Autobiografizm filmowy. Rekonesans historyczno-teoretyczny
Abstrakt
Pisząc o autobiografizmie filmowym, Podsiadło wskazuje na jego główne źródła i przywołuje refleksje teoretyczne mające wyznaczyć granice dla tego zjawiska. W pierwszej części tekstu autorka koncentruje się na tym, jak autobiografizm filmowy przejawiał się w historii kina, w jaki sposób twórca uobecnia się w swoim dziele, a jego autobiografia staje się istotnym elementem jego twórczości. Początkowo filmy autobiograficzne pojawiały się głównie na gruncie kina artystycznego (awangardy, undergroundu, kina nowych fal), jako że było ono najbardziej skłonne wyzbyć się anonimowości, a więc i wzmocnić pozycję autora. Kolejnym etapem rozwoju filmu autobiograficznego było „przejęcie” kina dokumentalnego – od cinéma-vérité, przez kino refleksywne, aż do kina coraz bardziej prywatnego, inspirowanego stylem home movies. W drugiej części tekstu Podsiadło podejmuje próbę uporządkowania bogatego materiału filmowego (zarówno dokumentalnego, jak i fabularnego), koncepcji teoretycznych i terminologicznych ograniczeń, wykorzystując kategorie trzech typów autobiograficznego „ja”: „ja” empirycznego, „ja” jako porte-parole i „ja” sylleptycznego.
Słowa kluczowe:
autobiografizm, dziennik filmowy, home movies, teoria filmuBibliografia
Balázs Bela, L’Esprit du cinéma (1930), Paris 1977.
Google Scholar
Bass Warren, Obiektywność filmowa a styl wizualny, tłum. A. Helman, w: Panorama współczesnej myśli filmowej, red. A. Helman, Kraków 1992, s. 139.
Google Scholar
Bruss Elisabeth W., L’autobiographie au cinéma. La subjectivité devant l’objectif, tłum. V. Giroud, „Poétique” 1983, nr 56.
Google Scholar
Czermińska Małgorzata, Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków 2000, s. 42, 50.
Google Scholar
Czermińska Małgorzata, Postawa autobiograficzna, w: Studia o narracji, red. J. Błoński, S. Jaworski, J. Sławiński, Wrocław 1982, s. 225.
Google Scholar
Czermińska Małgorzata, Wygnanie i powrót. Autor jako problem badań literackich, w: Kryzys czy przełom. Studia z teorii i historii literatury, red. M. Lubelska, A. Łebkowska, Kraków 1994, s. 173.
Google Scholar
David E. Jones, Film Diary/Diary Film: Practice and Product in Walden, w: To free the cinema, Jonas Mekas and the New York underground, red. D. E. James, Princeton, New Jersey 1992, s. 145-179).
DOI: https://doi.org/10.1515/9780691219554-011
Google Scholar
Egan Suzanne, Encounters in Camera: Autobiography as Interaction, „Modern Fiction Studies” 1994, nr 40.3, s. 593-618.
DOI: https://doi.org/10.1353/mfs.1994.0002
Google Scholar
Fellini Federico, Federico Fellini o filmie, rozmawiał G. Grazzini, tłum. W. Wertenstein, Warszawa 1989, s. 22.
Google Scholar
Gernalzick Nadja, To Act or to Perform: Distinguishing Filmic Autobiography, „Biography” 2006, nr 29, s. 2.
DOI: https://doi.org/10.1353/bio.2006.0022
Google Scholar
Giżycki Marcin, Autoanimaportret, „Kwartalnik Filmowy” 2001, nr 33, s. 267-269.
Google Scholar
Hendrykowski Marek, O podmiotowym charakterze wypowiedzi filmowej, w: Studia z poetyki historycznej filmu, red. A. Helman, K. T. Lubelski, Katowice 1983, s. 36.
Google Scholar
Jarzębski Jerzy, Powieść jako autokreacja, Kraków 1984, s. 414.
Google Scholar
Keller Marjorie, The Apron Strings of Jonas Mekas, w: To free the cinema, Jonas Mekas and the New York underground, red. D. E. James, Princeton, New Jersey 1992, s. 86.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780691219554-006
Google Scholar
Kołodyński Andrzej, Autor widmo, „Kino” 2010, nr 3, s. 61.
Google Scholar
Lejeune Philippe, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, tłum. W. Gajewski, S. Jaworski, A. Labuda, R. Lubas-Bartoszyńska, Kraków 2001.
Google Scholar
Lubelski Tadeusz, Autor jako bohater. O postawie autobiograficznej w filmie, w: Autor w filmie, red. M. Hendrykowski, Poznań 1991, s. 81-103.
Google Scholar
Lubelski Tadeusz, Nowa fala. O pewnej przygodzie kina francuskiego, Kraków 2000, s. 104.
Google Scholar
Lubelski Tadeusz, Od „Personelu” do „Bez końca”, czyli siedem faz odwracania kamery, w: Kino Krzysztofa Kieślowskiego, red. T. Lubelski, Kraków 1997, s. 35-38.
Google Scholar
Markiewicz Henryk, Wymiary dzieła literackiego, Warszawa 1984, s. 74.
Google Scholar
Matuszewski Bolesław, Ożywiona fotografia, czym jest, czym być powinna, oprac. i tłum. Z. Czeczot-Gawrak, Warszawa 1995, s. 170-171, 180.
Google Scholar
Mazierska Ewa, The Autobiographical Effect in the Cinema of Roman Polański, „Film Criticism” 2005, nr 3, s. 28-45.
Google Scholar
Michałek Bolesław, Notes filmowy, Warszawa 1981, s. 56.
Google Scholar
Nycz Ryszard, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997, s. 107-108.
Google Scholar
Nycz Ryszard, Osoba w nowoczesnej literaturze: ślady obecności, w: Osoba w literaturze i komunikacji literackiej, red. E. Balcerzan, W. Bolecki, Warszawa 2000, s. 17.
Google Scholar
Pitrus Andrzej, Stan Brakhage – by Stan Brakhage, w: Mistrzowie kina amerykańskiego II, red. Ł. Plesnar, R. Syska, Kraków 2007, s. 81.
Google Scholar
Pramaggiore Maria, Performance and Persona in U.S. Avant-Garde: The Case of Maya Deren, „Cinema Journal” 36, Winter 1997, nr 2, s. 18.
DOI: https://doi.org/10.2307/1225773
Google Scholar
Przylipiak Mirosław, Kino bezpośrednie 1960-1963, Gdańsk 2007, s. 252.
Google Scholar
Przylipiak Mirosław, Poetyka kina dokumentalnego, Gdańsk 2000, s. 202.
Google Scholar
Rascaroli Laura, The Personal Camera. Subjective Cinema and the Essay Film, London 2009, s. 106, 123-124 146.
Google Scholar
Rosner Katarzyna, Narracja, tożsamość i czas, Kraków 2003, s. 123.
Google Scholar
Russell Catherine, Autoethnography: Journeys of the Self, w: Experimental Ethnography, Duke University Press 1999.
Google Scholar
Sitney P. Adams, Autobiography in Avant-Garde Film, „Millennium Film Journal” 1977/1978, t.1, nr 1, s. 60-61.
Google Scholar
Truffaut François, Le Cinéma crève sous les fausses légendes, „Arts”, 9 May 1957, nr 619, s. 3-4.
Google Scholar
Truffaut François, Reżyser: ten kto nie ma prawa się skarżyć, tłum. T. Lubelski, w: Europejskie manifesty kina. Antologia, red. A. Gwóźdź, Warszawa 2002, s. 145.
Google Scholar
Autorzy
Magdalena Podsiadłokwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Opolski Polska
Absolwentka filologii polskiej i filmoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. W Instytucie Sztuk Audiowizualnych UJ obroniła pracę doktorską na temat autobiografizmu filmowego. Obecnie adiunkt w Katedrze Filmu, Teatru i Nowych Mediów na Uniwersytecie Opolskim.
Statystyki
Abstract views: 19PDF downloads: 7
Licencja
Prawa autorskie (c) 2011 Magdalena Podsiadło
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Magdalena Podsiadło, Filmy reżyserek generacji lat 60. i 70. wobec kina Krzysztofa Kieślowskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 103 (2018): Młode kino polskie – konfrontacja pokoleń
