Meandry kina (anty)wojennego. Rola polskiego kontekstu krytyczno filmowego w postrzeganiu gatunku. Przypadek „1917”

Mateusz Drewniak

mateusz.drewniak@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6437-3293

Abstrakt

Autor artykułu proponuje spojrzenie na gatunek kina wojennego przez pryzmat polskiej recepcji krytycznej filmu 1917 Sama Mendesa (2019). Na przykładzie recepcji tej produkcji, generującej liczne problemy genologiczne, autor dowodzi, jak ważne jest uwzględnienie kontekstu krytycznofilmowego w badaniach nad gatunkiem, zwłaszcza w przypadku gatunku tak niejednoznacznie definiowanego w filmoznawstwie jak film wojenny. Autor postuluje przejście od teorii genologii filmowej Ricka Altmana do rozumienia gatunku proponowanego przez Andrew Tudora, który włącza w swą refleksję kontekst społeczny i kulturowy. W badaniach recepcji autor korzysta z teorii pola Pierre’a Bourdieu, dowartościowującej rolę krytyków w kształtowaniu wiedzy o kulturze, oraz ujęcia Janet Staiger, podkreślającego wpływ uwarunkowań społecznych i narodowych na odbiór kina. Artykuł odpowiada także na pytania o skomplikowany status filmu antywojennego oraz śledzi gatunkowe koncepcje obecne w recepcji krytycznofilmowej 1917.



Słowa kluczowe:

kontekst krytycznofilmowy, kino wojenne, recepcja gatunku, genologia filmowa

Altman, Ch. F. (1987). W stronę teorii gatunku filmowego (tłum. A. Helman). Kino, (6), ss. 18-22.
  Google Scholar

Altman, R. (1999). Film/Genre. London: British Film Institute.
  Google Scholar

Basinger, J. (2003). The World War II Combat Film: Anatomy of a Genre. Middletown: Wesleyan University Press.
  Google Scholar

Białous, M. (2017). Społeczna konstrukcja filmów historycznych. Pamięć zbiorowa o polityka pamięci w kinematografii polskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
  Google Scholar

Chapman, J. (2008). War and Film. London: Reaktion Books.
  Google Scholar

Chełminiak, W. (2020). Brytyjczyk potrafi. Do Rzeczy, (4), s. 48.
  Google Scholar

Derrida, J. (1980). The Law of Genre (tłum. A. Ronell). W: S. Weber (red.), Glyph 7 (ss. 202-232). Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
  Google Scholar

Eberwein, R. (2010). The Hollywood War Film. New Jersey: John Wiley and Sons.
  Google Scholar

Janion, M. (1998). Płacz generała. Eseje o wojnie. Warszawa: Sic!.
  Google Scholar

Kashani, T. (2005). Hollywood w służbie hegemonii (tłum. A. Kamrowska). Kultura Popularna, (3), ss. 107-120.
  Google Scholar

Kelly, A. (2005). Cinema and the Great War. London – New York: Taylor and Francis.
  Google Scholar

Kube, M. (2020, 24 stycznia). Wojna bodźców i mało doznań. Rzeczpospolita, (19), s. A10.
  Google Scholar

Lesiak, M. (2015). Film wojenny w perspektywie genologicznej. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, 15, ss. 130-139.
  Google Scholar

Loska, K. (1998). Kino gatunków – wprowadzenie. W: K. Loska (red.), Kino gatunków wczoraj i dziś (ss. 7-12). Kraków: Rabid.
  Google Scholar

Majmurek, J. (2020, 7 lutego). Lekcja z horroru XX wieku. KrytykaPolityczna.pl. https://krytykapolityczna.pl/kultura/film/jakub-majmurek-sam-mendes-1917-recenzja
  Google Scholar

Marszałek, R. (1984). Filmowa pop-historia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  Google Scholar

Neale, S. (2005). Genre and Hollywood. New York: Taylor and Francis.
  Google Scholar

Ostromęcki, J. (2020). Rzeź w błocie. Do Rzeczy – Historia, (4), ss. 26-31.
  Google Scholar

Piotrowska, A. (2020). Bomba zegarowa. Tygodnik Powszechny, (5), ss. 74-75.
  Google Scholar

Plesnar, Ł. A. (2001). A jak poszedł Johnny na wojnę… czyli o kinie wojennym. W: K. Loska (red.), Wokół kina gatunków (ss. 115-150). Kraków: Rabid.
  Google Scholar

Plesnar, Ł. A. (2002). 100 filmów wojennych. Kraków: Rabid.
  Google Scholar

Schatz, T. (1981). Hollywood Genres. New York: Random House.
  Google Scholar

Siskel, G. (1973, 11 listopada). The Touch That Transcends Violence and Death (wywiad z F. Truffautem). Chicago Tribune, s. 228.
  Google Scholar

Skwara, A. (1991). Kino wojenne – między agresją a ukojeniem. W: A. Helman (red.), Kino gatunków (ss. 85-99). Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  Google Scholar

Sobolewski, T. (2020, 23 stycznia). Wojna i pokój w jednym ujęciu. Gazeta Wyborcza, (18), ss. 16-17.
  Google Scholar

Sokołowska-Paryż, M. (2024). Introduction: Transnationalism and the War Film Genre. Journal of War and Culture Studies, (2), ss. 93-110.
  Google Scholar

Stachowicz, M. (2020, styczeń). W zgniłym dole leży świat. Filmweb.pl. https://www. filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-1917-23169
  Google Scholar

Staiger, J. (2008). W stronę historyczno-materialistycznych badań nad recepcją filmu (tłum. I. Kurz). W: I. Kurz (red.), Film i historia. Antologia (ss. 131-185). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
  Google Scholar

Strachan, O. (2020, 7 maja). Keep Your Eyes on the Trees: An Essay on „1917”, the Most Profound Film Since „Tree of Life”. ProvidenceMag.com. https://providencemag. com/2020/05/keep-your-eyes-trees-1917-movie-review
  Google Scholar

Szczerba, J. (2020, 8 stycznia). „1917” – antologia wojennych okropieństw. Gazeta Wyborcza, (5), ss. 16-17.
  Google Scholar

Szczyszyk, P. (2020). „1917”. Kino, (1-2), s. 75.
  Google Scholar

Szpulak, A. (2021, 9 września). „Zwierzę” i „bóg” – antywojenne reminiscencje. NowyNapis.eu. https://nowynapis.eu/tygodnik/nr-117/artykul/zwierze-i-bog-antywojenne-reminiscencje
  Google Scholar

Tudor, A. (1976). Metoda krytyczna: autorzy i gatunki (tłum. J. Mach). Kino, (3), ss. 28-32.
  Google Scholar

Wróblewski, J. (2020). Droga przez mękę. Polityka, (4), s. 70.
  Google Scholar

Zaremba, P. (2021). Zła wojna dzielnych ludzi. Sieci, (18), s. 66.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-07-02

Cited By / Share

Drewniak, M. (2025) „Meandry kina (anty)wojennego. Rola polskiego kontekstu krytyczno filmowego w postrzeganiu gatunku. Przypadek «1917»”, Kwartalnik Filmowy, (130), s. 53–80. doi: 10.36744/kf.4328.

Autorzy

Mateusz Drewniak 
mateusz.drewniak@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0001-6437-3293

Doktorant w Szkole Nauk o Języku i Literaturze Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jest zdobywcą Nagrody Głównej w VIII Konkursie im. Profesor Nurczyńskiej-Fidelskiej na najlepszą pracę magisterską z zakresu kina polskiego lub edukacji audiowizualnej, II miejsca w konkursie Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM za tę samą pracę oraz stypendystą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za znaczące osiągnięcia na rok akademicki 2023/2024. Laureat dwóch konkursów grantowych ID-UB UAM: BESTStudentGRANT (2020-2021) oraz Study@research (2023-2024). Współorganizator II Forum Krytyki Filmowej (2022). Obecnie pełni funkcję Sekretarza Redakcji w czasopiśmie „Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication”. Jego zainteresowania badawcze skupiają się na krytyce filmowej, zagadnieniach recepcji kina i kultury audiowizualnej oraz ewolucji gatunków.



Statystyki

Abstract views: 3
PDF downloads: 0


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Mateusz Drewniak

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.