Witalność kina przebiega przez jego złe, a nie dobre gusty. „Diabeł” Andrzeja Żuławskiego
Abstrakt
Autorka analizuje wyraźnie obecne w Diable właściwości filmowego stylu Andrzeja Żuławskiego, oscylujące wokół kategorii kiczu, i wskazuje rzeczywiste źródła odbiorczego dyskomfortu w zetknięciu z rzekomą tandetą. Świadome naruszenie „dobrego smaku” w filmie, który stał się przyczyną ostrego konfliktu reżysera z ówczesnymi władzami, okazuje się - z perspektywy przekraczającej ograniczenia wartościujących sądów przybierających pozory naukowego obiektywizmu - radykalnym eksperymentem wytrącania z artystycznych i poznawczych konwenansów. Stosowanie utożsamianego z kiczem arsenału środków, jako metoda docierania do marginalizowanych obszarów kultury, staje się sięgającym głębokich struktur narzędziem dekonstrukcji zarówno samej kategorii kiczu, obnażającej swoją definicyjną pozorność, jak i rejonu uświęconych mitów narodowych i egzystencjalnych.
Słowa kluczowe:
Andrzej Żuławski, kicz, dyskomfortBibliografia
Banach Andrzej, O kiczu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968, s. 53, 91, 151, 271.
Google Scholar
Beylin Paweł, Autentyczność i kicze, PIW, Warszawa 1975, s. 173, 186, 188, 194-195.
Google Scholar
Delumeau Jean, Strach w kulturze Zachodu: XIV-XVIII w., tłum. A. Szymanowski, „Pax”, Warszawa 1986, s. 26-31.
Google Scholar
Deschner Karlheinz, Krzyż Pański z Kościołem. Seksualizm w historii chrześcijaństwa, tłum. M. Zeller, Wydawnictwo Uraeus, Gdynia 1994.
Google Scholar
Film, demony i romantyzm. Wywiad z prof. dr Marią Janion, „Film” 1974, nr 49, s. 4, 14.
Google Scholar
Helman Alicja, Grzesznicy bez winy, w: Niedyskretny urok kiczu. Problemy filmowej kultury popularnej, red. G. Stachówna, Universitas, Kraków 1997, s. 29.
Google Scholar
Helman Alicja, Wstęp, w: Kino gatunków, red. A. Helman, Kraków 1991, s. 15.
Google Scholar
Hendrykowski Marek, Kłopoty z kiczem filmowym, w: Niedyskretny urok kiczu. Problemy filmowej kultury popularnej, red. G. Stachówna, Universitas, Kraków 1997, s. 10-11.
Google Scholar
Jaki będzie „Diabeł” Andrzeja Żuławskiego, „Magazyn Filmowy” 1971, nr 36, s. 195.
Google Scholar
Janion Maria, Kino i fantazmaty, „Kino” 1975, nr 4, s. 45.
Google Scholar
Janion Maria, Kino i fantazmaty. Demony, wampiry, potwory, „Kino” 1975, nr 7, s. 41-47.
Google Scholar
Janion Maria, Niesamowita słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006, s. 127-128.
Google Scholar
Janion Maria, Wobec zła, Verba, Chotomów 1989, s. 17, 35, 44-45, 52.
Google Scholar
Kazimierska-Jerzyk Wioletta, Artysta postmodernistyczny – demaskator pozornych diagnoz kiczu, w: Kicz, tandeta, jarmarczność w kulturze masowej XX wieku, red. L. Rożek, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Częstochowa 2000, s. 47.
Google Scholar
Kolasińska Iwona, Kiedy spojrzenie Gorgony budzi upiory: horror filmowy i jego widz, w: Kino gatunków wczoraj i dziś, red. K. Loska, Rabid, Kraków 1998, s. 113.
Google Scholar
Kolasińska Iwona, Zęby wampira – dyskretny urok pożądania, w: Niedyskretny urok kiczu. Problemy filmowej kultury popularnej, red. G. Stachówna, Universitas, Kraków 1997, s. 52.
Google Scholar
Oleszczyk Michał, O szlachetności kiczu, „Kino” 2003, nr 5, s. 55.
Google Scholar
Pitrus Andrzej, Gore, seks, ciało, psychoanaliza. Pułapka interpretacyjna, Oficyna Wydawnicza „Er”, Siedlce 1992.
Google Scholar
Pitrus Andrzej, Progresywne gatunki filmowe, w: Kino gatunków wczoraj i dziś, red. K. Loska, Rabid, Kraków 1998, s. 167, 171, 173.
Google Scholar
Ranke-Heinemann Uta, Eunuchy do raju. Kościół katolicki a seksualizm, tłum. M. Zeller, Wydawnictwo Uraeus, Gdynia 1995.
Google Scholar
Rotter Gernot, Ekkehart Rotter, Wenus, Maria, Fatima. Jak rozkosz zmysłów stała się sprawą szatana, tłum. E. Cieślik, Wydawnictwo Uraeus, Gdynia 1997.
Google Scholar
Tarnowski Józef, Aksjologiczna definicja kiczu i związane z nią trudności, w: Kicz, tandeta, jarmarczność w kulturze masowej XX wieku, red. L. Rożek, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Częstochowa 2000, s. 14.
Google Scholar
Umińska Bożena, Wielki Rozbiór, „Kino” 1988, nr 8, s. 11-12.
Google Scholar
Wielgosz Przemysław, O filozofii filmów Andrzeja Żuławskiego, „Wiadomości Kulturalne” 1996, nr 31, s. 19.
Google Scholar
Żuławski. Przewodnik Krytyki Politycznej, wywiad przeprowadzili: P. Kletowski, P. Marecki, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008, s. 79, 132, 164-165, 172-173, 176-177, 183-184, 202-203.
Google Scholar
Autorzy
Marta Olszewska-Jończykkwartalnik.filmowy@ispan.pl
badaczka niezależna Polska
Absolwentka polonistyki i animacji kultury na UW. Studentka „Akademii Pracy z Procesem” przy Polskim Towarzystwie Psychologii Procesu. Publikowała m.in. w magazynach „Cinema”, „Swiat Filmu” i „Panoptikum”.
Statystyki
Abstract views: 25PDF downloads: 8
Licencja
Prawa autorskie (c) 2009 Marta Olszewska-Jończyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
