Historie równoległe, zbieżne, przeciwstawne. Teatr dramatyczny w filmie jako alternatywa i dopełnienie fabuły
Abstrakt
Równoległe, zbieżne i przeciwstawne widzenie opowieści filmowej i teatralnej, która stanowi jej cześć, to trzy wersje – zawsze dialogicznej – intertekstualności typu „teatr w filmie”. Często samo wspomnienie tytułu, cytat czy fragment sceny wprowadzają ważny ładunek znaczeniowy, który przez dyfuzję sensów modyfikuje i uzupełnia treść pierwszoplanowej akcji w świecie przedstawionym na ekranie. Spektakl teatralny, włączany w film jako „wyrażenie cudzysłowowe”, uruchamia – zależnie od kompetencji odbiorcy – całość swoich znaczeń. Osadzone w konkretnych kontekstach fabuły filmowe, w których pojawiają się inscenizacje Szekspira, Goethego czy Wyspiańskiego, dowodzą aktualności klasycznych tekstów kultury, wariantywnie konfrontując ich wymowę z rzeczywistością polityczną i społeczną. Obserwacja ta okazuje się szczególnie interesująca w połączeniu z historycznymi realiami opresyjnej władzy i cenzury PRL, w których powstała większość filmów stanowiących materiał źródłowy tego tekstu.
Słowa kluczowe:
cenzura, teatr, dramatBibliografia
Bachtin, Michaił. 1982. Problemy literatury i estetyki. Tłum. M. Grajewski. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar
Balázs, Béla. 1957. Wybór pism. Tłum. K. Jung, R. Porges. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza.
Google Scholar
Genette, Gérard. 1992. Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia. Tłum. T. Stróżyński, A. Milecki. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
Google Scholar
Genette, Gérard. 1997. Paratexts. Thresholds of interpretation. Tłum. J. E. Lewin. Cambridge: Cambridge University Press.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511549373
Google Scholar
Mayenowa, Maria Renata. 1993. Studia i rozprawy. Oprac. A. Axer, T. Dobrzyńska. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
Google Scholar
Rejniak-Majewska, Agnieszka. 2006. Doświadczenie obramowane. „Pochłonięcie” i „teatralność” w krytyce Michaela Frieda. W: R. Nycz, A. Zeidler-Janiszewska (red.). Nowoczesność jako doświadczenie. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Shakespeare, William. Makbet. Tłum. L. Ulrich. http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/makbet.html [dostęp 06.01.2014].
Google Scholar
Sontag, Susan. 2014. Film i teatr. Tłum. G. Nadgrodkiewicz „Kwartalnik Filmowy” 87-88.
Google Scholar
Wyspiański, Stanisław. 1970. Wyzwolenie. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.
Google Scholar
Autorzy
Piotr Dobrowolskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
Literaturoznawca, estetyk, teatrolog. Absolwent Performance Studies w Dartington College of Arts i polonistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza; pracownik naukowy w Zakładzie Estetyki Literackiej Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Zajmuje się problemami współczesnej estetyki w perspektywie performatywnej, politycznej i krytycznej. Krytyk teatralny i literacki, uczestnik i komentator współczesnego życia artystycznego, tłumacz, eseista.
Statystyki
Abstract views: 31PDF downloads: 14
Licencja
Prawa autorskie (c) 2014 Piotr Dobrowolski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
