A Contribution to the Study of the Work and Output of Musicians Active at the Royal Court of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the Second Half of the Sixteenth Century
Marcin Szelest
Krzysztof Penderecki Music Academy in Kraków (Poland)
https://orcid.org/0000-0003-2858-9841
Abstract
This article presents new findings concerning the work and output of three musicians active at the Polish-Lithuanian royal court in the second half of the sixteenth century: Marcin Leopolita, Francesco Maffon and Jakub Sowa. According to a biographical note by Szymon Starowolski (‘Scriptorum Polonicorum Hekatontas’, 1625), Leopolita’s main achievement as a composer was a set of polyphonic liturgical works based on Gregorian chant, for performance throughout the liturgical year. The manuscript of this collection was kept at the Załuski Library until its confiscation in 1794; its title was listed by Jan Daniel Janocki in a catalogue of selected library cimelia published in 1752. The title informs us that the collection was produced at the behest of King Sigismund II Augustus (most likely in 1560–61, when Leopolita was employed at the court as ‘compositor cantus’) and that its composer was the court organist. Since no detailed description of the manuscript is available and its provenance cannot be established, we cannot say whether it came from that king’s library or was a later copy and consequently whether the note concerning Leopolita’s position as organist, not confirmed in the royal court records, is fully credible. A manuscript comprising introits for the entire liturgical year written by Leopolita, Blasius Amon and other composers is also listed in an inventory of music prints and manuscripts belonging to the Kraków Franciscans (1596–98). The three five-part motets by Leopolita found in the Łowicz Tablature and the so-called ‘Castle’ (Poliński) Tablature were most likely part of the collection in question. Meanwhile, an organ tablature from St Elisabeth’s church in Wrocław, compiled by Georg Gotthart, organist of that church in 1568–85, includes a previously unnoticed instrumental piece by Leopolita titled ‘Paduana Leopolithanowa’ (Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Slg Bohn Ms. mus. 357, fols. 66v–67r).
The earliest mention of Francesco Maffon’s presence in the Polish-Lithuanian Commonwealth can be found in the book of entail of the court of King Stephen Báthory, where an entry for 13 May 1576 lists the members of a newly formed royal ensemble. Both of the in strumental works by this composer known to date – a composition preserved in the form of part-books kept at Oxford’s Christ Church Library (Mus. 372–376) and a lute fantasia printed in Jean-Baptiste Bésard’s collection ‘Thesaurus harmonicus’ (1603) – also survive in versions for keyboard instrument, written without attribution in a manuscript produced probably in the Habsburg court circle in the 1620s/30s (Vienna, Zentralbibliothek der österreichischen Minoritenprovinz, XIV.714). The same source also includes a number of other compositions linked to the Polish-Lithuanian music culture, some of them yet to be researched.
Like Maffon, Jakub Sowa is first mentioned in the royal court records in connection with the founding of Báthory’s ensemble. Jerzy Gołos hypothesised (despite a lack of information in those records) that Jakub Sowa was probably an organist, the composer of works signed with the monogram ‘JS’ in the Łowicz Tablature, and also that manuscript’s scribe. Gołos quoted a note from 1571, found in the revenue and expense ledger for the construction of a ship commissioned by King Sigismund II Augustus, concerning one ‘Jakub the Organist’. Contrary to Gołos’s opinion, however, this cannot refer to Sowa. The identity of ‘JS’ and the relations between the Łowicz Tablature and Báthory’s ensemble thus remain an open question requiring further research.
Keywords:
Marcin Leopolita, Francesco Maffon, Jakub Sowa, Łowicz Tablature, ‘Castle’ Tablature, King Sigismund II Augustus’ ensemble, King Stephen Báthory’s ensembleReferences
Baranowski, Ignacy. Biblioteka Załuskich w Warszawie. Warszawa: nakładem Towarzystwa Miłośników Historyi, 1912.
Google Scholar
Belotti, Michael. „Peter Philips and Heinrich Scheidemann, or the Art of Intabulation”. W: Proceedings of the Göteborg International Organ Academy 1994, red. Hans Davidsson, Sverker Jullander, 75–84. Göteborg: Göteborgs universitet, 1995.
Google Scholar
Bohn, Emil. Die musikalischen Handschriften des XVI. und XVII. Jahrhunderts in der Stadtbibliothek zu Breslau. Breslau: Julius Hainauer, 1890, reprint Hildesheim–New York: Georg Olms Verlag, 1970.
Google Scholar
Buczek, Karol. „Z przeszłości Biblioteki Muzeum XX. Czartoryskich (w sześćdziesiątą rocznicę przeniesienia jej zbiorów do Krakowa)”. Przegląd Biblioteczny 10 (1936): 181–199.
Google Scholar
Bujak, Franciszek. „Itinerarium króla Zygmunta Augusta”. W: tegoż, Studja geograficzno-historyczne, 293–294. Kraków: Gebethner i Wolff, 1925.
Google Scholar
Carver, Anthony F. „Ammon [Amon], Blasius”. W: Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.00804, dostęp 16 VII 2022.
Google Scholar
Charteris, Richard. Newly Discovered Music Manuscripts from the Private Collection of Emil Bohn. [Neuhausen]: American Institute of Musicology, Hänssler Verlag, 1999 (= Musicological Studies & Documents 53).
Google Scholar
Chybiński, Adolf. „Ziemia Czerwieńska w polskiej kulturze muzycznej XVI wieku (dokończenie)”. Ziemia Czerwieńska 2, nr 2 (1936): 161–189.
Google Scholar
Czepiel, Tomasz M.M. Music at the Royal Court and Chapel in Poland, c. 1543–1600. New York–London: Garland, 1996.
Google Scholar
Czepiel, Tomasz. „The Missa Paschalis of Marcin Leopolita: The Re-discovery of the Bassus Part”. W: Affetti musicologici. Księga pamiątkowa z afektem ofiarowana Profesorowi Zygmuntowi M. Szweykowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Piotr Poźniak, 91–104. Kraków: Musica Iagellonica, 1999.
Google Scholar
Dirksen, Pieter. Heinrich Scheidemann’s Keyboard Music: Transmission, Style and Chronology. Aldershot: Ashgate, 2007.
Google Scholar
Dirksen, Pieter. The Keyboard Music of Jan Pieterszoon Sweelinck: Its Style, Significance and Influence. Utrecht: Koninklijke Vereiniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis, 1997.
Google Scholar
Feicht, Hieronim. „O Mszy Wielkanocnej Marcina Leopolity (zm. 1589)”. W: tegoż, Studia nad muzyką polskiego renesansu i baroku, 7–86. Kraków 1980 (= Opera musicologica Hieronymi Feicht 3).
Google Scholar
Głuszcz-Zwolińska, Elżbieta. Muzyka nadworna ostatnich Jagiellonów. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1988.
Google Scholar
Gołos, Jerzy. „Przyczynek do biografii Jakuba Sowy”. Ruch Muzyczny 52, nr 20 (2008): 37.
Google Scholar
Gołos, Jerzy. Tabulatura Łowicka (d. WTM I/220). Omówienie i facsimile. Warszawa: Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina, 1995.
Google Scholar
Grassl, Markus. „Paralipomena zur Instrumentalmusik im Umkreis Rudolfs II. Liberale Zanchi und seine Canzonen in der Handschrift A-Wm XIV.714”. W: Wiener Musikgeschichte. Annäherungen – Analysen – Ausblicke. Festschrift für Hartmut Krones, red. Julia Bungardt, Maria Helfgott, Eike Rathgeber, Nikolaus Urbanek, 67–86. Wien–Köln–Weimar: Böhlau Verlag, 2009.
Google Scholar
Heck, Korneli. Józefa Bartłomieja Zimorowicza pisma do dziejów Lwowa odnoszące się. Lwów: nakładem gminy król. stoł. miasta Lwowa, 1899.
Google Scholar
Hell, Helmut, Ingo Kolasa, Wolfgang Rathert, Willem de Vries. „Wiederentdeckt – Eine Sammlung von Musikhandschriften und Musikdrucken deutscher Provenienz am Staatlichen Zentralen Glinka-Museum für Musikkultur in Moskau”. Forum Musikbibliothek 24 (2003/2004): 416–425.
Google Scholar
Inwentarz rękopisów Biblioteki Załuskich w Cesarskiej Bibliotece Publicznej, red. Olga N. Bleskina, Natalia A. Elagina. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2013.
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. „Muzyka polska od roku 1572 do roku 1795”. W: Polska, jej dzieje i kultura od czasów najdawniejszych do chwili obecnej, red. Stanisław Lam. T. 2, Od roku 1572–1795, 529–554. Warszawa: Księgarnia Trzaski, Everta i Michalskiego, [1929].
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. Muzyka polska w rozwoju historycznym od czasów najdawniejszych do doby obecnej. T. 1, Od Bogurodzicy do Chopina włącznie. Kraków: Nakładem Księgarni Stefana Kamińskiego, 1948.
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. „Tabulatura organowa z drugiej połowy XVI wieku, polskiego pochodzenia”. Sprawozdania z czynności i posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie 19, nr 2 (1914): 4–6.
Google Scholar
Janocki, Jan Daniel. Specimen Catalogi Codicum Manuscriptorum Bibliothecae Zaluscianae. Dresdae: Jussu et sumtu Optimi et Munificentissimi Principis Episcopi Cracoviensisi, ducis Severiae, Tribunalis Radomiensiis praesidis: typis Harpetrae viduae, 1752.
Google Scholar
Kawecka-Gryczowa, Alodia. Biblioteka ostatniego Jagiellona. Pomnik kultury renesansowej, Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
Google Scholar
Kleczkowski, Adam. Rejestr budowy galeony. Zabytek z r. 1572. Kraków: nakładem Akademii Umiejętności, 1915.
Google Scholar
Kozłowski, Jan. Szkice o dziejach Biblioteki Załuskich. Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1986.
Google Scholar
Kozłowski, Jan. „Źródła do rekonstrukcji Biblioteki Załuskich”. W: Zbiory rozproszone, red. Barbara Bieńkowska, 27–42. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1993 (= Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi 15).
Google Scholar
Lelewel, Joachim. Bibljograficznych ksiąg dwoje. T. 2. Wilno: nakładem i drukiem Józefa Zawadzkiego, 1826.
Google Scholar
Łowicka tabulatura organowa (d. rps WTM I/220), wyd. Jerzy Gołos. Warszawa: Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina, 1993.
Google Scholar
Maciejewski, Tadeusz. „Łowicka tabulatura organowa czyli historia pewnego odkrycia”. Ruch Muzyczny 23, nr 12 (1979): 3–4.
Google Scholar
Maciejewski, Tadeusz. „Obraz kultury muzycznej franciszkanów polskich u schyłku wieku XVI i na początku XVII”. Zeszyty naukowe Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku 25 (1986): 103–166.
Google Scholar
Maffon, Franciszek. Madrygał i Greghesca na chór a cappella, Fantazja na lutnię. Wyd. Piotr Poźniak. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1970 (= Źródła do historii muzyki polskiej 20).
Google Scholar
Maňas, Vladimír. Nicolaus Zangius: hudebník přelomu 16. a 17. století. Na stopě neznámému. Brno: Masarykova Univerzita, 2020.
Google Scholar
Monumenta Musices Sacrae in Polonia. Kompozycye kościelne wzorowych mistrzów muzycznych z epoki klasycznej w Polsce, wyd. Józef Surzyński. T. 1. Poznań: Nakładem i drukiem Jarosława Leitgebra, 1885.
Google Scholar
Monumenta Musices Sacrae in Polonia. Kompozycye kościelne wzorowych mistrzów muzycznych z epoki klasycznej w Polsce, wyd. Józef Surzyński. T. 3. Poznań: Nakładem i drukiem Jarosława Leitgebra, 1889.
Google Scholar
Orgel- und Claviermusik der kaiserlichen Hofkapelle Wien, 1500–1700. Werke in Erstausgaben, wyd. Siegbert Rampe. Kassel–Basel: Bärenreiter, 2006.
Google Scholar
Perz, Mirosław. „Motety Marcina Leopolity”. W: Studia Hieronymo Feicht septuagenario dedicata, red. Zofia Lissa, 157–189. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1967.
Google Scholar
Perz, Mirosław. „Rękopiśmienne partesy olkuskie”. Muzyka 14, nr 2 (1969): 18–44.
Google Scholar
Poliński, Aleksander. Dzieje muzyki polskiej w zarysie. Lwów: Wydawnictwo Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, 1907.
Google Scholar
Poliński, Aleksander. „Marcin Lwowczyk (Leopolita). Muzyk nadworny Zygmunta Augusta”. Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne 6, nr 317 (1889): 501–502.
Google Scholar
Poźniak, Piotr. „Leopolita, Martinus”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 5, klł, 329–330. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997.
Google Scholar
Poźniak, Piotr. Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce Renesansu. Studium kontekstualno--analityczne. Kraków: Musica Iagellonica, 1999.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „An Overlooked Fantasia for Instrumental Ensemble by Francesco Maffon. GB-Och MSS Mus. 372–376 as a Vestige of Paweł Działyński’s Diplomatic Mission to England in 1597?”. W: The Musical Heritage of the Jagiellonian Era, red. Paweł Gancarczyk, Agnieszka Leszczyńska, 169–187. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2012.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Niezauważona Fantazja na 4 instrumenty Francesca Maffona. Rękopis GB-Och Mus. 372-376 jako ślad misji dyplomatycznej Pawła Działyńskiego do królowej Anglii Elżbiety I w 1597 roku?”. Polski Rocznik Muzykologiczny 7 (2009): 103–122.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Muzyczne dwory polskich Wazów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2007.
Google Scholar
Rampe, Siegbert. „Vorwort”. W: Jan Pieterszoon Sweelinck, Sämtliche Orgel- und Clavierwerke, wyd. S. Rampe. T. I.2, Toccaten (Teil 2), III–XII. Kassel–Basel: Bärenreiter, 2003.
Google Scholar
Rauschning, Hermann. Geschichte der Musik und Musikpflege in Danzig. Danzig: Paul Rosenberg, 1931 (= Quellen und Darstellungen zur Geschichte Westpreussens 15).
Google Scholar
Riedel, Friedrich Wilhelm. Das Musikarchiv im Minoritenkonvent zu Wien (Katalog des älteren Bestandes vor 1784). Kassel: Internationale Vereinigung der Musikbibliotheken, Internationale Gesellschaft für Musikwissenschaft, 1963 (= Catalogus Musicus 1).
Google Scholar
Scheidt, Samuel. Handschriftlich überlieferte Werke für Clavier (Orgel, Cembalo), wyd. Pieter Dirksen. Wiesbaden: Breitkopf, 2011.
Google Scholar
Schierning, Lydia. Die Überlieferung der deutschen Orgel- und Klaviermusik aus der ersten Hälfte des 17. Jahrhunderts. Kassel–Basel: Bärenreiter, 1961 (= Schriften des Landesinstituts für Musikforschung Kiel 12).
Google Scholar
Sowiński, Albert. Les musiciens polonais et slaves anciens et modernes. Paris: Librairie Adrien le Clere et Cie, 1857.
Google Scholar
Starke, Reinhold. „Kantoren und Organisten der St. Elisabetkirche zu Breslau”. Monatshefte für Musik-Geschichte 35 (1903): 41–48.
Google Scholar
Starowolski, Szymon. Scriptorum Polonicorum Hekatontas, seu Centvm Illvstrium Poloniae Scriptorum, Elogia et Vitae. Francoforti: sumptibus Jacobi de Zetter, 1625.
Google Scholar
Steinheuer, Joachim. Chamäleon und Salamander. Neue Wege der Textvertonung bei Tarquinio Merula. Kassel–Basel: Bärenreiter, 1999.
Google Scholar
Szelest, Marcin. „The Repertoire of the Braunsberg/Oliva Organ Tablatures and its Sources”. W: Universalia et particularia. Ars et praxis Societatis Jesu in Polonia, red. Bogna Bohdanowicz, Tomasz Jeż, 149–197. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2018 (= Fontes Musicae in Polonia B/3).
Google Scholar
Szelest, Marcin. „W obronie Praeludium Podbielskiego”. Muzyka 62, nr 1 (2017): 3–47.
Google Scholar
Szweykowski, Zygmunt M. „Nieznana wersja motetu Mihi autem Marcina Leopolity”. Muzyka 33, nr 3 (1984): 23–34.
Google Scholar
The Organ Tablature of Warsaw Musical Society. Wyd. Jerzy Gołos. Graz–Warszawa: Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, PWN, 1968 (= Antiquitates Musicae in Polonia 15).
Google Scholar
Vienna, Minoritenkonvent, Klosterbibliothek und Archiv, MS. XIV.714, wstęp Robert Hill. New York–London: Garland, 1988 (= 17th Century Keyboard Music. Sources Central to the Keyboard Art of the Baroque 24). Wiener Orgelmusik um 1600, wyd. Erich Benedikt. Wien: Doblinger, 2007.
Google Scholar
Wiermann, Barbara. „Die Musikaliensammlungen und Musikpflege im Umkreis der St. Elisabethkirche Breslau. Kirchliches und bürgerliches Musikleben im Kontrast”. Schütz-Jarhbuch 30 (2008): 93–109.
Google Scholar
Woronicz, Jan Paweł. „Rozprawa o Pieśniach Narodowych”. Roczniki Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk 2 (1803): 369–402.
Google Scholar
Wronkowska, Sonia. „Elsneriana zachowane z przedwojennego zasobu Biblioteki Narodowej. Charakterystyka, losy i znaczenie kolekcji”. Rocznik Biblioteki Narodowej 45 (2014): 47–77.
Google Scholar
Wronkowska, Sonia. „Muzykalia z dawnej Biblioteki Załuskich zachowane w zbiorach Biblioteki Narodowej”. Rocznik Biblioteki Narodowej 46 (2015): 45–67.
Google Scholar
Z dziejów polskiej kultury muzycznej. T. 1, Kultura staropolska, red. Zygmunt M. Szweykowski. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, [1958].
Google Scholar
Zwolińska, Elżbieta. „O Marcinie Andreopolicie – organmistrzu i muzyku w służbie Zygmunta Augusta”. W: Muzykolog wobec świadectw źródłowych i dokumentów. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Piotrowi Poźniakowi w 70. rocznicę urodzin, 123–146. Kraków: Musica Iagellonica, 2009.
Google Scholar
Authors
Marcin SzelestKrzysztof Penderecki Music Academy in Kraków Poland
https://orcid.org/0000-0003-2858-9841
Statistics
Abstract views: 226PDF downloads: 231
License
Copyright (c) 2022 Marcin Szelest
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free nonexclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Muzyka, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Muzyka should it be published or used again (download licence agreement). By submitting an article the author agrees to make it available under CC BY 4.0 license.
Articles from issues up to and including 3/2022 were published under a Creative Commons license CC BY-NC-ND 4.0. During this period the authors granted the publisher a royalty-free nonexclusive license (CC BY-ND 4.0) to use their article in Muzyka, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Marcin Szelest, Newly discovered fragments of Wacław of Szamotuły’s 'Lamentationes': A contribution to interpreting the source , Muzyka: Vol. 63 No. 1 (2018)
- Marcin Szelest, 'Sancte Simon magno mundi': A newly identified motet by Giovanni Battista Cocciola , Muzyka: Vol. 63 No. 3 (2018)
- Marcin Szelest, A ‘Psalm of David’ and Other Intabulations of Vocal Contrafacta in Late Sixteenth- / Early Seventeenth-Century Organ Manuscripts Compiled in the Polish–Lithuanian Commonwealth , Muzyka: Vol. 68 No. 1 (2023)
- Marcin Szelest, In defence of Podbielski’s ‘Praeludium’ , Muzyka: Vol. 62 No. 1 (2017)
