Między pamięcią a historią: animowana rewolucja irańska
Elżbieta Wiącek
ela.wiacek@gmail.comUniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3148-4549
Abstrakt
Totalna islamizacja, która zapanowała w irańskiej kulturze z początkiem lat 80. XX w., przyniosła zmianę wartości właściwych epoce dynastii Pahlawich lat 1921-1979. Otwartość na idee liberalizmu i modernizacji w duchu zachodnim (amerykańskim) została zastąpiona koncentracją uwagi na szyickim islamie. Na temat rewolucji w Iranie w 1979 r. powstało dziesiątki książek, artykułów i filmów. Wśród nich wyróżnia się Persepolis (2007) – francuski pełnometrażowy film animowany w reżyserowany przez Marjane Satrapi i Vincenta Paronnauda, na podstawie autobiograficznego komiksu o tym samym tytule, którego autorką jest Satrapi. Żaden z fabularnych przekazów audiowizualnych dotyczących rewolucyjnych wydarzeń nie miał takiego rozgłosu i nie stał się tak popularny w świecie Zachodu. Dlaczego to właśnie rysunkowa, bardzo subiektywna wersja historii XX-wiecznego Iranu sprawiła, że wydarzenia z izolowanego od czterech dekad kraju utożsamianego z fanatyzmem i terrorem stały się bliskie wielu widzom na całym świecie?
Słowa kluczowe:
rewolucja irańska, irański filmBibliografia
Abbas, Milani, Eminent Persians, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 2008.
Google Scholar
Abbasy, Małgorzata, Kultura wobec postępu i modernizacji. Rosja i Iran w perspektywie porównawczej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013.
Google Scholar
Abbasy, Małgorzata, Typy męczenników i wzory męczeństwa w szyickim islamie, w: „Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU” tom XIV (2018): s. 37-54.
Google Scholar
Abrahamian, Ervand, Historia współczesnego Iranu, tłum. N. Nowak.Warszawa: PWN, 2009.
Google Scholar
Abrahamian, Ervand, Tortured Confessions, Berkeley: University of California, 1999.
Google Scholar
Afkhami, Reza Gholam, Life and Times of the Shah. Berkeley: University of California Press, 2009.
Google Scholar
Amuzegar, Jahangir, Dynamics of the Iranian Revolution: The Pahlavis' Triumph and Tragedy. Albany: SUNY Press, 1991.
Google Scholar
Anckar, Carsten, Religion and Democracy: A worldwide comparison. Abingdon: Routledge, 2011.
Google Scholar
Arjomand, Said, The Turban for the Crown. The Islamic Revolution in Iran, New York-Oxford: Oxford University Press, 1988.
Google Scholar
Behrooz, Maziar, Rebels with a Cause: The Failure of the Left in Iran. London: I. B. Tauris, 2000.
Google Scholar
Chehabi, Houchang, Iranian Politics and Religious Modernism: the liberation movement of Iran under the Shah and Khomeini. Ithaca, N.Y. : Cornell University Press, 1990.
Google Scholar
Czulda, Robert, Iran 1925-2014. Od Pahlavich do Rouhaniego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014
Google Scholar
Czulda, Robert, Savak: irańskie Gestapo, „Uważam Rze Historia”, nr 2, 23 luty (2014): s. 32-35.
Google Scholar
Dul, Jan, Rewolucja Chomeiniego. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa, 1990.
Google Scholar
Gheissari, Ali, Iranian Intelectuals in the 20th Century. Austin: University of Texas Press, 1998
Google Scholar
Godazgar, Hossein, The Impact of Religious Factors on Educational Change in Iran: Islam in Policy and Practice, Lampeter, Lewiston and Queenstone: The Edwin Mellen Press, 2008.
Google Scholar
Grelowska, Izabela, Marjane Satrapi – mistrzyni komiksu dla dorosłych, https://kobieta.interia.pl/gwiazdy/news-marjane-satrapi-mistrzyni-komiksu-dla-doroslych,nId,412309#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=chrome, April 9, 2019
Google Scholar
Groot, Joanna De, Religion, Culture and Politics, London: I. B. Tauris,. 2007.
Google Scholar
Guindi, Fadwa El, Veil: Modesty, Privacy, and Resistance, Oxford: Berg, 1999.
Google Scholar
Hattenstone, Simon, Confessions of Miss Mischief, „The Guardian” 7 November 2012, https://www.theguardian.com/film/2008/mar/29/biography April 4, 2019.
Google Scholar
Hetherington, Janet, ‘Persepolis’in Motion, December 21, 2007 https://www.awn.com/animationworld/persepolis-motion, April 7, 2019.
Google Scholar
Hunter, Shireen, Iran Divided. The Historical Roots of Iranian Debates on Identity, Culture and Governance in the Twenty-First Century. London: Rowman & Littlefield, 2014
Google Scholar
Jalili, Saeed, Iran marks 40th anniversary of Islamic Revolution. „Aljazeera” 11 February 2019, https://www.aljazeera.com/news/2019/02/millions-mark-40th-anniversary-iranian-revolution-190211002413307.html, March 30, 2019.
Google Scholar
Kamrava, Mehran, The Modern Middle East:A Political History Since the First World War, Berkeley Los Angeles London: University of California Press 2011.
Google Scholar
Kapuściński, Ryszard, Szachinszach. Warszawa: Wydawnictwo Literackie, 2007.
Google Scholar
Katouzian, Homa, Riza Shah’s political legitimacy and social base 1921-1941, w: S. Cronin (red.), The Making of Modern Iran. State and the Society under Riza Shah, 1921-1941, London 2003.
Google Scholar
Keddie, Nikki R., Współczesny Iran. Źródła i konsekwencje rewolucji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007.
Google Scholar
Kinzer, Steven, All the Shah's Men. An American Coup and the Roots of Middle East Terror. New York: John Wiley and Sons, 2003.
Google Scholar
Krasnowolska, Anna (red.), Historia Iranu. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 2010.
Google Scholar
Krasnowolska, Anna, Teatr irański, w: Teatr Orientu – materiały z sesji naukowej, red. (i wstęp) P. Piekarski, Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 1998, s.59-60.
Google Scholar
Lankford, Adam, Human Killing Machines, Lanham, MD. Lexington Books 2009
Google Scholar
McAuliffe, Jane Dammen (red.), Encyclopaedia of the Qur’ân, t. 3, Leiden, Brill, 2003
Google Scholar
Nora, Pierre, Między pamięcią a historią: Les lieux de memoire, „Tytuł roboczy: Archiwum", 2009, nr 2, s. 4-12.
Google Scholar
Oxford Wielka Historia Świata, t. 29: XX wiek Świat i Polska po II wojnie światowej - Dekolonizacja - Lata siedemdziesiąte – Filozofia, Poznań, s. 150-157.
Google Scholar
Roger, Sabin, Adult Comics: An Introduction, Routledge New Accents Library Collection 2005.
Google Scholar
Satrapi, Marjane, How to film a graphic novel? „The Guardian” 10 February 2016, https://www.theguardian.com/film/2011/jun/16/how-to-film-a-graphic-novel April 4, 2019.
Google Scholar
Stolarczyk, Małgorzata, Iran – państwo i religia, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2001.
Google Scholar
Surdykowska, Sylwia, Idea szahadatu w kulturze Iranu, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskieg 2006.
Google Scholar
Tomasiewicz, Jarosław, Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny), Katowice 2000.
Google Scholar
Autorzy
Elżbieta Wiącekela.wiacek@gmail.com
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-3148-4549
Filmoznawca, kulturoznawca, adiunkt w Instytucie Studiów Międzykulturowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka książek: Mniej uczęszczane ścieżki do raju. O filmach Jima Jarmuscha (2001), Filmowe podróże Abbasa Kiarostamiego (2004) oraz redaktorka tomu Semiotyczna mapa Małopolski (2015). W 1998 r. stypendystka irańskiego Ministerstwa Kultury i Przewodnictwa Islamskiego, w 2014 r. w stypendystka fundacji Skalny Center, University of Rochester, USA.
Statystyki
Abstract views: 621PDF downloads: 680
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Elżbieta Wiącek

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.