Winking Matter

Jan Gondowicz

kwartalnik.filmowy@ispan.pl
independent researcher (Poland)

Abstract

The article describes a discovery related to drawings made by Bruno Schulz in the 1930s. When the drawings are turned upside down, some of the faces portrayed in the work are transformed into other faces with demonic features. This technique, previously unknown in Polish graphic art, nonetheless has a long tradition in Europe, and Schulz appears to be part of this tradition. Such deformations, transgressing traditional boundaries of art, and containing an element of mysticism are also present in Schulz strategies of imagination, present in his written work.


Keywords:

Bruno Schulz, imagination, drawings

Apollinaire Guillaume, Przechodzień z Pragi, tłum. A. Ważyk, w: Wybór pism, PIW, Warszawa 1980, s. 400.
  Google Scholar

Artaud Antonin, Teatr alchemiczny, w: Teatr i jego sobowtór, tłum. J. Błoński, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1966, s. 69.
  Google Scholar

Baltrušaitis Jurgis, Anamorphoses ou magie artificielle des effets merveilleux. Présentation Marie-France de Falandre, Olivier Perrin, Paris 1969, s. 5.
  Google Scholar

Bator Joanna, Ciała anamorficzne. Kilka uwag filozoficznych, w: Ucieleśnienia. Ciało w zwierciadle współczesnej humanistyki, red. A. Wieczorkiewicz, J. Bator, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2007, s. 299.
  Google Scholar

Baudelaire Charles, Pożeracz opium i inne szkice ze zbioru „Les Paradis artificiels”, tłum. L. Choromański, Wydawnictwo F. Hoesick, Warszawa 1921, s. 135-136.
  Google Scholar

Baudelaire Charles, Wino i haszysz, tłum. B. Wydżga, E. Wende i S-ka, Warszawa 1926, s. 82-83.
  Google Scholar

Bruno Schulz 1892-1942. Rysunki i archiwalia ze zbiorów Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, układ i tekst W. Chmurzyński, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, Warszawa 1992, s. 299.
  Google Scholar

Caillois Roger, Natura pictrix, w: Méduse et Cie, Gallimard, Paris 1990, s. 62-63, 68.
  Google Scholar

de Quincey Thomas, Wyznania angielskiego opiumisty i inne pisma, tłum. M. Bielewicz, Czytelnik, Warszawa 1980, s. 143-144.
  Google Scholar

Ernst Max, Beyond Painting, Wittenborn, New York 1948, s. 27, 30.
  Google Scholar

Freud Sigmund, Leonarda da Vinci wspomnienia z dzieciństwa, w: Poza zasadą przyjemności, tłum. J. Prokopiuk, PWN, Warszawa 1975, s. 421.
  Google Scholar

Gombrich Ernst H., Sztuka i złudzenie, tłum. J. Zarański, PIW, Warszawa 1981, s. 181, 223-224.
  Google Scholar

Gondowicz Jan, Malarstwo potencjalne Alfreda Jarry, „Pokaz” 1998, nr 24, s. 49.
  Google Scholar

Gondowicz Jan, Schulz, Edipresse Polska, Warszawa 2006, s. 20, 29
  Google Scholar

Hillis Miller Joseph, The Disappearance of God, Harvard University Press, Harvard 1963, s. 69.
  Google Scholar

Kalinowski Lech, O możliwościach odczytywania dzieła sztuki, w: Tessera. Sztuka jako przedmiot badań, red. Jan Białostocki i in., Wydawnictwo Literackie, Kraków 1981, s. 111-112.
  Google Scholar

Kant Immanuel, Krytyka władzy sądzenia, tłum. J. Gałecki, PWN, Warszawa 1964, s. 106.
  Google Scholar

Kitowska-Łysiak Małgorzata, Matka wychodzi z cienia, w: Schulzowskie marginalia, Wydawnictwo KUL, Lublin 2007, s. 32.
  Google Scholar

Koyré Alexandre, Paracelsus, w: Mistycy, spirytualiści, alchemicy niemieccy XVI wieku, tłum. L. Brogowski, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 1995, s. 85, 88, 91.
  Google Scholar

Kubin Alfred, Po tamtej stronie, tłum. A. M. Linke, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2008, s. 166.
  Google Scholar

Leonardo da Vinci, Traktat o malarstwie, tłum. M. Rzepińska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1984, s. 42.
  Google Scholar

Majewska Barbara, Dubuffet, „Twórczość” 1972, nr 2, s. 101.
  Google Scholar

Markowski Michał Paweł, Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Universitas, Kraków 2007, s. 193-197.
  Google Scholar

Max Ernst. Dzieła graficzne, kat. wystawy, tłum. K. Preuss-Beranek, Sprengel-Museum Hannover 1991, s. 30.
  Google Scholar

Michalski Sergiusz, Perspektywa – Iluzja – Iluzjonizm, „Biuletyn Historii Sztuki” 1983, LXV, nr 1, s. 93.
  Google Scholar

Nabokov Vladimir, Pnin, tłum. A. Kołyszko, PIW, Warszawa 1987, s. 20-21.
  Google Scholar

Norwid Cyprian, Pisma wybrane, t. 4: Proza, PIW, Warszawa 1968, s. 336.
  Google Scholar

Passeron René, Encyklopedia surrealizmu, PWN, Warszawa 1997, s. 56.
  Google Scholar

Pastoureau Michel, Diabelska materia. Historia pasków i tkanin w paski, tłum. M. Ochab, Oficyna Naukowa, Warszawa 2004.
  Google Scholar

Pliniusz, Historia naturalna, tłum. I. i T. Zawadzcy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Kraków 1961, s. 413-414.
  Google Scholar

Poulet Georges, Piranesi i romantyczni poeci francuscy, tłum. W. Błońska, w: Metamorfozy czasu, PIW, Warszawa 1977, s. 524.
  Google Scholar

Ramachandran Vilayanur Subramanian, Diane Rogers-Ramachandran, Właściwą stroną do góry, „Świat Nauki” 2008, nr 1 (9), s. 24.
  Google Scholar

Sartre Jean-Paul, Wyobrażenie. Fenomenologiczna psychologia wyobraźni, tłum. P. Beylin, PWN, Warszawa 1970, s. 90.
  Google Scholar

Schapiro Meyer, Niektóre problemy semiotyki sztuk plastycznych: pole i nośniki znaków obrazowych, tłum. E. König-Krasińska, w: Pojęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce, red. J. Białostocki, PWN, Warszawa 1976, s. 288.
  Google Scholar

Schulz Bruno, Ilustracje do własnych utworów, oprac. J. Ficowski, Reprint, Warszawa 1992, s. 133.
  Google Scholar

Schulz Bruno, Księga listów, oprac J. Ficowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975, s. 179.
  Google Scholar

Schulz Bruno, Proza, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1964, s. 6-7, 10-11, 49, 68, 72, 79, 82-84, 86, 90-92, 227, 232, 351, 383, 443-444, 680, 682, 689.
  Google Scholar

Stala Krzysztof, Na marginesach rzeczywistości. O paradoksach przedstawiania w twórczości Brunona Schulza, IBL, Warszawa 1995, s. 189, 208-209, 221.
  Google Scholar

Strindberg August, Inferno, tłum. M. Kalinowski, KR, Warszawa 1999, s. 58.
  Google Scholar

Szekspir William, Hamlet, tłum. J. Paszkowski, PIW, Warszawa 1965, s. 138.
  Google Scholar

Taborska Agnieszka, Spiskowcy wyobraźni: surrealizm, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2007, s. 23.
  Google Scholar

Tristan Frédérick, Le monde à l’envers, Hachette, Paris 1986, s. 75-76.
  Google Scholar

Uspienski Piotr Demianowicz, Czwarty wymiar, tłum. H. Prosnak, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001, s. 42-45.
  Google Scholar

W ułamkach zwierciadła. Bruno Schulz w 110 rocznicę urodzin i 60 rocznicę śmierci, red. M. Kitowska-Łysiak, W. Panas, TNKUL, Lublin 2003.
  Google Scholar


Published
2009-03-31

Cited by

Gondowicz, J. (2009) “Winking Matter”, Kwartalnik Filmowy, (65), pp. 6–29. doi: 10.36744/kf.3161.

Authors

Jan Gondowicz 
kwartalnik.filmowy@ispan.pl
independent researcher Poland

Eseista i tłumacz. Autor bestiariusza Zoologia fantastyczna uzupełniona (1995, rozsz. 2007), książek o sztuce Moc Topora (2001), Bruno Schulz (2006), Jerzy Nowosielski (2006), Jerzy Duda-Gracz (2006), Rijksmuseum (2007). Tłumacz powieści Kon wrony B. Sawinkowa (1991), wspomnieli W. Puryszkiewicza Zabiłem Rasputina (1992), Słownika komunałów G. Flau­berta (1993), Cwiczen stylistycznych (2005) i Stu tysięcy miliardów wierszy (2008) R. Queneau, Czy­nów i myśli doktora Faustrolla, patfzyka (2000) oraz Teatru Ojca Ubu (2006) A. Jarry'ego.



Statistics

Abstract views: 27
PDF downloads: 12


License

Copyright (c) 2009 Jan Gondowicz

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Kwartalnik Filmowy, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Kwartalnik Filmowy should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.

In issues from 105-106 (2019) to 119 (2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in „Kwartalnik Filmowy”, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.