Wnętrze średniowiecznego klasztoru jako przestrzeń mrocznych tajemnic
Abstrakt
W przypadku klasztoru metafora „wnętrza” jako świata jest szczególnie uzasadniona. Jeśli zewnętrze i wnętrze tworzą „dialektykę rozdarcia” (jak to ujmował Gaston Bachelard), to mikrokosmos klasztoru – wnętrze praktycznie pozbawione zewnętrza – w pewnych przypadkach może stać się pułapką i sceną transgresji. Dla potwierdzenia tego faktu zostały przywołane trzy „odsłony” klasztornych wnętrz. Pierwszą stanowi cykl filmów poświęconych osobie św. Franciszka z Asyżu oraz historia uwięzienia w klasztorze w Toledo św. Jana od Krzyża. Wiąże je fakt, że obaj (choć w innym czasie) byli inicjatorami odnowy w łonie Kościoła czy zakonu, jak również to, że klasztor nabiera w nich znaczenia negatywnego horyzontu odniesienia. Drugą odsłonę stanowią filmy (wprowadzające mikrokosmos klasztoru dominikańskiego i wątek inkwizycji) demaskujące połączenie religijnego fanatyzmu i okrucieństwa czynionego w imię wiary. To filmy, w których klasztorne pomieszczenia przekształcają się w sale tortur. W trzeciej odsłonie, na przykładzie benedyktyńskiego opactwa – idealnego opactwa XIV wieku (z Imienia Róży) – zilustrowane zostało średniowieczne uniwersum, w którym odbijają się wszystkie kontrowersje religijne epoki.
Słowa kluczowe:
klasztor, Gaston Bachelard, średniowieczeBibliografia
Bachelard Gaston, Dialektyka zewnętrza i wnętrza (cz. II), przeł. Joanna Skoczylas, w: Antologia współczesnej krytyki literackiej we Francji. Oprac. Wojciech Karpiński. Czytelnik, Warszawa 1974, s. 284, 289.
Google Scholar
Bachmann Gideon, The Name of the Rose, „Sight and Sound”1986, Spring 2, s. 130.
Google Scholar
Bertlett Robert, Panorama średniowiecza, przeł. Dorota Stefańska-Szewczuk. Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2002, s. 82, 291, 298.
Google Scholar
Carr-Gomm Sarah , Słownik symboli w sztuce. Motywy, mity, legendy w malarstwie i rzeźbie, przeł Bożenna Stokłosa. Wydawnictwo RM, Warszawa 2001, s. 62.
Google Scholar
Eco Umberto, Imię Róży, przeł. Adam Szymanowski, Warszawa 1987, s. 578, 593, 594.
Google Scholar
Encyklopedia Chrześcijaństwa. Historia i współczesność 2000 lat nadziei. Ks. Henryk Witczak (red.), Wydawnictwo „Jedność”, Kielce 2000, s. 76. 174, 221, 219-220, 265, 328, 519, 538.
Google Scholar
Helman Alicja, Buntownik i artysta (Saura o św. Janie od Krzyża), „Studia Filmoznawcze” nr 25 (pod. red. Sławomira Bobowskiego), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004, s. 13, 14, 21-22.
Google Scholar
Lambert Malkolm, Herezje średniowieczne. Od reformy gregoriańskiej po reformację, przeł. Wacław Jan Popowski. Wydawnictwo MARABUT, Oficyna Wydawnicza VOLUMEN, Gdańsk-Warszawa 2002, s. 268, 275-279, 280, 285-287.
Google Scholar
Lurker Manfred , Słownik obrazów i symboli biblijnych, przeł. Kazimierz Romaniuk. Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 1989, s. 42.
Google Scholar
Szczepański Tadeusz, Pasja według Carla Theodora Dreyera. „Film na świecie” 1989, nr 366, s. 27.
Google Scholar
Szczepański Tadeusz, VI. Skandynawia, w: Tadeusz Lubelski, Iwona Sowińska, Rafał Syska (red.), Historia kina tom I. Kino nieme. Universitas, Kraków 2009, s. 344.
Google Scholar
Światowa Encyklopedia Filmu Religijnego. Ks. Marek Lis, Adam Garbicz (red.), Biały Kruk Sp. z o.o., Kraków 2007, s. 163.
Google Scholar
Autorzy
Iwona Kolasińska-Pasterczykkwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Historyk filmu; adiunkt habilitowany w Instytucie Sztuk Audiowizualnych UJ. Wydała Kobieta i demony. O wodzu horroru filmowego (2003), Piekła Luisa Bunuela. Wokół problematyki sacrum i profanum (2007). Współredaktorka (obok E. Wilka) książki Nowa audiowizualność - nowy paradygmat kultury? (2008).
Statystyki
Abstract views: 0PDF downloads: 0
Licencja
Prawa autorskie (c) 2012 Iwona Kolasińska-Pasterczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Iwona Kolasińska-Pasterczyk, Uniwersum bez granic. Transnarodowe kino Waleriana Borowczyka , Kwartalnik Filmowy: Nr 95 (2016): Transnarodowość kina polskiego
