Społeczna architektura blokowisk. „40-latek” Jerzego Gruzy i „Alternatywy 4” Stanisława Barei

Zofia Mioduszewska

Abstrakt

Blok jest wpisany w polski kontekst kulturowy. W latach 70. i 80. pojawia się w prasie, kronice filmowej, na fotografiach, pocztówkach, jest bohaterem filmów. Tekst Mioduszewskiej to analiza dwóch seriali czasów późnego PRL, których akcja rozgrywa się w warszawskich blokach, na osiedlu Pańska oraz na nowopowstającym Ursynowie (40 - latek Jerzego Gruzy i Alternatywy 4 Stanisława Barei). Seriale w łagodny sposób szydzą z projektu modernizacyjnego i społecznego, jaki miały realizować blokowiska. Socjalistyczny blok jest zarówno projektem architektonicznym, jak i społecznym. Dlatego też przestrzeń osiedla w obydwu filmach pokazuje się jako sposób nowej organizacji życia i wspólnoty. Blok znosi tradycyjnie pojętą definicję domowości, rodziny, intymności i wprowadza nowe kategorie: komfortu, wielkomiejskości, emancypacji, nowoczesności. Zmiany w systemie pojęciowym zostają pokazane, w omawianych filmach, w sposób prześmiewczy – komfort realizowany jest „niezupełnie”, a osiedlowy kolektyw nie zawsze działa zgodnie i solidarnie. W obydwu serialach uwagę zwracają szczegóły scenograficzne stanowiące dokument peerelowskiej kultury materialnej.