„Let’s Make a Meta-Movie”. Metalepsy i inne gry narracyjne Spike’a Jonze’a i Charliego Kaufmana

Katarzyna Statkiewicz-Zawadzka

kwartalnik.filmowy@ispan.pl
badaczka niezależna (Polska)

Abstrakt

Autorka analizuje intrygujący i precyzyjnie skonstruowany dyptyk filmowy reżysera Spike’a Jonze’a i scenarzysty Charliego Kaufmana, na który składają się dwa dzieła: Być jak John Malkovich (1999) i Adaptacja (2002). Jonze i Kaufman sprytnie wykorzystują w swoim dyptyku przyzwyczajenie widzów do wyraźnego oddzielania w narracji sfery ekstra- i intratekstualnej. Angażują widzów w grę polegającą na pozornym mieszaniu rzeczywistości z fikcją, i to na wielu poziomach równocześnie. Być jak John Malkovich i Adaptacja tworzą wspólnie zawiłą konstrukcję, która prowokuje widza i łudzi go, mnożąc i przeplatając różne poziomy fikcji oraz pozornej rzeczywistości. Jonze i Kaufman zastosowali w obu filmach rozwiązania metaleptyczne, by rozchwiać hierarchiczną zależność rzeczywistości i fikcji. W ten sposób powstała zawiła panfikcjonalna struktura narracyjna o cechach autoreferencjalnych.


Słowa kluczowe:

Spike Jonze, Charlie Kaufman, narracja

Bal Mieke, Notes on Narrative Embedding, „Poetics Today” 1981, nr 2, 2, , s. 41-59.
DOI: https://doi.org/10.2307/1772189   Google Scholar

Borges Jorge L., Częściowe magie Don Kichota, w: Jorge L. Borges, Dalsze dociekania, tłum. A. Sobol-Jurczykowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, s. 75.
  Google Scholar

Culler Jonathan, Dekonstrukcja i jej konsekwencje dla badań naukowych, tłum. M. B. Fedewicz, w: Dekonstrukcja w badaniach literackich, red. R. Nycz, seria: Tematy teoretycznolite rackie Archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, red. M. Głowiński, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000, s. 86, 322-325, 329.
  Google Scholar

Derrida Jacques, List do jednego z japońskich przyjaciół, tłum. J. M. Godzimirski, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, 1994, nr 1-2, s. 43-44.
  Google Scholar

Derrida Jacques, Pozycje. Rozmowy z Henri Ronsem, Julią Kristevą, Jeanem-Louis Houdebinem i Guy Scarpettą, tłum. A. Dziadek, Kwartalnik Literacki „FA-art”, Bytom 1997, s. 41.
  Google Scholar

Dragunoiu Dana, Psychoanalysis, film theory, and the case of Being John Malkovich, „Film Criticism” 2001, nr 26:2.
  Google Scholar

French Philip, The Towering Twins, „The Observer” 2003, March 2.
  Google Scholar

Genette Gérard, Narrative Discourse: An Essay in Method, tłum. J. E. Lewin, Cornell University Press, Ithaca 1980.
  Google Scholar

Genette Gérard, Paratexts: Thresholds of interpretation, tłum. J. E. Lewin, Cambridge University Press, Cambridge 1997.
  Google Scholar

Hilderbrand Lucas, niezatytułowany wywiad, „Film Quarterly” 2004, 58, 1, s. 41.
DOI: https://doi.org/10.1525/fq.2004.58.1.36   Google Scholar

Jahn Manfred, Narratology: A Guide to the Theory of Narrative, English Department, University of Cologne 2005, s. 4, 40.
  Google Scholar

Kobel Peter, The Fun and Games of living virtual life, „The New York Times” 1999, October 24.
  Google Scholar

Łebkowska Anna, Między teoriami a fikcją literacką, Universitas, Kraków 2001.
  Google Scholar

Leigh Danny, Let’s Make a Meta-movie, „The Guardian” 2003, Feburary 14.
  Google Scholar

Man Paul de, Alegorie czytania. Język figuralny u Rousseau, Nietzschego i Prousta, tłum. A. Przybysławski, Kraków 2004, s. 156.
  Google Scholar

Mitchell W. J. T., Picture Theory, The University of Chicago Press, Chicago 1994.
  Google Scholar

Nietzsche Friedrich, Wola mocy. Próba przemiany wszystkich wartości, tłum. S. Frycz, K. Drzewiecki, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2003, s. 183.
  Google Scholar

Nycz Ryszard, Słowo wstępne, w: Dekonstrukcja w badaniach literackich, red. R. Nycz, seria: Tematy teoretycznolite rackie Archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, red. M. Głowińskie, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000, s. 11.
  Google Scholar

O’Hagan Sean, Who’s the proper Charlie?, „The Observer” 2003, February 9.
  Google Scholar

Orlean Susan, The Orchid Thief, Balentine Books, New York 2002.
  Google Scholar

Peranson Mark, Brief Interviews with Devious Men, „The Village Voice” 2002, December 3.
  Google Scholar

Repass Scott, nietytułowany wywiad, „Film Quarterly”, 2002, t. 56, nr 1, s. 29-30.
DOI: https://doi.org/10.1525/fq.2002.56.1.29   Google Scholar

Rozmowa Dereka Attrige’a z Jacques’em Derridą, Ta dziwna instytucja zwana literaturą, tłum. M. P. Markowski, w: Dekonstrukcja w badaniach literackich, red. R. Nycz, seria: Tematy teoretycznolite rackie Archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”, red. M. Głowińskie, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000, s. 69-70.
  Google Scholar

Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Ossolineum, Warszawa 1998, s. 302, 308.
  Google Scholar

Stam Robert, R. Burgonye, S. Flitterman-Lewis, Cine-semiology, w: New Vocabulaires in Film Semiotics, Routledge, London – New York 1992, s. 17, 38, 200.
  Google Scholar

Swoboda Tomasz, Zakrzywienie przestrzeni reprezentacji. Parę słów o metalepsie, „Teksty drugie”, 2005, nr 5 (59), s. 183-185.
  Google Scholar

Todorov Tzvetan, Poetyka, tłum. S. Cichowicz, Wiedza Powszechna, Warszawa 1984, s. 29-31, 60-61.
  Google Scholar

Uspienski Boris, Ramy dzieła sztuki, w: Uspienski Boris, Poetyka kompozycji, struktura tekstu artystycznego i typologia form kompozycji, tłum. P. Fast, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1997, s. 201, 207.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2010-12-31

Cited By / Share

Statkiewicz-Zawadzka, K. (2010) „«Let’s Make a Meta-Movie». Metalepsy i inne gry narracyjne Spike’a Jonze’a i Charliego Kaufmana”, Kwartalnik Filmowy, (71-72), s. 230–246. doi: 10.36744/kf.3029.

Autorzy

Katarzyna Statkiewicz-Zawadzka 
kwartalnik.filmowy@ispan.pl
badaczka niezależna Polska

Absolwen­tka Instytutu Kultury Polskiej UW. Po ukończeniu Uniwersyteckiego Kolegium Kształcenia Nauczy­cieli Języka Angielskiego w Warszawie pracuje z dziećmi i młodzieżą.



Statystyki

Abstract views: 29
PDF downloads: 7


Licencja

Prawa autorskie (c) 2010 Katarzyna Statkiewicz-Zawadzka

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.