Lacan, Žižek i Foucault oglądają „Skazanego na śmierć”. Próba (psycho)analizy serialu

Jacek Kozłowski

Abstrakt

Gdzie tkwią korzenie popularności amerykańskiego serialu Skazany na śmierć? Esej ten odpowiada na to pytanie odwołując się do myśli Michela Foucaulta oraz filozofii filmu uprawianej przez Slavoja Žižka. Skazany na śmierć analizowany jest tu – zgodnie z mottem Žižka – jako fikcja bardziej rzeczywista od rzeczywistości. Przyjęcie powyższego założenia pozwala na odczytanie struktury fabularnej serialu jako poręcznej ilustracji mechanizmów rządzących podświadomością według psychoanalizy lacanowskiej. Ponadto rozpoznania z porządku psychoanalizy są tu zestawione z historią narodzin więzienia opisaną przez Foucaulta w książce Nadzorować i karać. W tym kontekście Skazany na śmierć jest odczytywany jako globalna fantazja o możliwości ucieczki jednostki z systemu władzy panoptycznej ku wolności niemożliwej. Na drodze analizy dwie możliwości lektury Skazanego na śmierć – lacanowska i foucaultowska – okazują się komplementarne. Ideologiczne korzenie popularności serialu zostają dzięki nim rozpoznane zarówno na poziomie makro (mechanizmy rządzące kulturą) jak i mikro (mechanizmy rządzące podświadomością).