Podróż w wielki chłód

Jerzy Szyłak

Abstrakt

Amerykańscy kontestatorzy u schyłku lat sześćdziesiątych domagali się radykalnych przemian w sferze politycznej, społecznej i obyczajowej. Znaleźli też poparcie dla swych haseł w mass mediach, które chętnie prezentowały malowniczych reprezentantów kontrkultury. Nie osiągnęli jednak zbyt wiele. Film Lawrence’a Kasdana Wielki chłód (1983) przynosi podsumowanie osiągnięć owych kontestatorów i rozliczenie ich z realizacji dawnych zamierzeń. Może on być (i niejednokrotnie był) interpretowany jako oskarżenie bohaterów o zdradę dawnych ideałów. Zawiera on jednak także pytanie o możliwość urzeczywistnienia dawnych idei, haseł i programów. Kasdanowi udało się pokazać ludzi, którzy żyją w Baudrillardowskim świecie „utopii zrealizowanej”, w świecie, w którym osiągnięte zostały cele, ku którym bohaterowie dążyli w swym rewolucyjnym zrywie. Ów świat rozczarowuje jednak dawnych kontestatorów, gdyż rzeczywistość radykalnie odbiega od ich wyobrażeń na temat tego, jaka ona powinna być. Kasdan nie potępia swoich bohaterów, choć daleki jest od ich idealizowania. Pokazuje ich jako „uwikłanych w codzienność” i chroniących rzeczywistość we własnym zasięgu. I robi to po to, by odsłonić niemożność czy też niewłaściwość poddawania ich osądowi za zdradę ideałów. Film Wielki chłód należy do dużej grupy obrazów filmowych, w których podjęty został problem nieadekwatności osądzającego spojrzenia na rzeczywistość i w których dokonuje się swoista afirmacja codzienności, ludzkiego trwania w świecie i samego świata takiego, jaki jest. Filmy te przeciwstawiają się katastroficznym diagnozom, głoszącym wyczerpanie kultury i upadek wszelkich wartości, obecnym także w sztuce filmowej.