Dziki Zachód, Dziki Wschód. Konwencje westernowe w „Prawie i pięści” Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego oraz „Wilczych echach” Aleksandra Ścibor-Rylskiego

Łukasz A. Plesnar

Abstrakt

Plesnar stara się dowieść, że Edward Skórzewski i Jerzy Hoffman w Prawie i pięści (1964) oraz Aleksander Ścibor-Rylski w Wilczych echach (1968) wykorzystali, choć w różnym stopniu, konwencje gatunkowe westernu. Najwyraźniej widać to w konstrukcji głównych bohaterów, stających z bronią w ręku, samotnie, przeciw działającym „pod przykrywką” bandytom. Lecz do westernu nawiązują również struktury narracyjne i schematy fabularne obu analizowanych filmów, ich struktury czasowe („po wojnie”; w prawdziwych westernach – po wojnie secesyjnej, tutaj – po II wojnie światowej) i przestrzenne (bezludne miasteczko w Prawie i pięści przywodzi na myśl westernowe ghost towns, bieszczadzkie połoniny przypominają pofałdowane prerie terytoriów Wyoming czy Dakota), a nawet ikonografia: broń (choć Colty zostały zastąpione sowieckimi tetetkami), konie, wozy repatriantów (osadników) zmierzające na zachód, a także – do pewnego stopnia – ubiory (Gustaw Holoubek jako Andrzej Kenig z Prawa i pięści jest wystylizowany na Shane’a, a Ryszard Pietruski jako Wijas na rewolwerowca Jacka Wilsona z Jeźdźca znikąd George’a Stevensa z 1953 r.). Istotnym wnioskiem płynącym z rozważań Plesnara jest konstatacja, że Wilcze echa w sposób raczej mechaniczny sięgają do konwencji westernu, podczas gdy Prawo i pięść wykorzystuje je w sposób bardziej twórczy, modyfikując i wzbogacając „kolorytem lokalnym”.