„Mój świat wypełnia ogień i krew” – „Mad Max: Na drodze gniewu” i semantyczne gry z postapokaliptycznym brudem

Marcin Kowalczyk

marcin.kowalczyk@ukw.edu.pl
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2033-445X

Abstrakt

Założenia formalne kina postapokaliptycznego wymuszają określoną estetykę, której dominantę często stanowi brud przeciwstawiany domniemanej czystości świata sprzed katastrofy. Przykładem realizacji tej strategii jest film Mad Max: Na drodze gniewu (Mad Max: Fury Road, reż. George Miller, 2015). Autor wskazuje wszakże, że dzieło Millera ujawnia ciekawą ambiwalencję: sugerując prawomocność typowej dla tego nurtu opozycji brud-czystość i jednocześnie ją unieważnia. W omawianym filmie można bowiem dostrzec trzy różne systemy znaczeniowe ufundowane na tych kategoriach. Pierwszy wynika z przyjęcia konwencji, a dwa następne są oryginalną wizją autorską i stanowią udaną próbę przezwyciężenia typowych uwikłań znaczeniowych świata postapokaliptycznego. W artykule zostały wykorzystane m.in. metody semiotycznej analizy filmu zaproponowanej przez Rolanda Barthes’a, a także ustalenia Mary Douglas dotyczące kategorii brudu i czystości w kulturze.


Słowa kluczowe:

Mad Max, postapokalipsa, semiotyka filmu, brud

Barbour, D. H. (1999). Heroism and Redemption in the „Mad Max” Trilogy. Journal of Popular Film and Television, 27 (3), ss. 28-34. http://dx.doi.org/10.1080/01956059909602806
DOI: https://doi.org/10.1080/01956059909602806   Google Scholar

Barthes, R. (1970). Znak w wyobraźni (tłum. J. Lalewicz). W: tegoż, Mit i znak. Eseje (tłum. W. Błońska, J. Błoński, J. Lalewicz, A. Tatarkiewicz). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
  Google Scholar

Barthes, R. (1971). Trzeci sens (tłum. R. Wyborski). Kino, 11, ss. 37-41.
  Google Scholar

Barthes, R. (1992). Problem znaczenia w filmie (tłum. M. i M. Hendrykowscy). W: A. Helman, J. Ostaszewski (red.), Film: Język – Rzeczywistość – Osoba, ss. 17-24. Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego „Znak – Język – Rzeczywistość”: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
  Google Scholar

Bińczyk, E. (2018). Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  Google Scholar

Booker, M. K. (2010). Historical Dictionary of Science Fiction Cinema. Lanham: Scarecrow Press.
  Google Scholar

Cornea, C. (2007). Science Fiction Cinema: Between Fantasy and Reality. Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.3366/edinburgh/9780748624652.001.0001   Google Scholar

Douglas, M. (2007). Czystość i zmaza (tłum. M. Bucholc). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
  Google Scholar

Eliade, M. (1993). Traktat o historii religii (tłum. J. Wierusz-Kowalski). Łódź: OPUS.
  Google Scholar

Fletcher, B., Primack, A. J. (2017). Driving Toward Disability Rhetorics: Narrative, Crip Theory, and Eco-Ability in „Mad Max: Fury Road”. Critical Studies in Media Communication, 34 (4), ss. 344-357. https://doi.org/10.1080/15295036.2017.1329540
DOI: https://doi.org/10.1080/15295036.2017.1329540   Google Scholar

Gnyś-Nidecka, M. (2015). Człowiek – jak śmieć. W: K. Kulikowska, C. Obracht-Prondzyński (red.), Śmieć w kulturze (ss. 331-364). Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Ka-tedra.
  Google Scholar

Heffernan, T. (2008). Post-Apocalyptic Culture: Modernism, Postmodernism and the Twentieth-Century Novel. Toronto – Buffalo – London: Univeristy of Toronto Press.
DOI: https://doi.org/10.3138/9781442688834   Google Scholar

Helman, A. (1991). Historia semiotyki filmu (wyd. 1, t. 1). Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego „Znak – Język – Rzeczywistość”: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
  Google Scholar

Hicks, H. J. (2016). The Post-Apocalyptic Novel in the Twenty-First Century: Modernity Beyond Salvage. New York: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781137545848   Google Scholar

Jenkins, H. (2007). Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów (tłum. M. Bernatowicz, M. Filiciak). Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
  Google Scholar

Koschany, R. (2017). Zamiast interpretacji. Między doświadczeniem kinematograficznym a rozumieniem filmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
  Google Scholar

Machtyl, K. (2017). Semiotyki obrazu. Reprezentacje i przedmioty. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
  Google Scholar

Merchant, C. (2003). Reinventing Eden: The Fate of Nature in Western Culture. New York – London: Routledge.
  Google Scholar

Nijakowski, L. M. (2019). Świat po apokalipsie. Społeczeństwo w świetle postapokaliptycznych tekstów kultury popularnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  Google Scholar

Pesses, M. W. (2019). „So Shiny, So Chrome”: Images and Ideology of Humans, Machines, and the Earth in George Miller’s „Mad Max: Fury Road”. Cultural Geographies, 26 (1), ss. 43-55. https://doi.org/10.1177/1474474018787308
DOI: https://doi.org/10.1177/1474474018787308   Google Scholar

Verevis, C. (2019). Another Green World. The „Mad Max” Series. W: F. Collins, J. Landman, S. Bye (red.), A Companion to Australian Cinema, ss. 133-148. New Jersey: Wiley-Blackwell.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781118942567.ch6   Google Scholar

Vigarello, G. (1996). Czystość i brud. Higiena ciała od średniowiecza do XX wieku (tłum. B. Szwarcman-Czarnota). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
  Google Scholar

Wieczorkiewicz, A. (2019). Monstruarium. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
  Google Scholar

Williams, P. (2005). Beyond „Mad Max III”: Race, Empire, and Heroism on Post-Apocalyptic Terrain, Science Fiction Studies, 32 (2), ss. 301-315.
  Google Scholar

Yar, M. (2015). Crime and the Imaginary of Disaster: Post-Apocalyptic Fictions and the Crisis of Social Order. New York: Palgrave Macmillan.
  Google Scholar

Yates, M. (2017). Re-casting Nature as Feminist Space in „Mad Max: Fury Road”. Science Fiction Film and Television, 10 (3), ss. 353-370. https://doi.org/10.3828/sfftv.2017.24
DOI: https://doi.org/10.3828/sfftv.2017.24   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-08-17

Cited By / Share

Kowalczyk, M. (2021) „„Mój świat wypełnia ogień i krew” – «Mad Max: Na drodze gniewu» i semantyczne gry z postapokaliptycznym brudem”, Kwartalnik Filmowy, (114), s. 164–178. doi: 10.36744/kf.768.

Autorzy

Marcin Kowalczyk 
marcin.kowalczyk@ukw.edu.pl
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Polska
https://orcid.org/0000-0002-2033-445X

Doktor, pracuje na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Kulturoznawca, zajmuje się kulturą powojenną, w szczególności okresem realizmu socrealistycznego, a także kulturą popularną z uwzględnieniem zagadnień związanych z literaturą i filmem science fiction oraz martial arts studies. Autor monografii Tyrmand karnawałowy (2008) oraz artykułów publikowanych m.in. w „Pamiętniku Literackim”, „Kulturze Popularnej”, „Przeglądzie Humanistycznym”, „Przestrzeniach Teorii”.



Statystyki

Abstract views: 357
PDF downloads: 204


Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 Marcin Kowalczyk

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.