Od narracji do monstracji. Reprezentacja traumy w „Domu na piasku” Ivana Martinaca
Višnja Pentić
visnja.pentic@gmail.comAkademia Sztuk Dramatycznych w Zagrzebiu (Chorwacja)
https://orcid.org/0000-0001-9108-0429
Abstrakt
Jedyny pełnometrażowy film Ivana Martinaca Dom na piasku (Kuća na pijesku, 1985) to awangardowa eksploracja traumy w kinie jugosłowiańskim, wyróżniająca się minimalistyczną narracją i eksperymentalnymi technikami. Dzięki zastosowaniu narracji parametrycznej dzieło odbiega od tradycyjnego sposobu opowiadania historii, zaś jego autor stawia na spójność stylistyczną, a nie na fabułę, podobnie jak reżyserzy tacy jak Robert Bresson czy Michelangelo Antonioni. W narracji zostały wykorzystane innowacyjne techniki filmowe, takie jak stałe pozycje kamery, zbliżenia i panoramy. Elementy te podkreślają wewnętrzną spójność filmu i oddzielają perspektywę kamery od bohaterów, sprzyjając autonomicznemu, medytacyjnemu spojrzeniu. Podejście to jest zgodne z koncepcją monstracji André Gaudreaulta, w której kamera sama aktywnie konstruuje znaczenie poprzez kadrowanie i ruch, a nie tylko dokumentuje fabułę. Kamera służy jako wszechwiedzący, ale wyobcowany obserwator, odzwierciedlając szersze filozoficzne zaangażowanie Martinaca w medium filmowe i jego możliwości. Ta formalna innowacyjność czyni film wyjątkowym artefakt zarówno w kinie chorwackim, jak i światowym. [artykuł opublikowany w języku angielskim jako: From Narration to Monstration: Representing Trauma in Ivan Martinac’s “House on the Sand”]
Słowa kluczowe:
narracja parametryczna, reprezentacja traumy, monstracja, minimalizm, slow ciemna, spojrzenie kameryBibliografia
Agamben, G. (2000). Means Without End: Notes on Politics (trans. V. Binetti, C. Casarino). Minneapolis: University of Minnesota Press.
Google Scholar
Antonioni, M. (2007). Attempted Suicide: Suicides in the Cities (trans. A. Cooper). In: C. di Carlo, G. Tinazzi, M. Cottino-Jones (eds.), The Architecture of Vision: Writing and Interviews on Cinema (pp. 71-73). Chicago: The University of Chicago Press.
Google Scholar
Bordwell, D. (1985). Narration in the Fiction Film. Madison: University of Wisconsin Press.
Google Scholar
Branigan, E. (2006). Projecting a Camera: Language-Games in Film Theory. New York: Routledge.
Google Scholar
Braudy, L. (1984). The World in a Frame: What We See in Films. Chicago: Chicago University Press. (Original work published 1976).
Google Scholar
Burch, N. (1981). Theory of Film Practice (trans. H. R. Lane). Princeton: Princeton University Press. (Original work published 1969).
DOI: https://doi.org/10.1515/9781400853366
Google Scholar
Cavell, S. (1979). The World Viewed: Reflection on the Ontology of Film. Cambridge – London: Harvard University Press.
Google Scholar
Chatman, S. (1985). Antonioni, or, The Surface of the World. Berkeley: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520907669
Google Scholar
Chatman, S. (1990). Coming to Terms: The Rhetoric of Narrative in Fiction and Film. Ithaca – London: Cornell University Press.
Google Scholar
Chion, M. (1999). The Voice in Cinema (trans. C. Gorbman). New York: Columbia University Press. (Original work published 1982).
Google Scholar
Féral, J. (1996). “Performance” i teatralnost: demistificirani subjekt (trans. T. Brlek). Zor: časopis za književnost i kulturu, 1 (1), pp. 207-216.
Google Scholar
Gaudreault, A. (2009). From Plato to Lumière: Narration and Monstration in Literature and Cinema (trans. T. Barnard). Toronto: University of Toronto Press. (Original work published 1988).
DOI: https://doi.org/10.3138/9781442688148
Google Scholar
Kawin, B. (1978). Mindscreen: Bergman, Godard and First-Person Film. Princeton: Princeton University Press.
Google Scholar
Kovács, A. B. (2007). Screening Modernism: European Art Cinema, 1950-1980. Chicago: The University of Chicago Press.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226451664.001.0001
Google Scholar
Laffay, A. (1971). Logika filma: stvaranje i predstava (trans. A. Frangeš). Beograd: Institut za film. (Original work published 1964).
Google Scholar
Martinac, I. (1968). Iskaz, no 3. Sineast, 1 (5), pp. 59-62.
Google Scholar
Martinac, I. (1986). “Kuća na piesku” – bilješke autora. In: Alternative film-video 1986 (festival catalogue, pp. 75-86). Belgrade: Akademski filmski centar.
Google Scholar
Martinac, I. (1992). Ulazak u Jeruzalem. Split: Narodno sveučilište Split.
Google Scholar
Martinac, I. (2001). Martinac: 41 godina filmskog stvaralaštva, 1960-2001. Split: Otvoreno pučko učilište Split.
Google Scholar
Pavičić, J. (2010). Kuća na pijesku. In: Subversive Film Festival: socijalizam: 1-25.05.2010 (festival catalogue, p. 75). Zagreb: Udruga Bijeli val.
Google Scholar
Perez, G. (1998). The Material Ghost: Films and Their Medium. Baltimore: The John Hopkins University Press.
Google Scholar
Šakić, T. (2016). Modernizam u hrvatskom igranom filmu: nacrt tipologije. Zagreb: Disput.
Google Scholar
Vrvilo, T. (2007). Filmovi Ivana Martinca: taktilnost u zaljepcima. Hrvatski filmski ljetopis, 13 (52), pp. 44-54.
Google Scholar
Autorzy
Višnja Pentićvisnja.pentic@gmail.com
Akademia Sztuk Dramatycznych w Zagrzebiu Chorwacja
https://orcid.org/0000-0001-9108-0429
Absolwentka literatury porównawczej oraz języka i literatury angielskiej na Wydziale Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu w Zagrzebiu, gdzie również uzyskała stopień doktora w zakresie filmoznawstwa. Wykłada teorię filmu zarówno na Akademii Sztuk Dramatycznych, jak i na Wydziale Nauk Humanistycznych i Społecznych. W 2012 r. otrzymała nagrodę Vladimira Vukovicia dla najlepszego nowego krytyka, a w 2016 r. doroczną nagrodę Vladimira Vukovicia dla najlepszego krytyka. Publikuje eseje na temat literatury, kina i sztuk wizualnych w chorwackim radiu Channel 3 i różnych czasopismach. Ponadto regularnie prowadzi warsztaty z krytyki filmowej w środowiskach pozainstytucjonalnych. W 2020 r. uruchomiła coroczny program bezpłatnych publicznych wykładów na temat kina w Cinema Club Zagreb.
Statystyki
Abstract views: 69PDF downloads: 37
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Višnja Pentić
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
