Obce fonosfery. Dźwiękowe krajobrazy pozaziemskich planet w kinie science fiction
Jan Topolski
jptopolski@gmail.comUniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-0750-8195
Abstrakt
Krajobraz w filmie oddawany jest nie tylko w obrazie, ale i w dźwięku. Autor ukazał jego kreację na przykładzie dziesięciu filmów science fiction, zrealizowanych na przestrzeni blisko 70 lat, pokazujących pozaziemskie planety. W opisie ich fonosfery wykorzystał teorię pejzażu dźwiękowego R. Murraya Schafera oraz analizę audio-wizualną Michela Chiona. W pionierskich filmach z przełomu lat 50. i 60. użycie eksperymentalnych efektów elektroakustycznych zamazuje rozróżnienie między dźwiękiem a muzyką i jest jednym z elementów wywołujących wrażenie niesamowitości. W środkowej części artykułu autor porównał adaptacje dwóch kanonicznych utworów gatunku – Solaris Stanisława Lema i Diuny Franka Herberta – które wprowadzają kontrastujące planety. Zestawienie to pokazało, jak żywioły przekładają się na dźwięki i jaką funkcję owe dźwięki mogą pełnić. W ostatnim rozdziale zostały opisane dwa seriale będące najnowszymi odsłonami fantastycznych sag: Star Trek i Gwiezdnych wojen. W pierwszym powraca wątek żyjącej planety, a w drugim toniki dźwiękowej opartej na materiale.
Słowa kluczowe:
pejzaż dźwiękowy, tonika, muzyka filmowa, muzyka elektroakustyczna, renderingBibliografia
Broszkiewicz, J. (2004). Wielka, większa i największa. Kraków: Zielona Sowa.
Google Scholar
Brzostek, D. (2016). Audiosfera w utworach literackich Stanisława Lema i ich (dźwiękowych) adaptacjach. Audiosfera. Koncepcje – Badania – Praktyki, 4 (2), ss. 1-13.
Google Scholar
Chion, M. (2012). Audio-wizja. Dźwięk i obraz w kinie (tłum. K. Szydłowski). Warszawa – Kraków: Stowarzyszenie Nowe Horyzonty – Korporacja Ha!art.
Google Scholar
Corbin, A. (1998). Village Bells: Sound and Meaning in the Nineteenth-Century French Countryside (tłum. M. Thom). New York: Columbia University Press.
Google Scholar
Desowitz, B. (2022, 11 marca). „Dune”: How the Organic Sounds of the Desert Helped Drive Denis Villeneuve’s Sensory, Sci-Fi Vision. IndieWire.com. www.indiewire.com/2022/03/dune-denis-villeneuves-sound-oscar-interview-1234706083
Google Scholar
Eiselstein, K. (2022, 3 maja). „Dune” as „Fake Documentary Realism”: Ushering in a New Era of Blockbuster Science-Fiction. Spotlight, (3). www.spotlightjournal.org/issue-iii/q0a041x2ohs5q0cioddr2ivztymwhe
Google Scholar
Herbert, F. (1992). Diuna (tłum. M. Marszał). Gdańsk: Phantom Press International.
Google Scholar
Jentsch, E. (2014). O psychologii niesamowitego (tłum. A. Żukrowska). Autoportret, 4 (47). www.autoportret.pl/artykuly/o-psychologii-niesamowitego
Google Scholar
Lem, S. (2012). Solaris. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Lissa, Z. (1964). Estetyka muzyki filmowej. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Google Scholar
Michnik, A. (2023, 26 lutego). Soniczny imperializm i tożsamości audialne. Audiosfera „Andora”. Glissando.pl. https://glissando.pl/artykuly/soniczny-imperializm-i-tozsamosci-audialne-audiosfera-andora
Google Scholar
Pietrow, A. (1996). Eduard Artiemjew: Intierwju. Electroshock.ru. www.electroshock.ru/edward/interview/petrov3/index.html
Google Scholar
Schafer, R. M. (1977). The Tuning of the World. New York: Alfred A. Knopf.
Google Scholar
Shpinitskaya, J. (2019). Deconstructing Andrei Tarkovsky’s Magic Realism: Sound Design and the Category of Irreal. Sens public. https://doi.org/10.7202/1067435ar
DOI: https://doi.org/10.7202/1067435ar
Google Scholar
Walden, J. (2022, 2 grudnia). Behind the Gritty Sound of „Andor” – With David Acord. ASoundEffect.com. www.asoundeffect.com/andor-sound
Google Scholar
Autorzy
Jan Topolskijptopolski@gmail.com
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-0750-8195
Współzałożyciel i redaktor naczelny magazynu o muzyce współczesnej „Glissando”, autor monografii kompozytorów Gérarda Griseya (2013) i Tomasza Sikorskiego (2023). Kurator filmowy i muzyczny, wiele lat pracował jako programer festiwalu Nowe Horyzonty i specjalista w Filmotece Narodowej – Instytucie Audiowizualnym, był także konsultantem Instytutu Adama Mickiewicza. Jako krytyk autor licznych publikacji w polskich i zagranicznych magazynach, m.in. cykli „Kino/muzyka. Zbliżenia” i „Światy równoległe” w „Ruchu Muzycznym”, recenzji w „Kinie”, esejów w „Ekranach”, felietonów w „Odrze”. Redaktor kilkunastu książek o muzyce i filmie, w tym zbiorów tekstów Andrzeja Chłopeckiego i antologii festiwalu Sacrum Profanum. Obecnie przygotowuje doktorat na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika o ucieleśnianiu dźwiękiem w kinie science fiction 1956–1991.
Statystyki
Abstract views: 218PDF downloads: 164
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Jan Topolski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
