„Mój świat wypełnia ogień i krew” – „Mad Max: Na drodze gniewu” i semantyczne gry z postapokaliptycznym brudem
Marcin Kowalczyk
marcin.kowalczyk@ukw.edu.plUniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2033-445X
Abstrakt
Założenia formalne kina postapokaliptycznego wymuszają określoną estetykę, której dominantę często stanowi brud przeciwstawiany domniemanej czystości świata sprzed katastrofy. Przykładem realizacji tej strategii jest film Mad Max: Na drodze gniewu (Mad Max: Fury Road, reż. George Miller, 2015). Autor wskazuje wszakże, że dzieło Millera ujawnia ciekawą ambiwalencję: sugerując prawomocność typowej dla tego nurtu opozycji brud-czystość i jednocześnie ją unieważnia. W omawianym filmie można bowiem dostrzec trzy różne systemy znaczeniowe ufundowane na tych kategoriach. Pierwszy wynika z przyjęcia konwencji, a dwa następne są oryginalną wizją autorską i stanowią udaną próbę przezwyciężenia typowych uwikłań znaczeniowych świata postapokaliptycznego. W artykule zostały wykorzystane m.in. metody semiotycznej analizy filmu zaproponowanej przez Rolanda Barthes’a, a także ustalenia Mary Douglas dotyczące kategorii brudu i czystości w kulturze.
Słowa kluczowe:
Mad Max, postapokalipsa, semiotyka filmu, brudBibliografia
Barbour, D. H. (1999). Heroism and Redemption in the „Mad Max” Trilogy. Journal of Popular Film and Television, 27 (3), ss. 28-34. http://dx.doi.org/10.1080/01956059909602806
DOI: https://doi.org/10.1080/01956059909602806
Google Scholar
Barthes, R. (1970). Znak w wyobraźni (tłum. J. Lalewicz). W: tegoż, Mit i znak. Eseje (tłum. W. Błońska, J. Błoński, J. Lalewicz, A. Tatarkiewicz). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Barthes, R. (1971). Trzeci sens (tłum. R. Wyborski). Kino, 11, ss. 37-41.
Google Scholar
Barthes, R. (1992). Problem znaczenia w filmie (tłum. M. i M. Hendrykowscy). W: A. Helman, J. Ostaszewski (red.), Film: Język – Rzeczywistość – Osoba, ss. 17-24. Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego „Znak – Język – Rzeczywistość”: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Google Scholar
Bińczyk, E. (2018). Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Booker, M. K. (2010). Historical Dictionary of Science Fiction Cinema. Lanham: Scarecrow Press.
Google Scholar
Cornea, C. (2007). Science Fiction Cinema: Between Fantasy and Reality. Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.3366/edinburgh/9780748624652.001.0001
Google Scholar
Douglas, M. (2007). Czystość i zmaza (tłum. M. Bucholc). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Eliade, M. (1993). Traktat o historii religii (tłum. J. Wierusz-Kowalski). Łódź: OPUS.
Google Scholar
Fletcher, B., Primack, A. J. (2017). Driving Toward Disability Rhetorics: Narrative, Crip Theory, and Eco-Ability in „Mad Max: Fury Road”. Critical Studies in Media Communication, 34 (4), ss. 344-357. https://doi.org/10.1080/15295036.2017.1329540
DOI: https://doi.org/10.1080/15295036.2017.1329540
Google Scholar
Gnyś-Nidecka, M. (2015). Człowiek – jak śmieć. W: K. Kulikowska, C. Obracht-Prondzyński (red.), Śmieć w kulturze (ss. 331-364). Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Ka-tedra.
Google Scholar
Heffernan, T. (2008). Post-Apocalyptic Culture: Modernism, Postmodernism and the Twentieth-Century Novel. Toronto – Buffalo – London: Univeristy of Toronto Press.
DOI: https://doi.org/10.3138/9781442688834
Google Scholar
Helman, A. (1991). Historia semiotyki filmu (wyd. 1, t. 1). Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego „Znak – Język – Rzeczywistość”: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Google Scholar
Hicks, H. J. (2016). The Post-Apocalyptic Novel in the Twenty-First Century: Modernity Beyond Salvage. New York: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781137545848
Google Scholar
Jenkins, H. (2007). Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów (tłum. M. Bernatowicz, M. Filiciak). Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Google Scholar
Koschany, R. (2017). Zamiast interpretacji. Między doświadczeniem kinematograficznym a rozumieniem filmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
Google Scholar
Machtyl, K. (2017). Semiotyki obrazu. Reprezentacje i przedmioty. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
Google Scholar
Merchant, C. (2003). Reinventing Eden: The Fate of Nature in Western Culture. New York – London: Routledge.
Google Scholar
Nijakowski, L. M. (2019). Świat po apokalipsie. Społeczeństwo w świetle postapokaliptycznych tekstów kultury popularnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Pesses, M. W. (2019). „So Shiny, So Chrome”: Images and Ideology of Humans, Machines, and the Earth in George Miller’s „Mad Max: Fury Road”. Cultural Geographies, 26 (1), ss. 43-55. https://doi.org/10.1177/1474474018787308
DOI: https://doi.org/10.1177/1474474018787308
Google Scholar
Verevis, C. (2019). Another Green World. The „Mad Max” Series. W: F. Collins, J. Landman, S. Bye (red.), A Companion to Australian Cinema, ss. 133-148. New Jersey: Wiley-Blackwell.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781118942567.ch6
Google Scholar
Vigarello, G. (1996). Czystość i brud. Higiena ciała od średniowiecza do XX wieku (tłum. B. Szwarcman-Czarnota). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Google Scholar
Wieczorkiewicz, A. (2019). Monstruarium. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Williams, P. (2005). Beyond „Mad Max III”: Race, Empire, and Heroism on Post-Apocalyptic Terrain, Science Fiction Studies, 32 (2), ss. 301-315.
Google Scholar
Yar, M. (2015). Crime and the Imaginary of Disaster: Post-Apocalyptic Fictions and the Crisis of Social Order. New York: Palgrave Macmillan.
Google Scholar
Yates, M. (2017). Re-casting Nature as Feminist Space in „Mad Max: Fury Road”. Science Fiction Film and Television, 10 (3), ss. 353-370. https://doi.org/10.3828/sfftv.2017.24
DOI: https://doi.org/10.3828/sfftv.2017.24
Google Scholar
Autorzy
Marcin Kowalczykmarcin.kowalczyk@ukw.edu.pl
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Polska
https://orcid.org/0000-0002-2033-445X
Doktor, pracuje na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Kulturoznawca, zajmuje się kulturą powojenną, w szczególności okresem realizmu socrealistycznego, a także kulturą popularną z uwzględnieniem zagadnień związanych z literaturą i filmem science fiction oraz martial arts studies. Autor monografii Tyrmand karnawałowy (2008) oraz artykułów publikowanych m.in. w „Pamiętniku Literackim”, „Kulturze Popularnej”, „Przeglądzie Humanistycznym”, „Przestrzeniach Teorii”.
Statystyki
Abstract views: 400PDF downloads: 233
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Marcin Kowalczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
