Powrót nieumarłych
Abstrakt
Tekst jest rozdziałem z książki Antona Kaesa Shell Shock Cinema: Weimar Culture and the Wounds of War (2009). Autor podejmuje temat wpływu, jaki traumatyczne doświadczenia I wojny światowej wywarły na niemieckie kino okresu Republiki Weimarskiej. Dowodzi, że choć w takich arcydziełach, jak Gabinet dr. Caligari, Nosferatu, Nibelungi czy Doktor Mabuse, Gracz nie odnajdujemy bezpośrednich przestawień walk wojennych czy żołnierzy na bitwie, to jednak filmy te są przeniknięte echem doświadczeń wojennych, tragicznymi następstwami wojny. W publikowanym rozdziale Kaes łączy analizę kontekstową z opracowaniem bogatego materiału archiwalnego, zaś mrocznego widma wojennego dopatruje się w cechujących bohaterów uczuciach smutku, strachu czy paranoi, a objawiających się u szalonych naukowców czy wśród udręczonej, oblężonej społeczności. Jak zauważa autor choćby w przypadku Nosferatu i Doktora Mabuse, filmy te ukazują dotknięte nerwicą społeczeństwo poszukujące wroga, na którego można zrzucić winę za wojenną porażkę. W ujęciu Kaesa tego rodzaju post-traumatyczne kino, czego dowodzi przykład Nibelungów, było trawione potrzebą odzyskania i przepracowania bolesnej przeszłości.
- Tekst jest tłumaczeniem rozdziału (The Return of the Undead) z książki Antona Kaesa Shell Shock Cinema: Weimar Culture and the Wounds of War, Princeton University Press, Princeton – Oxford 2009. Copyright © 2011 Princeton University Press.
Ze względu na ograniczenia praw autorskich artykuł jest dostępny tylko w wydaniu papierowym.
Słowa kluczowe:
kino Republiki Weimarskiej, I wojna światowa, traumaBibliografia
Abraham, N., Notes on the Phantom: A Complement to Freud’s Metapsychology, w: The Shell and the Kernel: Renewals of Psychoanalysis, red. N. Abraham, M. Torok, University of Chicago Press, Chicago 1994.
Google Scholar
Arnold-de Simine, S., Lichtspiel im Königreich der Schatten: Geisterphotographie und Vampirfilm, w: Dracula Unbound: Kulturwissenschaftliche Lektüren des Vampirs, red. C. Begemann, B. Herrmann, H. Neumeyer, Rombach, Freiburg 2008.
Google Scholar
Barber, P., Vampires, Burial, Death: Folklore and Reality, Yale University Press, New Haven 1988.
Google Scholar
Berz, P., The Angels, w: Hard War/Soft War: Krieg und Medien 1914 bis 1945, red. M. Stingelin, W. Scherer, Fink, Munich 1991.
Google Scholar
Breuer, J., S. Freud, Studies on Hysteria, w: The Standard Edition od the Complete Psychological Works, Hogarth Press, London 1955, t. 2.
Google Scholar
Broch, H., Lunatycy, tłum. S. Błaut, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1997.
Google Scholar
Bronfen, E., Over Her Dead Body: Death, Femininity, and the Aesthetic, Routledge, New York 1992.
Google Scholar
Brunotte, U., Zwischen Eros und Krieg:Männerbund und Ritual in der Moderne, Wagenbach, Berlin 2004.
Google Scholar
Calhoon, K. S., Leinwand: Zur Physiognomie des Raums in Murnau’s Nosferatu, w: Raumkonstruktionen in der Moderne, red. S. Lange, Aeisthesis Verlag, Bielefield 2001.
Google Scholar
Castle, T., The Female Thermometer: Eighteen Century Culture and the Invention of the Uncanny, Oxford University Press, New York 1995.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195080971.001.0001
Google Scholar
Crosby Jr., A. W., Epidemic and Peace, 1918, Greenwood Press, Westport 1976.
Google Scholar
Crouthamel, J., Male Sexuality and Psychological Trauma: Soldiers and Sexual Disorder in World War I and Weimar Germany, „Journal of the History and Sexuality” 2008, vol. 17, nr 1.
DOI: https://doi.org/10.1353/sex.2008.0006
Google Scholar
Dinter, A., Die Sünde wider das Blut: ein Zeitroman, Matthes und Trost, Leipzig 1920.
Google Scholar
Döblin, A., Deutsches and Jüdisches Theater, w: Kleine Schriften, red. H. Graber, Olten, Freiburg 1985.
Google Scholar
Döblin, A., Podróż po Polsce, tłum. i oprac. A. Wołkowicz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.
Google Scholar
Evans, R. J., Death in Hamburg: Society and Politics in the Cholera Years, 1830-1910, Clarendon Press, Oxford 1988.
Google Scholar
Freud, S., Formulations on the Two Principles of Mental Functioning, w: The Standard Edition of the Complete Psychological Works, Hogarth Press, London 1958.
Google Scholar
Freud, S., General Theory of Neuroses, w: The Standard Edition of the Complete Psychological Works, Hogarth Press, London 1963, vol. 16.
Google Scholar
Freud, S., Niesamowite, w: tenże, Pisma psychologiczne, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 1997.
Google Scholar
Freud, S., Objaśnianie marzeń sennych, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2007.
Google Scholar
Freud, S., Thoughts for the Times on War and Death, w: The Standard Edition of the Complete Psychological Works, vol. 14, Hogarth Press, London 1957.
Google Scholar
Freud, S., Żałoba i melancholia, tłum. B. Kocowska, w: K. Pospiszyl, Zygmunt Freud, człowiek i dzieło, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków 1991.
Google Scholar
Gerard, E., The Land beyond the Forest: Facts and Fancies from Transylvania, Harper, New York 1888.
Google Scholar
Gilman, S., Difference and Pathology: Stereotypes of Sexuality, Race, and Madness, Cornell University Press, Ithaca 1985.
Google Scholar
Gombrich, E. H., Shadows: The Depiction of Cast Shadows in Western Art, Yale University Press, New Haven 1995.
Google Scholar
Gorki, M., The Lumière Cinematograph, w: The Film factory, red. R. Taylor, Harvard University Press, Cambridhe 1988.
Google Scholar
Granach, A., There Goes an Actor, tłum. W. Trask, Doubleday, Garden City 1945.
Google Scholar
Gunning, T., Animated Pictures: Tales of Cinema’ s Forgotten Future, „Michigan Quarterly Review 1996, nr 34 (jesień).
Google Scholar
Gunning, T., Phantom Images and Modern Manifestations: Spirit Photography, Magic Theater, Trick Films, and Photography’ s Uncanny, w: Fugitive Images: From Photography to Video, red. P. Petro, Indiana University Press, Bloomington 1995.
Google Scholar
Gunning, T., To Scan a Ghost: The Ontology of Mediated Vision, „Grey Room”, 2007, nr 26.
DOI: https://doi.org/10.1162/grey.2007.1.26.94
Google Scholar
Hamon, P., Expositions: Literature and Architecture in Nineteenth-Century France, tłum. K. Sainson-Frank, L. Maguire, University of California Press 1992.
Google Scholar
Hilter, A., Mein Kampf, Houghton Mifflin, Boston 1943.
Google Scholar
Hirschfeld, M., Sittengeschichte des Weltkrieges, Verlag für Sexualwissenschaft Schneider, Leipzig 1930.
Google Scholar
Hüppauf, B., War and Death: The Experience of the First World War, w: Essays on Mortality, red. M. Crouch, B. Hüppauf, University of New South Wales, Faculty od Arts, Kensington 1985.
Google Scholar
Jünger, E., W stalowych burzach, tłum. W. Kunicki, Czytelnik, Warszawa 1999.
Google Scholar
Kirby, L., Parallel Tracks: The Railroad adn Silent Cinema, Duke University Press, Durham 1997.
Google Scholar
Krauss, R. H., Beyond Light and Shadow: The Role of Photography in Certain Paranormal Phenomena: An Historical Survey, Nazraeli Press, Tucson 1995.
Google Scholar
Leed, E. J., No Man’s Land: Combat and Identity in World War I, Cambridge University Press, Cambridge 1979.
Google Scholar
Liek, W., Der Anteil des Judentums am Zusammenbruche Deutschlands: Flugblatt aus Deutschlands Erneuerung, Lehmann, Munich 1919.
Google Scholar
McNeill, W. H., Plagues and Peoples, Doubleday, New York 1976.
Google Scholar
Micale, M. S., Approaching Hysteria: Disease and Its Interpretations, Princeton University Press, Princeton 1995.
Google Scholar
Mosse, G. L., Nationalism and Sexuality: Respectability and Abnormal Sexuality in Modern Europe, Howard Fertig, New York 1985.
Google Scholar
Müller, J., Der Vampir als Volksfeind: Friedrich Wilhelm Murnaus 'Nosferatu': Ein Beitrag zur politischen Ikonografie der Weimarer Zeit, „Fotogeschichte” 1999, nr 72.
Google Scholar
Mulvay, L., Uncertainty: Natural Magic and the Art of Deception, w: taż, Death 24x a Second: Stillness and the Moving Image, Reaktion Books, London 2006.
Google Scholar
Nosferatu, eine Symphonie des Grauens, red. L. Arnold, M. Farin, H. Schmid, Belleville Verlag, Munich 2000.
Google Scholar
Peucker, B., Incorporating Images: Film ans the Rival Arts, Princeton University Press, Princeton 1995
DOI: https://doi.org/10.1515/9781400864027
Google Scholar
Sannwald, D., Ein grosser Unbekannter, w: Friedrich Wilhelm Murnau: Ein Melancholiker des Films, red. H.H. Prinzler, Bertz, Berlin 2003.
Google Scholar
Showalter, E., The Female Malady: Women, Madness, and English Culture, 1830-1980, Pantheon Books, New York 1985.
Google Scholar
Simmel, G., The Ruin, w: Georg Simmel, 1858-1918, red. K. H. Wolf, Ohio State University Press, Columbus 1959.
Google Scholar
Sprengel, P., Populäres jüdisches Theater in Berlin von 1877 bis 1933, Haude und Spener, Berlin 1997.
Google Scholar
Sprengel, P., Scheunenviertel-Theater: Jüdische Schauspieltruppen und jiddische Dramatik in Berlin, 1916-18, Gesellschaft für Theatergeschichte, Berlin 1995.
Google Scholar
Stallybrass, P., A. White, The Politics and Poetics of Transgression, Cornell University Press, Ithaca 1986.
Google Scholar
Stekel, W., Impotence in the Male: The Psychic Disorders of Sexual Function in the Male, tłum. O. H. Boltz, Boni and Liveright, New York 1927.
Google Scholar
Stoichita, V. I., A Short History of the Shadow, Reaktion Books, London 1997.
Google Scholar
The Great War and the Shaping of the 20th Century, red. J. Winter, Studio, London 1996.
Google Scholar
Warner, M., Phantasmagoria: Spirit Visions, Metaphors, and Media into the Twenty-first Century, Oxford University Press, New York 2006.
Google Scholar
Wohl, R., The Generation of 1914, Harvard University Press, Cambridge 1979.
DOI: https://doi.org/10.4159/9780674045309
Google Scholar
Autorzy
Anton Kaeskwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Kalifornijski Stany Zjednoczone
Profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, gdzie wykłada historię kina niemieckiego, zagadnienia kina niemego, film noir; wykładał też w Berlinie, Wiedniu, Tokio, Tel Awiwie i Amsterdamie. Od 1990 r. współredaktor serii „Weimar and Now: German Critical History”. Wydał m.in.: Expressionismus in Amerika. Rezeption und Innovation (1975), Deutschlandbilder. Die Wiederkehr der Geschichte als Film (1987), From „Hitler” to „Heimat”: The Return of History as Film (1989), Shell Shock Cinema: Weimar Culture and the Wounds of War (2009). Zajmuje się kinem Republiki Weimarskiej, związkami między filmem a pamięcią, a także kinem dokumentalnym i teorią krytyczną szkoły frankfurckiej.
Statystyki
Abstract views: 66Licencja
Prawa autorskie (c) 2015 Anton KaesAutor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
