Ignacy Jan Paderewski w polskim dyskursie satyrycznym z lat 1898–1936

Magdalena Dziadek


Uniwersytet Jagielloński, Kraków (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1409-7902

Justyna Kica


Uniwersytet Jagielloński, Kraków (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-6798-5196

Michał Jaczyński


Uniwersytet Jagielloński, Kraków (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3026-742X

Abstrakt

Polski dyskurs satyryczny odnoszący się do osoby i działalności Ignacego Jana Paderewskiego był prowadzony w polskiej prasie humorystyczno-satyrycznej od chwili, gdy zaczął on odnosić wielkie sukcesy jako pianista, do momentu, gdy ustała jego działalność na arenie politycznej. Zgromadzone na potrzeby artykułu źródła prasowe dotyczące tematu pochodzą z lat 1898–1936. Są to dokumenty literackie (anegdoty, wiersze, mini-dialogi) oraz ikonograficzne (karykatury i rysunki satyryczne) zebrane w prasie reprezentującej trzy główne ośrodki Polski porozbiorowej: Warszawę, Lwów i Poznań. Pochodzą głównie z trzech pism warszawskich: „Muchy”, „Kuriera Świątecznego” i  „Kolców”, lwowskiego „Szczutka” i poznańskiego „Bociana”. Prezentowany  materiał źródłowy został poddany wieloaspektowej analizie, uwzględniającej w pierwszym rzędzie potrzebę odszyfrowania zawartych w nim treści odnoszących się do aktualnych wydarzeń historycznych. Treści te, ukazywane w poszczególnych pismach w różny, nieraz skrajnie odmienny sposób, na co wpływ miała ich barwa polityczna, w znaczący sposób uzupełniają oficjalną biografię Paderewskiego, a przy okazji charakteryzują zróżnicowane postawy polskiego społeczeństwa, którego reprezentantami są satyrycy, wobec tych wydarzeń. Dzięki czujności i bezkompromisowości autorów z pism satyrycznych poznajemy zakulisowe aspekty takich epizodów z życia Paderewskiego, jak obchód grunwaldzki, udział w konferencji paryskiej i w Lidze Narodów, rok rządów jako premiera RP, kontakty z polonią amerykańską, założenie  dziennika „Rzeczpospolita” i poszczególne próby powrotu do władzy w latach 30. Drugim celem pracy jest dokonanie ogólnej charakterystyki zebranego materiału z punktu widzenia studiów wizerunkowych. Wzięty został pod uwagę sposób przedstawiania Paderewskiego w karykaturach, które stworzyli Bogdan Nowakowski, Zygmunt Kurczyński, Kazimierz Grus, Antoni Romanowicz, Bronisław Fedyszyn i kilku autorów anonimowych.


Słowa kluczowe:

Ignacy Jan Paderewski, polska prasa satyryczna w początkach XX wieku i w dwudziestoleciu międzywojennym, satyra polityczna, polska kultura muzyczna I poł. XX wieku

Archiwum polityczne Ignacego Paderewskiego. Opr. Witold Stankiewicz, Andrzej Piber. T. 2, 1919–1921. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974.
  Google Scholar

Bergmann, Olaf. „Prawdziwa cnota krytyk się nie boi…”. Karykatura w czasopismach satyrycznych Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2012.
  Google Scholar

Czermański, Zdzisław. Kolorowi ludzie. Londyn–Łomianki 2008.
  Google Scholar

Dziadek, Magdalena. Od Szkoły Dramatycznej do Uniwersytetu. Dzieje wyższej uczelni muzycznej w Warszawie 1810–2010. T. 1, 1810–1944. Warszawa: Uniwersytet Muzyczny F. Chopina, 2011.
  Google Scholar

Kalbarczyk. Sławomir. „Kazimierz Bartel w świetle karykatury prasowej”. Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej 15, nr 5–6 (2008): 133–146.
  Google Scholar

Kaszubina, Wiesława. „Notatki o prasie łódzkiej”. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 7, nr 1 (1968): 171–197.
  Google Scholar

Paczkowski, Andrzej. „Ignacy J. Paderewski i «Rzeczpospolita» (1920–1924)”. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 12, nr 3 (1973): 327–358.
  Google Scholar

Plum, Angelika. Die Karikatur im Spannungsfeld von Kunstgeschichte und Politikwissenschaft. Eine ikonologische Untersuchung zu Feindbildern in Karikaturen. Dysertacja doktorska, Rheinisch-Westfällischen Hochschule Aachen, 1997.
  Google Scholar

Prymlewicz, Karolina. „Słowo i obraz w karykaturze obyczajowej w polskiej prasie okresu I wojny światowej i po odzyskaniu przez Polskę niepodległości”. Rocznik Historii Sztuki 63 (2018): 105–121.
  Google Scholar

Schneider, Franz. Der Politische Karikatur. München: Verlag C.H. Deck, 1988.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-11-09

Cited By / Share

Dziadek, M., Kica, J., & Jaczyński, M. (2022). Ignacy Jan Paderewski w polskim dyskursie satyrycznym z lat 1898–1936. Muzyka, 67(3), 78–113. https://doi.org/10.36744/m.1405

Autorzy

Magdalena Dziadek 

Uniwersytet Jagielloński, Kraków Polska
https://orcid.org/0000-0002-1409-7902

Autorzy

Justyna Kica 

Uniwersytet Jagielloński, Kraków Polska
https://orcid.org/0000-0002-6798-5196

Autorzy

Michał Jaczyński 

Uniwersytet Jagielloński, Kraków Polska
https://orcid.org/0000-0003-3026-742X

Statystyki

Abstract views: 172
PDF downloads: 127


Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Magdalena Dziadek, Justyna Kica, Michał Jaczyński

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Do zeszytu 3/2022 włącznie artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.