Monadologiczna metafizyka Leibniza na ekranie. Wokół filmu „Przebudzenia”
Abstrakt
W swym artykule Paź analizuje film Przebudzenia (Awakenings, reż. Penny Marshall, 1990) pod kątem obecności w nim elementów monadologicznej metafizyki G. W. Leibniza. Okazuje się, że autor pierwowzoru scenariusza Oliver Sacks, brytyjski neurolog i psychiatra, w opisach badanych i leczonych przez siebie pacjentów, jakie zawarł w książce o tym samym tytule, co późniejszy film, wprost inspirował się kategoriami niemieckiego filozofa. Wśród pojęć Leibniza zaczerpniętych przez Sacksa należy wymienić: monadę, refleksję, świat możliwy etc. W filmie zaś obecne są głoszone przez niemieckiego filozofa prawa świadomości, takie jak np. zasada ciągłości od najmniej jasnych percepcji (letarg, sen) do percepcji w pełni wyraźnych i zreflektowanych oraz koncepcja realnej tożsamości podmiotu. W szczególności Leibnizjańska teza izolacjonistyczna („monady nie mają okien”) znalazła swoją konkretyzację w przypadku opis losu głównych bohaterów Przebudzeń. Walorem tego filmu jest to, że jest on jak dotychczas pierwszą i udaną próbą unaocznienia tez – uchodzącej za bardzo abstrakcyjną – metafizyki nowożytnego racjonalisty.
Słowa kluczowe:
Gottfried Wilhelm Leibniz, monadologia, Penny Marshall, świadomośćBibliografia
Chudy, Wojciech. Rozwój filozofowania a „pułapka refleksji”. Filozofia refleksji i próby jej przezwyciężania. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1995.
Google Scholar
Der Briefwechsel zwischen Leibniz und Conrad Henfling. Ein Beitrag zur Musiktheorie des 17. Jahrhunderts, red.. R. Haase. Frankfurt a. Main: Leibniz-Archivs, 1982.
Google Scholar
Die philosophischen Schriften von Gottfried Wilhelm Leibniz. Hrsg. C. I. Gerhardt, Bd. VII Hildesheim, 1978.
Google Scholar
Gilson, Etienne. Bóg i ateizm, tłum. M. Kochanowska, P. Murzyński. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1996.
Google Scholar
Heidegger, Martin. Die Grundprobleme der Phänomenologie. Frankfurt a. Main: Vittorio Klostermann, 1997.
Google Scholar
Heidegger, Martin. Grundbegriffe der Metaphysik. Welt – Endlichkeit – Einsamkeit. Frankfurt a. Main Vittorio Klostermann, 2010.
Google Scholar
Leibniz, Gottfried Wilhelm. Zasady filozofii czyli Monadologia, tłum. S. Cichowicz. W: Gottfried Wilhelm Leibniz. Wyznanie wiary filozofa. Rozprawa metafizyczna. Monadologia. Zasady natury i łaski oraz inne pisma filozoficzne, tłum. zb. Warszawa: PWN, 1969.
Google Scholar
Rilke, Rainer Maria. Poezje nowe. Życie Maryi, tłum. A. Lam. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2010.
Google Scholar
Sacks, Oliver. Awakenings. New York: Vintage Books, 1999.
Google Scholar
Sacks, Oliver. Muzykofilia. Opowieści o muzyce i mózgu, tłum. J. Łoziński. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2009.
Google Scholar
Sacks, Oliver. Przebudzenia, tłum. P. Jaśkowski. Warszawa: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2011.
Google Scholar
Autorzy
Bogusław Paźkwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Wrocławski Polska
Profesor Uniwersytetu Wrocławskiego (Instytut Filozofii). Autor kilkudziesięciu publikacjach naukowych. Obszarami jego zainteresowania są głównie: historia filozofii nowożytnej, filozofia historii, ontologia, metafizyka, filozofia refleksji oraz filozofia kłamstwa. Opublikował m.in. monografie: Epistemologiczne założenia ontologii Christiana Wolffa (2002), Naczelna zasada racjonalizmu. Od Kartezjusza do wczesnego Kanta (2007).
Statystyki
Abstract views: 55PDF downloads: 35
Licencja
Prawa autorskie (c) 2016 Bogusław Paź
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
