Szczęśliwy filmowiec, czyli „Edison” znad Wisły
Joanna Stacewicz-Podlipska
kwartalnik.filmowy@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
Abstrakt
Latem 1926 r. na plenerze warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych w Kazimierzu Dolnym miała miejsce rzecz bez precedensu w historii polskiej kinematografii. Tadeusz Pruszkowski – charyzmatyczny profesor legendarnej Budy na Powiślu – nakręcił wraz z uczniami film Szczęśliwy wisielec, czyli Kalifornia w Polsce. Przygodna ekipa filmowa nie miała doświadczeń z kinematografią, kamerę wypożyczono z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, które użyczyło także taśmy filmowej. W roli operatora zadebiutował osobiście sam Pruszkowski, w głównych bohaterów wcielili się jego studenci, a statystowali mieszkańcy Kazimierza. Planowano niewielką fabułę, ostatecznie powstał film pełnometrażowy, który w grudniu 1926 r. wyświetlano w warszawskim kinie „Splendid”. Była to groteskowa historia miłosnych perypetii młodych malarzy. Choć taśmy filmowe spłonęły w czasie wojny, z rozproszonych informacji, recenzji i wspomnień odtworzyć można zarysy zapomnianej produkcji.
Słowa kluczowe:
Tadeusz Pruszkowski, filmy utracone, okres międzywojennyBibliografia
„ABC”, 1 V 1932, nr 141, s. 4.
Google Scholar
„ABC”, 28 XI 1926, nr 65, s. 12.
DOI: https://doi.org/10.2307/3472636
Google Scholar
„ABC”, 8 XII 1926, nr 75, s. 12.
Google Scholar
„Comoedia”, 26 XII 1926, nr 35-36, s. 1.
DOI: https://doi.org/10.2307/2787321
Google Scholar
„Comoedia”, 30 I 1927, nr 5, s. 3.
Google Scholar
„Głos Prawdy”, 14 XII 1926, nr 151, s. 4.
Google Scholar
„Kalendarz Wiadomości Filmowych” 1927, s. 152.
Google Scholar
„Kino-Film”, 12 III 1927, nr 2, s. 4.
Google Scholar
„Kino-Film”, 12 III 1927, s. 3.
Google Scholar
„Kino-Film”, 5 III 1927, nr 1, s. 6.
Google Scholar
„Kino-Teatr”, 7 XI 1926, nr 6-7, s. 6.
Google Scholar
„Kurier Polski”, 16 XII 1926, nr 310, s. 9.
DOI: https://doi.org/10.1080/00358532608450259
Google Scholar
„Kurier Warszawski”, 10 XII 1926, nr 339, wyd. wieczorne, s. 1, 8.
Google Scholar
„Kurier Warszawski”, 15 XII 1926, nr 344, wyd. wieczorne, s. 7.
Google Scholar
„Muza X” 1926, nr 1, s. 15.
Google Scholar
„Robotnik”, 10 XII 1926, nr 339, s. 6.
DOI: https://doi.org/10.1148/6.4.339a
Google Scholar
„Wiadomości Literackie”, 26 XII 1926, nr 51/52, s. 6.
Google Scholar
Beylin Stefania, Na taśmie wspomnień, Warszawa 1962, s. 69-70.
Google Scholar
Breza Tadeusz, Oddać to malarzom i młodożeńcom, w: Kazimierz vel Kuzmir. Miasteczko różnych snów, Lublin 2006, s. 108.
Google Scholar
Brodzki J., I co z tego wyszło? „Muza X” 1926, nr 2, s. 8.
Google Scholar
Czerniszewski Waldemar, „Skrzydlata Polska” 1988, nr 50.
DOI: https://doi.org/10.1016/0049-3848(88)90227-7
Google Scholar
Kamiński Ireneusz J., Kazimierz nad Wisłą, Warszawa 1983, s. 145.
Google Scholar
Kamiński Zgmunt, Dzieje życia w pogoni za sztuką, Warszawa 1975, s. 82, 170.
Google Scholar
Kucharski Stanisław, Wspomnienie o Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, „Rocznik Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie”, 3/1973, s. 131.
Google Scholar
Kuncewiczowa Maria, Burmistrzować czy malować, „Kurier Bałtycki” 1938, przedruk w: Kuncewiczowa Maria, Dwa księżyce, Warszawa 1986, s. 136.
Google Scholar
Kuncewiczowa Maria, Fantomy, Warszawa 1971, s. 83, 102.
Google Scholar
Kuncewiczowa Maria, Rezerwat dzikości, w: Kazimierz vel Kuzmir. Miasteczko różnych snów, Lublin 2006, s. 118.
Google Scholar
Lorentowicz Irena, Lato Prusza, „Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski”, Nowy Jork, 10 IX 1942, nr 37, s. 4-5.
Google Scholar
Lorentowicz Irena, Oczarowania, Warszawa 1972, s. 5, 36, 48.
Google Scholar
Lorentowicz Irena, Pruszkowski i my, „Przegląd Artystyczny” 1973, nr 4, s. 31.
Google Scholar
Ostrowska-Grabska Halina, Bric a brac 1848-1939, Warszawa 1978, s. 258.
Google Scholar
Piekarski Maciej, W gościnie u Teresy Roszkowskiej, „Stolica” 1983, nr 28, s. 5.
Google Scholar
Pruszkowski Stefan, Szczęśliwy wisielec, czyli Kalifornia w Polsce, „Film” 1988, 23 października, nr 43, s. 11.
Google Scholar
Pruszkowski Tadeusz, Jak robiłem swój pierwszy film, „Muza X” 1926, nr 2, s. 6, 7.
Google Scholar
Pruszkowski Tadeusz, Malarz o kinematografie, „Ekran i Scena” 1926, grudzień, nr 14, s. 8.
Google Scholar
Rudnicki Adolf, Lato, w: Kazimierz vel Kuzmir. Miasteczko różnych snów, Lublin 2006, s. 247.
Google Scholar
Rutkowski Szczęsny, Tadeusz Pruszkowski, „Sztuki Piękne”, Kraków X 1927 – IX 1928, r. IV, s. 5.
Google Scholar
Starska Anna, Niezapomniane lata trzydzieste, „Brulion Kazimierski” 2004, nr 5, s. 28.
Google Scholar
Topolski Feliks, Tadeusz Pruszkowski, w: Straty kultury polskiej 1939-1944, red. A. Ordęga, T. Terlecki, t. II, Glasgow 1945, s. 141, 399, 401, 405, 407, 414.
Google Scholar
Winawer Bruno, Scenariusz bez tytułu, „Muza X” 1926, nr 2, s. 10.
Google Scholar
Zamoyski Jan, Łukaszowcy, Warszawa 1989, s. 72.
Google Scholar
Autorzy
Joanna Stacewicz-Podlipskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
Absolwentka historii sztuki UW, obecnie na studiach doktoranckich w Instytucie Sztuki PAN, gdzie zajmuje się twórczością Teresy Roszkowskiej. Interesuje się historią polskiej scenografii teatralnej i filmowej.
Statystyki
Abstract views: 21PDF downloads: 6
Licencja
Prawa autorskie (c) 2010 Joanna Stacewicz-Podlipska

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Joanna Stacewicz-Podlipska, „W filmie to nigdy nie wiadomo...” – Teresy Roszkowskiej bitwy o kadr , Kwartalnik Filmowy: Nr 74 (2011): Rzeczy filmowe