Geneza filmu atemporalnego
Abstrakt
Tekst jest rozdziałem wprowadzającym do książki Out of Time: Desire in Atemporal Cinema (2011). Autor jest przedstawicielem psychoanalitycznego nurtu w teorii filmu. Tym razem zastanawia się nad kwestią czasu, temporalności i atemporalności w kinie. Interesuje go pewna tendencja sztuki nowoczesnej, żywotna także w filozofii, teorii kultury i nauki, która czas stawia w centrum swoich dociekań, począwszy do Virginii Woolf i Prousta, przez Einsteina, po fenomenologię. McGowan szuka argumentów u Heideggera, Bergsona, Levinasa, ale także u Marksa, sięga też do teorii filmu Kracauera, Bazina i Deleuze’a, by wykazać, że film ze wszystkich sztuk jest najmocniej predestynowany do eksplorowania problematyki temporalności i że to w kinie widz zyskuje możliwość doświadczania czasu w sposób wyjątkowy, a zarazem głęboko autentyczny. Esencją tego doświadczenia staje się stopniowe odchodzenie od chronologii na rzecz radykalnych zaburzeń porządku czasowego, nie tylko na poziomie fabuły, ale przede wszystkim na płaszczyźnie formalnej. Widz zostaje zmuszony, by doświadczyć temporalnej konfuzji w kinie jako odzwierciedlenia fundamentalnego doświadczenia egzystencjalnego. To doświadczenie McGowan filtruje przez psychoanalityczną teorię popędu i podmiotowości, która konstytuuje się w powtarzalnym procesie utraty obiektu pragnienia. Pozostałe rozdziały książki są poświęcone filmom nurtu atemporalnego, który znakomicie odzwierciedla ten aspekt współczesności.
- Tekst jest tłumaczeniem wprowadzenia (Introduction: The Origins of the Atemporal Film) do książki Todda McGowana Out of Time: Desire in Atemporal Cinema, University of Minnesota Press, Minneapolis 2011. Copyright © 2011 by the Regents of the University of Minnesota.
Ze względu na ograniczenia praw autorskich artykuł jest dostępny tylko w wydaniu papierowym.
Słowa kluczowe:
film atemporalny, temporalność, atemporalność, czasBibliografia
Arystoteles, Fizyka, tłum. K. Leśniak, PWN, Warszawa 1969.
Google Scholar
Augustyn, Wyznania, XI, 14, tłum. Z. Kubiak, PAX, Warszawa 1982.
Google Scholar
Bazin, A., De Sica: Metteur en scène, w: What is Cinema?, t. 2, tłum. H. Gray, University of California Press, Berkeley 1977.
Google Scholar
Berg, C. R., A Taxonomy of Alternative Plots in Recent Films, „Film Criticism” 2006, t. 31, nr 1-2.
Google Scholar
Bergson, H., Duration and Simultaneity, tłum. L. Jacobson, Clinamen Press, Manchester 1999.
Google Scholar
Bergson, H., Time and Free Will: An Essay on the Immediate Data of Consciousness, tłum. F. L. Pogson, Dover, Mineola 2001.
Google Scholar
Deleuze, G., 1. Obraz-ruch. 2. Obraz-czas, tłum. J. Margański, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
Google Scholar
DeLillo, D., Podziemia, tłum. M. Kłobukowski, Rebis, Poznań 2000.
Google Scholar
Doane, M. A., The Emergence of Cinematic Time: Modernity, Contingency, The Archive, Harvard University Press, Cambridge 2002.
DOI: https://doi.org/10.4159/9780674263024
Google Scholar
Dolev, Y., Time and Realism: Mataphysical and Antimetaphysical Perspectives, MIT Press, Cambridge 2007.
DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/7485.001.0001
Google Scholar
Heidegger, M., Podstawowe problemy fenomenologii, tłum. B. Baran, Fundacja Aletheia, Warszawa 2009.
Google Scholar
Howe, D., Titanic’s Very Slow Leak, „Washington Post”, 19.12.1997, http://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/movies/videos/titanichowe.htm.
Google Scholar
Johnston, A., Time Driven: Metapsychology and the Splitting of the Drive, Northwestern University Press, Evanston 2005.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv47w279
Google Scholar
Kant, I., Uzasadnienie metafizyki moralności, tłum. M. Wartenberg, PWN, Warszawa 1984.
Google Scholar
Karatani, K., Transcritique on Kant and Marx, tłum. S. Kohso, MIT Press, Cambridge 2003.
DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/6897.001.0001
Google Scholar
Kracauer, S., Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, tłum. W. Wertenstein, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
Google Scholar
Laplanche, J., Essays on Otherness, Routledge, New York 1999.
Google Scholar
Levinas, E., Czas i to, co inne, tłum. J. Migasiński, Wydawnictwo KR, Warszawa 1999.
Google Scholar
Lukács, G., Historia i świadomość klasowa, tłum. M. J. Siemek, PWN, Warszawa 1988.
Google Scholar
Marks, K., Zarys krytyki ekonomii politycznej, tłum. Z. J. Wyrozembski, Książka i Wiedza, Warszawa 1986.
Google Scholar
Prior, A. N., Thank Goodness That’s Over „Philosophy” 1959, t. 34.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0031819100029685
Google Scholar
Rodowick, D. N., The Virtual Life of Film, Harvard University Press, Cambridge 2007.
DOI: https://doi.org/10.4159/9780674042834
Google Scholar
Stewart, G., Framed Time: Toward a Postfilmic Cinema, University of Chicago Press, Chicago 2007.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226774572.001.0001
Google Scholar
Wollen, P., Paris Hollywood, Verso, New York 2002.
Google Scholar
Zupančič, A., The Odd One In: On Comedy, MIT Press, Cambridge 2008.
Google Scholar
Autorzy
Todd McGowankwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Vermontu Stany Zjednoczone
Profesor na University of Vermont (USA), gdzie wykłada teorię i historię filmu oraz problematykę gatunków filmowych. W obszarze jego zainteresowań znajdują się: Hegel, egzystencjalizm i psychoanaliza oraz związki tych zagadnień ze sztuką filmową. Opublikował m.in. książki: The Feminine „No!”: Psychoanalysis and the New Canon (2001), The End of Dissatisfaction?: Jacques Lacan and the Emerging Society of Enjoyment (2003), The Real Gaze: Film Theory After Lacan (2007), The Impossible David Lynch (2007), Out of Time: Desire in Atemporal Cinema (2011), The Fictional Christopher Nolan (2012), Enjoying What We Don’t Have: The Political Project of Psychoanalysis (2013), Spike Lee (2014).
Statystyki
Abstract views: 73Licencja
Prawa autorskie (c) 2014 Todd McGowanAutor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
