W poszukiwaniu „opus magnum”. Jak oglądać „Na srebrnym globie” Andrzeja Żuławskiego?
Abstrakt
Film Na srebrnym globie Andrzeja Żuławskiego jest adaptacją Trylogii księżycowej Jerzego Żuławskiego – filozofa dekadentyzmu, stryjecznego dziadka reżysera. Superprodukcja, realizowana w kryzysowych latach PRL-u, została wstrzymana przez decydentów. Oczekiwali oni, że film stanie się wyrazem międzynarodowej fascynacji kosmosem. Tymczasem okazało się, że przesłanie trójksięgu, nazywanego antyutopią dekadencką, obnaża postindustrialny marazm systemu w fazie schyłkowej. Reżyser zmontował dzisiejszą wersję filmu z fragmentów taśm. Jawi się ona jako totalna metafora lub wręcz dokument upadku mitów cywilizacyjnych, zwłaszcza tych osadzonych w dyskursie narodowym. Fabułę metaforyzuje świat przedstawiony, który jest zbudowany ze środków elementarnych: czterech żywiołów przywołujących atawizmy i archetypy. Pisarzewski podejmuje próbę ich odczytania z wykorzystaniem kompleksów wyróżnionych przez Gastona Bachelarda. Zmieniają one antyutopię w część tragicznej wizji historii Polski, którą w polskim kinie stworzył Żuławski.
Słowa kluczowe:
Andrzej Żuławski, Gaston Bachelard, filmy niedokończoneBibliografia
Bachelard Gaston, Wyobraźnia poetycka, Warszawa 1975, s. 31-34, 36-37, 45, 146. 154-155,160, 162, 164, 167,189.
Google Scholar
Dabert Dobrochna, Kino moralnego niepokoju. Wokół wybranych problemów poetyki i etyki, Poznań 2003, s. 34.
Google Scholar
Goreniowa Anna, Utopia i historiozofia w poglądach Jerzego Żuławskiego na przykładzie „Starej Ziemi”, w: Jerzy Żuławski. Życie i twórczość, red. E. Łoch, Rzeszów 1979, s. 139-156.
Google Scholar
Jackowska Ewa, Utopia i antyutopia w „Trylogii księżycowej” Jerzego Żuławskiego, Łódź 1974 ,„Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”, CIV, s. 81-102.
Google Scholar
Jankun-Dopartowa Mariola, Kadr przejmuje „Na srebrnym globie”, w: Historia kina polskiego, red. T. Lubelski, K. J. Zarębski, Warszawa 2006, s. 213.
Google Scholar
Kletowski Piotr, Marecki Piotr , Żuławski. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2008, s. 16, 34, 39-40, 175, 205, 222-224, 240, 289, 350-351.
Google Scholar
Kuderowicz Zbigniew, Jerzy Zulawski (1874-1915): ein polnischer Spinoza-Forscher, Würzburg 1996.
Google Scholar
Lem Stanisław, Utopia i futurologia, w: tegoż, Fantastyka i futurologia, Kraków 1970, t. II, s. 375.
Google Scholar
Listy Jerzego Żuławskiego do Henryka Struvego (1896-1898), oprac. A. Żyga, Rzeszów 1976.
Google Scholar
Miczka Tadeusz, Smuga cienia” według Andrzeja Wajdy. Szkic o wzajemnym przenikaniu literatury, malarstwa i kina, w: Film. Symbol i tożsamość, Wrocław 1992 („Studia Filmoznawcze” XIV, red. J. Trzynadlowski), s. 45-82.
Google Scholar
Na ziemskim globie (wywiad z Andrzejem Żuławskim), „Film” 1986, nr 12, s. 16.
Google Scholar
Rogala Stanisław, Społeczne i filozoficzne poglądy Jerzego Żuławskiego w „Trylogii fantastycznej”, w: Jerzy Żuławski. Życie i twórczość, Red. E. Łoch, Rzeszów 1976, s. 167.
Google Scholar
Żuławski Jerzy, Benedykt Spinoza. Człowiek i dzieło, Warszawa 1902, s. 132.
Google Scholar
Żuławski Jerzy, Das Problem der Kausalität bei Spinoza, praca doktorska, Universität Bern, Bern 1899; streszczenie w: „Przegląd Filozoficzny” 1901, z. 1, s. 54–57.
Google Scholar
Żuławski Jerzy, Eseje, Warszawa, 1960, s. 52-81, 102.
Google Scholar
Żuławski Jerzy, Na srebrnym globie. Rękopis z księżyca, Kraków 1975, s. 37, 61, 97, 161, 218-219, 260-262, 321.
Google Scholar
Żuławski Jerzy, Przed zwierciadłem prawdy. Szkice filozoficzne, Warszawa 1914.
Google Scholar
Żuławski Jerzy, Stara Ziemia. Powieść, Kraków 1959, s. 19-20.
Google Scholar
Żuławski Jerzy, Szkice literackie, Warszawa 1913, s. 180.
Google Scholar
Żuławski Jerzy, Zwycięzca. Powieść, Kraków 1959, s. 97, 15, 326.
Google Scholar
Żuławski Juliusz, Z domu, Warszawa 1979, s. 8.
Google Scholar
Autorzy
Łukasz Pisarzewskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
badacz niezależny Polska
Absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych UW (filologii polskiej i historii sztuki). Pracuje jako archiwista w Archiwum Głównym Akt Dawnych.
Statystyki
Abstract views: 32PDF downloads: 16
Licencja
Prawa autorskie (c) 2012 Łukasz Pisarzewski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
