Pocałunek śmierci. Przestrzeń pozakadrowa w filmach Michaela Haneke, Aleksandra Sokurowa i Andrzeja Wajdy

Janina Falkowska

Abstrakt

Autorka skupia się w tekście na zagadnieniu przestrzeni pozakadrowej jako odrębnej kategorii estetycznej, która pełni różne funkcje w filmach Michaela Haneke, Andrzeja Wajdy i Aleksandra Sokurowa. Wszyscy trzej filmowcy kierują uwagę widza w przestrzeń pozakadrową na odmienne sposoby i posługując się innymi kontekstami diegetycznymi. Haneke robi to przez ukrycie przed widzem scen skrajnej przemocy, Wajda – w scenach przesyconych refleksją i smutkiem, a Sokurow wtedy, gdy nie chce pokazać pewnych faktów czy stanów umysłu. Każdy z nich skutecznie i po mistrzowsku tworzy „niepomyślane” i przekonująco wykorzystuje przestrzeń „pozakadrową” jako: przestrzeń „niesamowitą” (Haneke), niewypowiedzianą i ahistoryczną (Sokurow), bądź jako reprezentującą „niewyrażalną” melancholię i smutek (Wajda). Autorka wybiera jedynie niektóre filmy wspomnianych reżyserów, by ów fenomen poddać szczegółowej analizie. Swój esej zamyka konkluzją, że prawdziwym mieszkańcem przestrzeni pozakadrowej jest śmierć obecna w filmach wszystkich trzech reżyserów.