Nowi dokumentaliści

Adam Mazur

Abstrakt

Wśród tendencji w sztuce polskiej początku wieku – obok młodego malarstwa i posługującej się ironią sztuki „postkrytycznej” – wyróżnić można oparty na rejestracji obrazów rzeczywistości nurt nowych dokumentalistów. Wpisując się w kontekst sztuki współczesnej nowi dokumentaliści świadomie zrywają z dominującą do niedawna w fotografii tradycją działania artystycznego rozumianego w kategoriach „gestu plastycznego”. Innymi słowy, w nowym dokumencie nie chodzi o kreację alternatywnych, osobnych przestrzeni. Zamiast tworzyć estetyczny azyl, twórca przy pomocy aparatu fotograficznego konfrontuje odbiorcę z obrazami realnego. Do nowych dokumentalistów (m.in. A. Bedyńska, A. Brzeżańska, A. Grzeszykowska J. Smaga, Z. Krajewska, I. Omulecki, K. Pijarski, P. Pokrycki, K. Pustoła, S. Rogiński, W. Wilczyk, K. Zieliński, I. Zjeżdżałka, Zorka Project) odnieść można aktualnie brzmiące słowa Jerzego Buszy spisane w czasie stanu wojennego, kiedy to po raz kolejny wyzwaniem dla polskiej sztuki okazała się rzeczywistość. „Gdy chwyty artystyczne już się przejadły i straciły na swojej aktualności,” pisał Busza, „przychodzi czas minimalizmu i oszczędności środków, rzeczywistość dochodzi do głosu, a wyobraźnia tam właśnie szuka podniet (a nie w samej sobie). Wtedy pojawiają się myślące kamery”. Busza, któremu bliskie były działania neoawangardy lat 70. nieprzypadkowo kładzie tak wyraźny akcent właśnie na myślenie fotografa posługującego się kamerą, który podejmuje trud przedstawienia, ale także analizy rzeczywistości i sposobów jej postrzegania.