„Tiolemo su’el fagoto” i piosneczki Wojciecha Bogusławskiego. O weneckim pierwowzorze warszawskiej „Wenecjanki”
Jakub Chachulski
Instytut Sztuki, Polska Akademii Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-8972-1490
Abstrakt
Melodia popularna w Warszawie ostatniej dekady XVIII w. pod nazwą „Wenecjanka”, a rozpowszechniona dzięki śpiewanej na jej melodię piosneczce Starego Dominika, umieszczonej przez Wojciecha Bogusławskiego w polskiej adaptacji Taczki Occiarza Louis-Sébastien Merciera – znana dotąd jedynie ze znacznie późniejszego zapisu Oskara Kolberga, a także odnalezionego przez Z. Raszewskiego zapisu w dzienniku Gustawa Kaliksta Birona – w rzeczywistości pochodzi z weneckiej canzone da battello „Tiolemo su’el fagoto”. Identyfikacja ta pozwala zweryfikować wiarygodność polskich przekazów i zaproponować rekonstrukcję oryginalnej postaci piosneczki Dominika, opisane zaś przy tej okazji bliskie podobieństwo melodii dwóch dalszych „piosneczek” Bogusławskiego i obecność zapożyczeń z „Wenecjanki” i pokrewnych stylistycznie melodii operowych w drugiej z nich – śpiewce Bardosa z Krakowiaków i Górali – skłania ku dopuszczeniu możliwości, iż melodia jej skomponowana została przez samego Bogusławskiego.
Słowa kluczowe:
Wenecjanka, da batello, Wojciech Bogusławski, Jan Stefani, piosneczkaBibliografia
Barcellona, Sergio. „Da Baffo a Rousseau: la diffusione europea delle canzoni da battello”. Fonti Musicali Italiane 22 (2017): 91–114
Google Scholar
Barcellona, Sergio. „da battello”. W: Grove Music Online, dostęp 7 V 2020.
DOI: https://doi.org/10.1093/omo/9781561592630.013.90000369303
Google Scholar
Barcellona, Sergio, Galliano Titton, Manlio Cortelazzo, Giovanni Morelli. Canzoni da battello
Google Scholar
(1740–1750). Roma–Venezia: Regione Veneto, 1990.
Google Scholar
Bogusławski, Wojciech. Dzieje Teatru Narodowego na trzy części podzielone, oraz Wiadomość o życiu sławnych artystów. Warszawa: N. Glücksberg, 1820.
Google Scholar
Dębowski, Marek. „Wojciech Bogusławski – aktor i reżyser”. Wiek Oświecenia 24 (2008): 29–53.
Google Scholar
Dębowski, Marek. Francuskie konteksty teatru polskiego w dobie oświecenia. Kraków: Vistula
Google Scholar
Forbes, Elizabeth. „Andrea Nozzari”. W: Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.47938, dostęp 10 X 2020.
DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.47938
Google Scholar
Grzywaczewska, Edyta. „La buona figliuola Carla Goldoniego a Czekina albo cnotliwa panienka Wojciecha Bogusławskiego”. Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ 8, nr 2 (2015): 15–27.
Google Scholar
Hansell, Sven. „Baldan, Angelo”. W: Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.01847, dostęp 6 IV 2020.
DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.01847
Google Scholar
Hunter, Mary. „Bourgeois Values and Opera buffa in 1780s Vienna”. W: Opera buffa in Mozart’s Vienna, red. Mary Hunter, James Webster, 165–197. Cambridge–New York: Cambridge University Press, 2000.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781400822751
Google Scholar
Ignaczak, Lidia. „Tak zwana „«Wenecjanka»”. Hipotezy dotyczące atrybucji i kulturowego obiegu włoskiej melodii popularnej w dobie oświecenia”. Pamiętnik Literacki 61, nr 1 (2020): 137–170.
DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2020.1.9
Google Scholar
Kelly, Michael. Reminiscences of Michael Kelly: Of the King’s Theatre, and Theatre Royal Drury Lane, Including a Period of Nearly Half a Century. T. 1. London: Colburn, 1826.
Google Scholar
Kolberg, Oskar. Lud, jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Seria 6, Krakowskie, cz. 2. Kraków: UJ, 1873.
Google Scholar
Lipiński, Jacek, red. Recenzje teatralne towarzystwa Iksów. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, 1956.
Google Scholar
Maksimowicz, Krystyna. „Konstytucja 3 Maja w anonimowej poezji politycznej lat 1791–1792”.
Google Scholar
W: „Rok Monarchii Konstytucyjnej”. Piśmiennictwo polskie lat 1791–1792 wobec Konstytucji 3 Maja, red. Teresa Kostkiewiczowa, 77–111. Warszawa: IBL PAN , 1992.
Google Scholar
Malamani, Vittorio. Il Settecento a Venezia. T. 2, La Musa Popolare. Torino–Roma: Roux, 1892.
Google Scholar
Mell, Albert Mell. „Teresa Bertinotti (-Radicati)”. W: Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.02921, dostęp 10 X 2020.
DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.02921
Google Scholar
Platoff. John. „A New History for Martín’s «Una cosa rara»”. The Journal of Musicology 12, nr 1 (1994): 85–115.
DOI: https://doi.org/10.2307/763939
Google Scholar
Prosnak, Jan. Kultura muzyczna Warszawy w XVIII wieku. T. 1. Kraków: PWM 1955.
Google Scholar
Raszewski, Zbigniew. „Na nutę «Wenecjanki»”. Muzyka 31, nr 3 (1986): 115–119.
Google Scholar
Raszewski, Zbigniew. Bogusławski. Warszawa: PI W, 1982.
Google Scholar
Raszewski, Zbigniew. Staroświecczyzna i postęp czasu. Warszawa: PI W, 1963.
Google Scholar
Sirch, Licia, Marcello Piras. „Notturno italiano. Sulla musica vocale da camera tra Sette e Ottocento”. Rivista Italiana di Musicologia 40, nr 1/2 (2005): 153–226.
Google Scholar
Sirch, Licia. „Musica, letteratura e arti grafiche. La lirica da camera e l‘editoria a Milano nell’eta romantica”. W: Canoni Bibliografici: Atti del Convegno internazionale IAML–IASA. Perugia, 1–6 settembre 1996, red. Licia Sirch, 131–192. Lucca: Libreria Musicale Italiana, 2001.
Google Scholar
Sobol, Roman. Ze studiów nad Karpińskim. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, 1967.
Google Scholar
Szwankowski, Eugeniusz. Teatr Wojciecha Bogusławskiego w latach 1799–1814. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, 1954.
Google Scholar
Wierzbowski, Ryszard. „«Cud» Wojciecha Bogusławskiego – polityka i artyzm: w kręgu genezy, pogłosów i paralel”. Prace Polonistyczne 41 (1985): 143–167.
Google Scholar
Żaboklicki, Krzysztof. „Le prime traduzioni polacche delle commedie goldoniane”. W: Vita teatrale in Italia e Polonia fra Seicento e Settecento, red. Michał Bristiger, Jerzy Kowalczyk, Jacek Lipiński, 127–135. Warszawa: PWN, 1984.
Google Scholar
Żórawska-Witkowska, Alina. Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta. Warszawa: Arx Regia, 1995.
Google Scholar
Autorzy
Jakub ChachulskiInstytut Sztuki, Polska Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-8972-1490
Statystyki
Abstract views: 261PDF downloads: 241
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Jakub Chachulski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Jakub Chachulski, „Echo w lesie” Józefa Elsnera i Wojciecha Pękalskiego – późny pogłos włoskiego intermezza na warszawskiej scenie narodowej? , Muzyka: Tom 65 Nr 2 (2020)
- Jakub Chachulski, Genologia i polityka. Swoistość „Cudu, czyli krakowiaków i górali” w horyzoncie gatunków operowych końca XVIII stulecia , Muzyka: Tom 66 Nr 3 (2021)
- Jakub Chachulski, „Zły smak i gminna przesada”. Kilka uwag o muzyczno-dramatycznej konstrukcji opery Sułtan Wampum Józefa Elsnera na tle oryginalnego libretta Augusta von Kotzebue , Muzyka: Tom 64 Nr 4 (2019)
- Jakub Chachulski, Nieznany polonez Józefa Elsnera z 1821 roku , Muzyka: Tom 68 Nr 2 (2023)
- Jakub Chachulski, Jan Stefani, Wojciech Bogusławski, Cud mniemany, czyli Krakowiacy i górale / The Supposed Miracle or Cracovians and highlanders, wyd. Adam Tomasz Kukla, Kraków 2019 , Muzyka: Tom 66 Nr 2 (2021)
- Jakub Chachulski, Fragment zaginionego singspielu Józefa Elsnera , Muzyka: Tom 64 Nr 3 (2019)
- Jakub Chachulski, Valentino Fioravanti i duet z opery „Echo w Lesie” Wojciecha Pękalskiego i Józefa Elsnera , Muzyka: Tom 67 Nr 1 (2022)