Meandry kina (anty)wojennego. Rola polskiego kontekstu krytyczno filmowego w postrzeganiu gatunku. Przypadek „1917”
Mateusz Drewniak
mateusz.drewniak@amu.edu.plUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6437-3293
Abstrakt
Autor artykułu proponuje spojrzenie na gatunek kina wojennego przez pryzmat polskiej recepcji krytycznej filmu 1917 Sama Mendesa (2019). Na przykładzie recepcji tej produkcji, generującej liczne problemy genologiczne, autor dowodzi, jak ważne jest uwzględnienie kontekstu krytycznofilmowego w badaniach nad gatunkiem, zwłaszcza w przypadku gatunku tak niejednoznacznie definiowanego w filmoznawstwie jak film wojenny. Autor postuluje przejście od teorii genologii filmowej Ricka Altmana do rozumienia gatunku proponowanego przez Andrew Tudora, który włącza w swą refleksję kontekst społeczny i kulturowy. W badaniach recepcji autor korzysta z teorii pola Pierre’a Bourdieu, dowartościowującej rolę krytyków w kształtowaniu wiedzy o kulturze, oraz ujęcia Janet Staiger, podkreślającego wpływ uwarunkowań społecznych i narodowych na odbiór kina. Artykuł odpowiada także na pytania o skomplikowany status filmu antywojennego oraz śledzi gatunkowe koncepcje obecne w recepcji krytycznofilmowej 1917.
Słowa kluczowe:
kontekst krytycznofilmowy, kino wojenne, recepcja gatunku, genologia filmowaBibliografia
Altman, Ch. F. (1987). W stronę teorii gatunku filmowego (tłum. A. Helman). Kino, (6), ss. 18-22.
Google Scholar
Altman, R. (1999). Film/Genre. London: British Film Institute.
Google Scholar
Basinger, J. (2003). The World War II Combat Film: Anatomy of a Genre. Middletown: Wesleyan University Press.
Google Scholar
Białous, M. (2017). Społeczna konstrukcja filmów historycznych. Pamięć zbiorowa o polityka pamięci w kinematografii polskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
Google Scholar
Chapman, J. (2008). War and Film. London: Reaktion Books.
Google Scholar
Chełminiak, W. (2020). Brytyjczyk potrafi. Do Rzeczy, (4), s. 48.
Google Scholar
Derrida, J. (1980). The Law of Genre (tłum. A. Ronell). W: S. Weber (red.), Glyph 7 (ss. 202-232). Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
Google Scholar
Eberwein, R. (2010). The Hollywood War Film. New Jersey: John Wiley and Sons.
Google Scholar
Janion, M. (1998). Płacz generała. Eseje o wojnie. Warszawa: Sic!.
Google Scholar
Kashani, T. (2005). Hollywood w służbie hegemonii (tłum. A. Kamrowska). Kultura Popularna, (3), ss. 107-120.
Google Scholar
Kelly, A. (2005). Cinema and the Great War. London – New York: Taylor and Francis.
Google Scholar
Kube, M. (2020, 24 stycznia). Wojna bodźców i mało doznań. Rzeczpospolita, (19), s. A10.
Google Scholar
Lesiak, M. (2015). Film wojenny w perspektywie genologicznej. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, 15, ss. 130-139.
Google Scholar
Loska, K. (1998). Kino gatunków – wprowadzenie. W: K. Loska (red.), Kino gatunków wczoraj i dziś (ss. 7-12). Kraków: Rabid.
Google Scholar
Majmurek, J. (2020, 7 lutego). Lekcja z horroru XX wieku. KrytykaPolityczna.pl. https://krytykapolityczna.pl/kultura/film/jakub-majmurek-sam-mendes-1917-recenzja
Google Scholar
Marszałek, R. (1984). Filmowa pop-historia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Neale, S. (2005). Genre and Hollywood. New York: Taylor and Francis.
Google Scholar
Ostromęcki, J. (2020). Rzeź w błocie. Do Rzeczy – Historia, (4), ss. 26-31.
Google Scholar
Piotrowska, A. (2020). Bomba zegarowa. Tygodnik Powszechny, (5), ss. 74-75.
Google Scholar
Plesnar, Ł. A. (2001). A jak poszedł Johnny na wojnę… czyli o kinie wojennym. W: K. Loska (red.), Wokół kina gatunków (ss. 115-150). Kraków: Rabid.
Google Scholar
Plesnar, Ł. A. (2002). 100 filmów wojennych. Kraków: Rabid.
Google Scholar
Schatz, T. (1981). Hollywood Genres. New York: Random House.
Google Scholar
Siskel, G. (1973, 11 listopada). The Touch That Transcends Violence and Death (wywiad z F. Truffautem). Chicago Tribune, s. 228.
Google Scholar
Skwara, A. (1991). Kino wojenne – między agresją a ukojeniem. W: A. Helman (red.), Kino gatunków (ss. 85-99). Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Sobolewski, T. (2020, 23 stycznia). Wojna i pokój w jednym ujęciu. Gazeta Wyborcza, (18), ss. 16-17.
Google Scholar
Sokołowska-Paryż, M. (2024). Introduction: Transnationalism and the War Film Genre. Journal of War and Culture Studies, (2), ss. 93-110.
Google Scholar
Stachowicz, M. (2020, styczeń). W zgniłym dole leży świat. Filmweb.pl. https://www. filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-1917-23169
Google Scholar
Staiger, J. (2008). W stronę historyczno-materialistycznych badań nad recepcją filmu (tłum. I. Kurz). W: I. Kurz (red.), Film i historia. Antologia (ss. 131-185). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Strachan, O. (2020, 7 maja). Keep Your Eyes on the Trees: An Essay on „1917”, the Most Profound Film Since „Tree of Life”. ProvidenceMag.com. https://providencemag. com/2020/05/keep-your-eyes-trees-1917-movie-review
Google Scholar
Szczerba, J. (2020, 8 stycznia). „1917” – antologia wojennych okropieństw. Gazeta Wyborcza, (5), ss. 16-17.
Google Scholar
Szczyszyk, P. (2020). „1917”. Kino, (1-2), s. 75.
Google Scholar
Szpulak, A. (2021, 9 września). „Zwierzę” i „bóg” – antywojenne reminiscencje. NowyNapis.eu. https://nowynapis.eu/tygodnik/nr-117/artykul/zwierze-i-bog-antywojenne-reminiscencje
Google Scholar
Tudor, A. (1976). Metoda krytyczna: autorzy i gatunki (tłum. J. Mach). Kino, (3), ss. 28-32.
Google Scholar
Wróblewski, J. (2020). Droga przez mękę. Polityka, (4), s. 70.
Google Scholar
Zaremba, P. (2021). Zła wojna dzielnych ludzi. Sieci, (18), s. 66.
Google Scholar
Autorzy
Mateusz Drewniakmateusz.drewniak@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0001-6437-3293
Doktorant w Szkole Nauk o Języku i Literaturze Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jest zdobywcą Nagrody Głównej w VIII Konkursie im. Profesor Nurczyńskiej-Fidelskiej na najlepszą pracę magisterską z zakresu kina polskiego lub edukacji audiowizualnej, II miejsca w konkursie Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM za tę samą pracę oraz stypendystą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za znaczące osiągnięcia na rok akademicki 2023/2024. Laureat dwóch konkursów grantowych ID-UB UAM: BESTStudentGRANT (2020-2021) oraz Study@research (2023-2024). Współorganizator II Forum Krytyki Filmowej (2022). Obecnie pełni funkcję Sekretarza Redakcji w czasopiśmie „Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication”. Jego zainteresowania badawcze skupiają się na krytyce filmowej, zagadnieniach recepcji kina i kultury audiowizualnej oraz ewolucji gatunków.
Statystyki
Abstract views: 106PDF downloads: 82
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Mateusz Drewniak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
