Socrealizm „à rebours”. „Skowronki na uwięzi” Jiříego Menzla

Maciej Robert

kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Łódzki (Polska)

Abstrakt

Tekst proponuje analizę Skowronków na uwięzi w reżyserii Jiřiego Menzla - filmu, który opisuje stalinowski terror w Czechosłowacji w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Autor stara się dowieść, że film ten, w przemyślny sposób dekonstruując stylistykę filmu socrealistycznego, odważnie ukazuje – za co trafił na 20 lat na półki – prawdziwe oblicze ówczesnej rzeczywistości.


Słowa kluczowe:

Jiří Menzel, socrealizm, kino czeskie

Bachelard Gaston, Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, tłum. H. Chudak, A. Tatarkiewicz, Warszawa 1975, s. 319.
  Google Scholar

Baluch Jacek, Posłowie, w: B. Hrabal, Sprzedam dom, w którym już nie chcę mieszkać, tłum. J. Anderman, T. Lis, Kraków 1981, s. 144.
  Google Scholar

Cassirer Ernst, Funkcja mitu w życiu społecznym, tłum. H. Buczyńska, w: Filozofia i socjologia XX wieku, cz. I, Warszawa 1965, s. 84.
  Google Scholar

Czernienko Miron, Polska - nie zagranica, tłum. M. Chyb, „Kino” 1993, nr 2-3, s. 16.
  Google Scholar

Eliade Mircea, Mity, sny i misteria, tłum. I. Kania, Kraków 1994.
  Google Scholar

Fainaru Dan, Step in the Right Direction, “The Jerusalem Post” 20.04.1990, s. 16.
  Google Scholar

Foucault Michel, Historia seksualności, tłum. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, Warszawa 2000, s. 122-128.
  Google Scholar

Godzic Wiesław, Film i psychoanaliza: problem widza, Kraków 1991.
  Google Scholar

Gottwald Klement, W walce o socjalistyczną Czechosłowację, s. 263.
  Google Scholar

Halbwachs Maurice, Społeczne ramy pamięci, tłum. M. Król, Warszawa 1969, s. 39, 165.
  Google Scholar

Havel Vaclav, Siła bezsilnych, w: Thriller i inne eseje, tłum. P. Heartman (P. Godlewski), Warszawa 1988, s. 60.
  Google Scholar

Hopfinger Maryla, Adaptacje filmowe utworów literackich. Problemy teorii i interpretacji, Wrocław 1974.
  Google Scholar

Hrabal Bohumil, Piękna rupieciarnia, tłum. A. Kaczorowski i J. Stachowski, Wołowiec 2006, s. 41, 107.
  Google Scholar

Hutnikiewicz Artur, Od Czystej Formy do literatury faktu. Główne teorie i programy literackie XX wieku, Warszawa 1974, s. 244-245, 250, 257-258.
  Google Scholar

Jirasek Zdenek, Andrzej Małkiewicz, Polska i Czechosłowacja w dobie stalinizmu (1948-1956). Studium porównawcze, Warszawa 2005, s. 68, 127, 140, 162, 167, 194, 196-197, 263.
  Google Scholar

Kaczorowski Aleksander, Gra w życie. Opowieść o Bohumilu Hrabalu, Wołowiec 2004.
  Google Scholar

Kamiński Łukasz, Andrzej Małkiewicz, Krzysztof Ruchniewicz, Opór społeczny w Europie Środkowej w latach 1948-1953 na przykładzie Polski, NRD i Czechosłowacji, Wrocław 2004, s. 93.
  Google Scholar

Lubelski Tadeusz, Strategie autorskie w polskim filmie fabularnym lat 1945-1961, Kraków 1992, s. 98-99.
  Google Scholar

Marks Karol, Fryderyk Engels, Manifest partii komunistycznej, Warszawa 1969, s. 24.
  Google Scholar

Marszałek Rafał, Kapelusz i chustka, w: Film i kontekst, red. D. Palczewska, Z. Benedyktynowicz, Wrocław 1988.
  Google Scholar

Mazal Tomáš, Spisovatel Bohumil Hrabal, Praha 2006, s. 122.
  Google Scholar

Merz Irena, O filmie czechosłowackim, Warszawa 1954, s. 26.
  Google Scholar

Nawrocki Witold, Współczesność i historia. Z problematyki współczesnej literatury czeskiej i słowackiej, Katowice 1982, s. 373-374.
  Google Scholar

Oscar to przypadek. Z Jirzim Menzlem rozmawia Konrad J. Zarębski, „Kino” 2004, nr 12, s. 22.
  Google Scholar

Pechánková Milica, Skřivanči na svobodě, „Květy” 1992, nr 5, s. 38-39.
  Google Scholar

Piechota Magdalena, Kobieta w polskim filmie socrealistycznym, w: Socrealizm. Fabuły-komunikaty-ikony, red. K. Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński, W. Tomasik, Kraków 2004, s. 152.
  Google Scholar

Sobotka Kazimierz, Robotnik na ekranie, czyli o tzw. „filmie produkcyjnym”, w: Szkice o filmie polskim, red. B. Stolarska, Łódź 1995, s. 40, 55.
  Google Scholar

Stachówna Grażyna, Równanie szeregów. Bohaterowie filmów socrealistycznych (1949-1955), w: Człowiek z ekranu. Z antropologii postaci filmowej, red. M. Jankun-Dopartowa, M. Przylipiak, Kraków 1996, s. 17, 23.
  Google Scholar

Stankovič Andrej, Co dělat když Kolja vítězí, Praha 2008, s. 56-62.
  Google Scholar

Stępnik, M. Piechota, Lublin 2006, s. 69-70, 73.
DOI: https://doi.org/10.1080/00049158.2006.10674992   Google Scholar

Szczepańska Anna, Miłość erotyczna w polskiej prozie produkcyjnej, w: Socrealizm. Fabuły-konteksty-ikony, red. K. Szymańska J. , Po drugiej stronie muru, „Ekran” 1990, nr 12, s. 6.
  Google Scholar

Toeplitz Jerzy, Dwa filmy czechosłowackie, „Kwartalnik Filmowy” 1951, nr 2, s. 42.
  Google Scholar

Toeplitz Jerzy, Historia sztuki filmowej, tom VI, Warszawa 1990, s. 353.
  Google Scholar

Tomaszewski Jerzy, Czechosłowacja, Warszawa 1997, s. 182.
  Google Scholar

Toniak Ewa, Olbrzymki. Kobiety i socrealizm, Kraków 2008.
  Google Scholar

Tuan Yi-Fu, Przestrzeń i miejsce, tłum. A. Morawińska, Warszawa 1987, s. 75.
  Google Scholar

Zgustová Monika, Bohumil Hrabal, tłum. Z. Tarajło-Lipowska, Wrocław 2000, s. 82.
  Google Scholar

Zwierzchowski Piotr, Zapomniani bohaterowie. O bohaterach filmowych polskiego socrealizmu, Warszawa 2000, s. 8-9, 83-84.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2009-12-31

Cited By / Share

Robert, M. (2009) „Socrealizm „à rebours”. «Skowronki na uwięzi» Jiříego Menzla”, Kwartalnik Filmowy, (67-68), s. 261–285. doi: 10.36744/kf.3109.

Autorzy

Maciej Robert 
kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Łódzki Polska

Absolwent filmoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim oraz organizacji produ­kcji filmowej w PWSFTviT. Doktorant na UŁ; pisze pracę o kinie czeskim.



Statystyki

Abstract views: 26
PDF downloads: 10


Licencja

Prawa autorskie (c) 2009 Maciej Robert

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.