Czy kino może uciec od wojennej traumy? Film chorwacki po 1990 r.
Justyna Maria Gluba
justyna.gluba@gmail.comUniwersytet Gdański (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8255-8793
Abstrakt
Transformacja ustrojowa w Chorwacji nierozerwalnie wiąże się z wojną domową, w zdecydowany i brutalny sposób kończącą jugosłowiańską erę. Nowa rzeczywistość wymagała stworzenia kinematografii, która stanie się niezależna i napisze własną historię. W latach 90. konserwatywna narracja partii rządzącej, na czele której stał pierwszy chorwacki prezydent od ogłoszenia niepodległości, Franjo Tuđman, spowodowała, że reżyserzy sięgali po patriotyczne i chrześcijańskie motywy. Było to między innymi potwierdzeniem specjalnej misji, co do której przekonana była elita rządząca, a która polegała na „ucywilizowaniu” swoich bałkańskich sąsiadów. Dopiero po śmierci Tuđmana twórcy filmowi mogli pozwolić sobie na większą swobodę, zarówno jeśli chodzi o środki wyrazu, jak i podejmowane motywy. Do głosu doszli reżyserzy, których młodość przypadła na moment wybuchu, a później apogeum konfliktu zbrojnego. W artykule wzięto pod uwagę trzy filmy powstałe po 2000 r.: Miłe martwe dziewczyny (Fine mrtve djevojke, reż. Dalibor Matanić, 2002), Kino Lika (Kino Lika, reż. Dalibor Matanić, 2008) i Przepraszam za kung-fu (Oprosti za kung-fu, reż. Ognjen Sviličić, 2004). Są to filmy, które wykorzystując narrację kontrastu: my (Chorwaci) kontra oni (Serbowie, Niemcy, Zachód), odchodzą od tematyki wojennej, wciąż jednak subtelnie do niej nawiązując. Dzięki podjętym tematom reżyserom udało się – choć nie kompleksowo – stworzyć przekrój społeczeństwa posttransformacyjnego, borykającego się zarówno z nową, kapitalistyczną rzeczywistością, jak i pokłosiem doświadczeń wojennych.
Słowa kluczowe:
kino chorwackieBibliografia
Czerwiński, Maciej. Chorwacja między Europą a Bałkanami. Analiza dyskursu prasowego, w: W poszukiwaniu nowego kanonu. Reinterpretacje tradycji kulturalnej w krajach postjugosłowiańskich po 1995 roku, red. M. Dąbrowska-Partyka, Wydawnictwo UJ, Kraków 2005.
Drakulić, Slavenka. Kako smo preživjeli, Feral Tribune, Split 2001.
Evo i govora kojega je s papira pročitao predsjednik Josipović, Portal Index.hr, https://www.index.hr/vijesti/clanak/Evo-i-govora-kojega-je-s-papira-procitao-predsjednik-Josipovic/686207.aspx (dostęp: 25.03.2019)
Gazetić, Edisa. (Filmska) Umjetnost – utočište za nepoželjne, „Sarajevske sveske” 2008, nr 19/20.
Gilić, Nikica. Uvod u povijest hrvatskog igranog filma, Leykam international, Zagreb 2010.
Goulding, Daniel, Jugoslavensko filmsko iskustvo 1945. – 2001., V.B.Z., Zagreb 2004.
Košutić, Krešimir. Novo kino i stara bluđenja, „Hrvatski filmski ljetopis”, 2008, nr 55.
Krelja, Petar, Hribar, Hrvoje, Škrabalo, Ivo, Turković, Hrvoje. Licem u lice: zakon o filmu. Razgovor, „Hrvatski filmski ljetopis” 1998, nr 13.
Krsto Papić: Vratite naše filmove našoj djeci, http://www.hfs.hr/nakladnistvo_zapis_detail.aspx?sif=119#.XJzXT9jkXIU (dostęp 26.03.2019)
Kukuljica, Mato. Kulturna politika i film u Republici Hrvatskoj, „Hrvatski filmski ljetopis” 1997, nr 12.
Kurelec, Tomislav. Godina uspona nacionalne produkcije, w: Filmska kronika: Zapisi o hrvatskom filmu.
Lešaja, Ante. Knjigocid. Uništavanje knjiga u Hrvatskoj 1990-ih, Profil & Srpsko narodno vijeće, Zagreb 2012.
Lučić, Krunoslav. Figure ideološkog viška u tranzicijskom hrvatskom igranom filmu, w: Facing the Present: Transition in Post-Yugoslavia, red. R. Hansen-Kokoruš, Hamburg 2014, Verlag dr. Kovač.
Luketić, Katarina. Balkan: od geografije do fantazije, Algoritam, Zagreb 2013.
Matošević, Andrea. (Auto)egzotizacija Balkana i etnografija nositelja značenja u tri primjera sedme umjetnosti, „Narodna umjetnost” 2011, nr 48/2.
Moss, Kevin, Simić, Mima. Post-Communist Lavender Menace: Lesbians in Mainstream East European Film, „Journal of Lesbian Studies”, https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10894160.2011.530143. (dostęp 1.04.2019)
Oczkowa, Barbara. Język chorwacki – w poszukiwaniu własnej normy, w: W poszukiwaniu nowego kanonu. Reinterpretacje tradycji kulturalnej w krajach postjugosłowiańskich po 1995 roku, red. M. Dąbrowska-Partyka, Wydawnictwo UJ, Kraków 2005.
Pavičić, Jurica. Postjugoslavenski film. Stil i ideologija, Hrvatski filmski savez, Zagreb 2011.
Pvičević, Miroslav. Mutna hrvatska ‘igra’: Nema pola tvrtke, ali zato imamo krasan šoping-centar, Portal Lupiga, https://lupiga.com/vijesti/mutna-hrvatska-igra-nema-pola-tvrtke-ali-zato-imamo-krasan-soping-centar (dostęp: 26.03. 2019)
Ramet, Sabrina. Tri Jugoslavije: izgradnja države i izazov legitimacije: 1918.- 2005., Golden marketing-Tehnička knjiga, Zagreb 2009.
Rubeša, Dragan, Geneza novog hrvatskog filma, „Sarajevske sveske” 2008, nr 19-20.
S. R. Prije godinu dana na sudu u Haagu ubio se Slobodan Praljak, Portal Dnevnik.hr, https://dnevnik.hr/vijesti/hrvatska/prije-godinu-dana-na-sudu-u-haagu-ubio-se-slobodan-praljak---540288.html (dostęp 25.03.2019)
Sever, Vladimir C. Aliteracije na P, „Hrvatski filmski ljetopis”, 2004, nr 39.
Simić, Tanja. Kako shvatiti ličke redikule, wywiad z Daliborem Matanićem, http://arhiva.nacional.hr/clanak/46924/kako-shvatiti-licke-redikule (dostęp: 1.04.2019)
Šimunković, Mario, Delač, Domagoj. Sjećanje je borba: spomen obilježja Narodno oslobodilačke borbe i revolucionarnog pokreta na području grada Zagreba, Savez antifašističkih boraca i antifašista Hrvatske, Zagreb 2013.
Škrabalo, Ivo. 101 godina filma u Hrvatskoj 1896.-1997., Nakladni zavod Globus, Zagreb 1998.
Šošić, Anja. Film i rat u Hrvatskoj. Refleksija jugoslavenskih ratova u hrvatskom igranom filmu, „Zapis. Bilten Hrvatskog filmskog saveza” 2008/2009, nr 64-65.
Turković, Hrvoje, Majcen, Vjekoslav. Hrvatska kinematografia. Povijesne značajke, suvremeno stanje, filmografia (1991-2002), Hrvatski filmski savez, Zagreb 2003.
Vučković Juroš, Tanja. Socijalna isključenost seksualnih manjina u Hrvatskoj, Studijski centar socijalnog rada, Pravni fakultet Sveučilišta u Zagrebu, http:// www.hrcak.srce.hr (dostęp 1.04.2019)
Zakon o hrvatskim braniteljima iz Domovinskog rata i članovima njihovih obitelji, „Narodne novine”, nr 2758, https://narodne-novine.nn.hr/clanci/sluzbeni/2017_12_121_2758.html (dostęp: 25.03.2019)
Autorzy
Justyna Maria Glubajustyna.gluba@gmail.com
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0001-8255-8793
Absolwentka filologii polskiej i kulturoznawstwa na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Doktorantka na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Gdańskiego. Przygotowuje rozprawę dotyczącą kina chorwackiego z okresu Jugosławii i działalności studia filmowego Jadran Film. Interesuje się kulturą chorwacką, serbską i bośniacką.
Statystyki
Abstract views: 289PDF downloads: 316
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Justyna Maria Gluba
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
