„Tiolemo su’el fagoto” i piosneczki Wojciecha Bogusławskiego. O weneckim pierwowzorze warszawskiej „Wenecjanki”

Jakub Chachulski


Instytut Sztuki, Polska Akademii Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-8972-1490

Abstrakt

            Melodia popularna w Warszawie ostatniej dekady XVIII w. pod nazwą „Wenecjanka”, a rozpowszechniona dzięki śpiewanej na jej melodię piosneczce Starego Dominika, umieszczonej przez Wojciecha Bogusławskiego w polskiej adaptacji Taczki Occiarza Louis-Sébastien Merciera – znana dotąd jedynie ze znacznie późniejszego zapisu Oskara Kolberga, a także  odnalezionego przez Z. Raszewskiego zapisu w dzienniku Gustawa Kaliksta Birona – w rzeczywistości pochodzi z weneckiej canzone da battello „Tiolemo su’el fagoto”. Identyfikacja ta pozwala zweryfikować wiarygodność polskich przekazów i zaproponować rekonstrukcję oryginalnej postaci piosneczki Dominika, opisane zaś przy tej okazji bliskie podobieństwo melodii dwóch dalszych „piosneczek” Bogusławskiego i obecność zapożyczeń z „Wenecjanki” i pokrewnych stylistycznie melodii operowych w drugiej z nich – śpiewce Bardosa z Krakowiaków i Górali – skłania ku dopuszczeniu możliwości, iż melodia jej skomponowana została przez samego Bogusławskiego.


Słowa kluczowe:

Wenecjanka, da batello, Wojciech Bogusławski, Jan Stefani, piosneczka

Barcellona, Sergio. „Da Baffo a Rousseau: la diffusione europea delle canzoni da battello”. Fonti Musicali Italiane 22 (2017): 91–114
  Google Scholar

Barcellona, Sergio. „da battello”. W: Grove Music Online, dostęp 7 V 2020.
DOI: https://doi.org/10.1093/omo/9781561592630.013.90000369303   Google Scholar

Barcellona, Sergio, Galliano Titton, Manlio Cortelazzo, Giovanni Morelli. Canzoni da battello
  Google Scholar

(1740–1750). Roma–Venezia: Regione Veneto, 1990.
  Google Scholar

Bogusławski, Wojciech. Dzieje Teatru Narodowego na trzy części podzielone, oraz Wiadomość o życiu sławnych artystów. Warszawa: N. Glücksberg, 1820.
  Google Scholar

Dębowski, Marek. „Wojciech Bogusławski – aktor i reżyser”. Wiek Oświecenia 24 (2008): 29–53.
  Google Scholar

Dębowski, Marek. Francuskie konteksty teatru polskiego w dobie oświecenia. Kraków: Vistula
  Google Scholar


  Google Scholar

Forbes, Elizabeth. „Andrea Nozzari”. W: Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.47938, dostęp 10 X 2020.
DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.47938   Google Scholar

Grzywaczewska, Edyta. „La buona figliuola Carla Goldoniego a Czekina albo cnotliwa panienka Wojciecha Bogusławskiego”. Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ 8, nr 2 (2015): 15–27.
  Google Scholar

Hansell, Sven. „Baldan, Angelo”. W: Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.01847, dostęp 6 IV 2020.
DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.01847   Google Scholar

Hunter, Mary. „Bourgeois Values and Opera buffa in 1780s Vienna”. W: Opera buffa in Mozart’s Vienna, red. Mary Hunter, James Webster, 165–197. Cambridge–New York: Cambridge University Press, 2000.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781400822751   Google Scholar

Ignaczak, Lidia. „Tak zwana „«Wenecjanka»”. Hipotezy dotyczące atrybucji i kulturowego obiegu włoskiej melodii popularnej w dobie oświecenia”. Pamiętnik Literacki 61, nr 1 (2020): 137–170.
DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2020.1.9   Google Scholar

Kelly, Michael. Reminiscences of Michael Kelly: Of the King’s Theatre, and Theatre Royal Drury Lane, Including a Period of Nearly Half a Century. T. 1. London: Colburn, 1826.
  Google Scholar

Kolberg, Oskar. Lud, jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Seria 6, Krakowskie, cz. 2. Kraków: UJ, 1873.
  Google Scholar

Lipiński, Jacek, red. Recenzje teatralne towarzystwa Iksów. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, 1956.
  Google Scholar

Maksimowicz, Krystyna. „Konstytucja 3 Maja w anonimowej poezji politycznej lat 1791–1792”.
  Google Scholar

W: „Rok Monarchii Konstytucyjnej”. Piśmiennictwo polskie lat 1791–1792 wobec Konstytucji 3 Maja, red. Teresa Kostkiewiczowa, 77–111. Warszawa: IBL PAN , 1992.
  Google Scholar

Malamani, Vittorio. Il Settecento a Venezia. T. 2, La Musa Popolare. Torino–Roma: Roux, 1892.
  Google Scholar

Mell, Albert Mell. „Teresa Bertinotti (-Radicati)”. W: Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.02921, dostęp 10 X 2020.
DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.02921   Google Scholar

Platoff. John. „A New History for Martín’s «Una cosa rara»”. The Journal of Musicology 12, nr 1 (1994): 85–115.
DOI: https://doi.org/10.2307/763939   Google Scholar

Prosnak, Jan. Kultura muzyczna Warszawy w XVIII wieku. T. 1. Kraków: PWM 1955.
  Google Scholar

Raszewski, Zbigniew. „Na nutę «Wenecjanki»”. Muzyka 31, nr 3 (1986): 115–119.
  Google Scholar

Raszewski, Zbigniew. Bogusławski. Warszawa: PI W, 1982.
  Google Scholar

Raszewski, Zbigniew. Staroświecczyzna i postęp czasu. Warszawa: PI W, 1963.
  Google Scholar

Sirch, Licia, Marcello Piras. „Notturno italiano. Sulla musica vocale da camera tra Sette e Ottocento”. Rivista Italiana di Musicologia 40, nr 1/2 (2005): 153–226.
  Google Scholar

Sirch, Licia. „Musica, letteratura e arti grafiche. La lirica da camera e l‘editoria a Milano nell’eta romantica”. W: Canoni Bibliografici: Atti del Convegno internazionale IAML–IASA. Perugia, 1–6 settembre 1996, red. Licia Sirch, 131–192. Lucca: Libreria Musicale Italiana, 2001.
  Google Scholar

Sobol, Roman. Ze studiów nad Karpińskim. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, 1967.
  Google Scholar

Szwankowski, Eugeniusz. Teatr Wojciecha Bogusławskiego w latach 1799–1814. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, 1954.
  Google Scholar

Wierzbowski, Ryszard. „«Cud» Wojciecha Bogusławskiego – polityka i artyzm: w kręgu genezy, pogłosów i paralel”. Prace Polonistyczne 41 (1985): 143–167.
  Google Scholar

Żaboklicki, Krzysztof. „Le prime traduzioni polacche delle commedie goldoniane”. W: Vita teatrale in Italia e Polonia fra Seicento e Settecento, red. Michał Bristiger, Jerzy Kowalczyk, Jacek Lipiński, 127–135. Warszawa: PWN, 1984.
  Google Scholar

Żórawska-Witkowska, Alina. Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta. Warszawa: Arx Regia, 1995.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-04-19

Cited By / Share

Chachulski, J. (2021). „Tiolemo su’el fagoto” i piosneczki Wojciecha Bogusławskiego. O weneckim pierwowzorze warszawskiej „Wenecjanki”. Muzyka, 66(1), 105–125. https://doi.org/10.36744/m.798

Autorzy

Jakub Chachulski 

Instytut Sztuki, Polska Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-8972-1490

Statystyki

Abstract views: 211
PDF downloads: 189


Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 Jakub Chachulski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Do zeszytu 3/2022 włącznie artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.