 1980. Cyt. za. J. Falkowska, dz. cyt. s. 86.
Google Scholar
Falkowska Janina, Andrzej Wajda: History, Politics, and Nostalgia in Polish Cinema, Berghahn Books, New York 2007, s. 86.
Google Scholar
Haltof Marek, Polish Film and the Holocaust: Politics and Memory, Berghahn Books, New York 2011.
DOI: https://doi.org/10.3167/9780857453563
Google Scholar
Hendrykowski Marek, Andrzej Munk, Więź, Warszawa 2007, s. 10.
Google Scholar
Hołuj Tadeusz, Jak powstawał koniec naszego świata, „Film” 1964, nr 14, s. 6.
Google Scholar
Insdorf Annette, Indelible Shadows:Film and Holocaust, Cambridge University Press, Cambridge 2003, s. 50, 56.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511615276
Google Scholar
Jackiewicz Aleksander, Moja filmoteka: kino polskie, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1983, s. 35, 196.
Google Scholar
Janicki Stanisław, A mogło być świetnie, „Film” 1960, nr 1, s. 4,
Google Scholar
Kazimierz Kutz Portrety godziwe, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004, s. 76-79.
Google Scholar
Kornacki Krzysztof, Ewa i Czesław Petelscy – w krainie PRL-u, w: Autorzy kina polskiego, red. G. Stachówna, B. Zmudziński, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007, s. 37.
Google Scholar
Krall Hanna, Zdążyć przed Panem Bogiem, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1989, s. 97.
Google Scholar
Kwiatkowska Paulina, Obrazy czasoprzestrzeni w filmie „Pasażerka” Andrzeja Munka, „Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 43, s. 31.
Google Scholar
Lewicki Bolesław W., Temat: Oświęcim, “Kino” 1968, nr 6, s. 16-18.
Google Scholar
Liebman Stuart, „Man on the Tracks”, „Passenger”, „Bad Luck”, „Eroica”, „Cineaste” 2007, vol. 32, no. 2, s. 64.
Google Scholar
Lubelski Tadeusz, Wajda: Portret mistrza w kilku odsłonach, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2006, s. 60, 88, 89.
Google Scholar
Lukas Richard L., Forgotten Holocaust, s. 172.
Google Scholar
Mazierska Ewa, Non-Jewish Jews, Good Poles and Historical Truth in the Films of Andrzej Wajda, „Historical Journal of Film, Radio and Television” 2000, vol. 20, no. 2, s. 217, 225.
DOI: https://doi.org/10.1080/713669719
Google Scholar
Michałek Bolesław, The Cinema of Andrzej Wajda, The Tantivy Press, London-New York 1973, p. 68.
Google Scholar
Miłosz Czesław, Campo di Fiori w: Wybór wierszy, Świat Książki, Warszawa 2001, s. 38.
Google Scholar
Miłosz Czesław, Rok myśliwego, Wydawnictwo Znak, Kraków 2001, s. 13.
Google Scholar
Morawski Stefan, Psalm o prześladowanych, „Ekran” 1961, nr 42, s. 7.
Google Scholar
Naganiacz, „Filmowy Serwis Prasowy” 1963, nr 20, s. 2.
Google Scholar
Nalewajko-Kulikov Joanna, Trzy kolory: szary. Szkic do portretu Bernarda Marka, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4, s. 278.
DOI: https://doi.org/10.32927/ZZSiM.274
Google Scholar
Nałkowska Zofia, Przy torze kolejowym, w: tejże, Medaliony, Czytelnik, Warszawa 1953, s. 43, 45.
Google Scholar
Nurczyńska-Fidelska Ewelina, Andrzej Munk, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1982, s. 129, 131-144.
Google Scholar
Ostrowska Elżbieta, Caught between Activity and Passivity: Women in the Polish School, w: Women in Polish Cinema, ed. E. Mazierska, E. Ostrowska, Berghahn Books, New York 2006, s. 83-84.
Google Scholar
Płażewski Jerzy, Balski Grzegorz, Słodowski Jan, Wajda Films I, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1996, s. 110.
Google Scholar
Polanski Roman, Roman by Polanski, William Morrow, New York 1984, s. 147.
Google Scholar
Protokół z kolaudacji filmu „Naganiacz”w dniu 29 VI 1963, Archiwum Filmoteki Narodowej w Warszawie, A-216/4.
Google Scholar
Reicher Edward, W ostrym świetle dnia: Dziennik żydowskiego lekarza 1939-1945, Londyn 1939, s. 95.
Google Scholar
Samson, „Filmowy Serwis Prasowy” 1961, nr 7, s. 5.
Google Scholar
Samson. Protokół Komisji Ocen Scenariuszy w dniu 3 maja 1960 roku, Archiwum Filmoteki Narodowej, A-214/158.
Google Scholar
Schatz Jaff, The Generation: The Rise and Fall of the Jewish Communists of Poland, University of California Press, Berkeley 1991, s. 228.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520332119
Google Scholar
Stevenson Michael, Wajda’s Filmic Representation of Polish-Jewish Relations, w: The Cinema of Andrzej Wajda: The Art of Irony and Defiance, ed. J. Orr, E. Ostrowska, Wllflower Press, London 2003, s. 83.
Google Scholar
Stolarska Bronisława, Pokoleniowe doświadczenie „sacrum”. O debiucie Andrzeja Wajdy, w: Filmowy świat Andrzeja Wajdy, red. E. Nurczyńska-Fidelska, P. Sitarski, Universitas, Kraków 2003, s. 243-248.
Google Scholar
Syndrom konformizmu? Kino polskie lat sześćdziesiątych, red. T. Miczka, A. Madej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1994, s. 27-34.
Google Scholar
Szarota Tomasz, Karuzela przy Placu Krasińskich. Studia i szkice z lat wojny i okupacji, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2007.149-151. 150 165.
Google Scholar
Szaynok Bożena, Z historią i Moskwą w tle. Polska a Izrael 1944-1968, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2007, s. 353
Google Scholar
Szyma Tadeusz, Szkic do portretu Andrzeja Munka, „Kino” 2001, nr 9, s. 9.
Google Scholar
Świątek Rafał, Spłaciłem dług wobec tych, co zginęli: Rozmowa z Januszem Morgensternem, gościem honorowym festiwalu, „Rzeczpospolita”, 17.04.2008. Tekst dostępny na stronie: http://archiwum.rp.pl/artykul/769376_Splacilem_dlug_wobec_tych_co_zgineli.html (dostęp 7.07.2012)
Google Scholar
Toeplitz Jerzy, Ocena scenariusza filmowego „Staż kandydacki” na podstawie powieści „Pokolenie” B. Czeszki. Warszawa, 8 lipca 1953. Dokument ze zbiorów archiwum filmowego Andrzeja Wajdy w Krakowie.
Google Scholar
Wajda Andrzej. Wypowiedź Andrzeja Wajdy umieszczona na oficjalnej stronie reżysera: http://www.wajda.pl/pl/filmy/film06.html (dostęp: 3.07.2012).
Google Scholar
Werner Andrzej, Film fabularny, w: Historia filmu polskiego 1962-1967, vol. V, red. R. Marszałek, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1985, s. 37.
Google Scholar
Wróbel Piotr, An NKVD Residentura (Residency) in the Warsaw Getto, 1941-1942, w: Secret Intelligence and the Holocaust, ed. D. Bankier, Enigma Books, New York 2006, s. 269-270.
Google Scholar
Zdjęcia: Jerzy Lipman, red. T. Lubelski, PISF, SFP, W. A. i F., Warszawa 2005.
Google Scholar
Autorzy
Marek Haltofkwartalnik.filmowy@ispan.pl
Northern Michigan University Stany Zjednoczone
Profesor Northern Michigan University w Marquette, USA. Autor książek o kinie australijskim, takich jak Peter Weir: When Cultures Collide (1996), Autor i kino artystyczne: Przypadek Paula Coxa (2001) i Kino australijskie: O ekranowej konstrukcji Antypodów (2005). Ukazało się także kilka jego książek o kinie polskim, m.in. Polish National Cinema (2002; tłumaczenie: Kino polskie, 2004), The Cinema of Krzysztof Kieślowski: Variations on Destiny and Chance (2004), Historical Dictionary of Polish Cinema (2007) i Polish Film and the Holocaust: Politics and Memory (2012).
Statystyki
Abstract views: 65PDF downloads: 23
Licencja
Prawa autorskie (c) 2012 Marek HaltofAutor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Podobne artykuły
- Mikołaj Jazdon, Fotografie w roli głównej. O polskim filmie ikonograficznym ze zdjęć , Kwartalnik Filmowy: Nr Special Issue (2013): Polskie filmoznawstwo o kinie polskim
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.