„W najgłębszym szacunku i wdzięczności kreślę się…”. O pierwszych latach muzykologicznej drogi Myroslawa Antonowycza w jego listach do Adolfa Chybińskiego.
Małgorzata Sieradz
Instytut Sztuki, Polska Akademii Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-7530-5739
Abstrakt
Myroslaw Antonowycz (1917–2006), muzykolog, dyrygent, kompozytor, Ukrainiec, który całą karierę zawodową związał z Uniwersytetem w Utrechcie, dobrze znany jest przede wszystkim w gronie muzykologów zajmujących się twórczością Josquina des Prez czy – ogólniej – kompozytorów kręgu franko-flamandzkiego, oraz bizantynistów. Był jednym z wychowanków Zakładu Muzykologii na Uniwersytecie Jana Kazimierza – trzy lata studiów odbył w ostatnim okresie akademickiej działalności we Lwowie Adolfa Chybińskiego (1880–1952), twórcy i kierownika katedry, jednego z ojców-założycieli polskiej muzykologii. Historia lwowskiej muzykologii, w tym także udziału w tym środowisku przedstawicieli mniejszości ukraińskiej, była już wcześniej przedmiotem badań muzykologów polskich i ukraińskich – Uljany Hrab, Wasyla Witwickiego, Luby Kijanowskiej, Leszka i Teresy Mazepów, Jurija Jasinowskiego, Michała Piekarskiego i Małgorzaty Sieradz, niestety większość prac tych autorów ukazała się w językach mniej obecnych w obiegu międzynarodowym – polskim i ukraińskim – stąd próba przybliżenia postaci tego wybitnego badacza szerszemu gronu czytelników.
Bezpośrednim pretekstem do przygotowania szkicu biograficznego dotyczącego pierwszych lat muzykologicznej drogi Antonowycza stał się pakiet jego listów do Adolfa Chybińskiego (czterdzieści jeden listów i dziewięć pocztówek z l. 1939–52) zachowany w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu (Oddział Zbiorów Specjalnych, Pracownia Zbiorów Muzycznych, Archiwum Adolfa Chybińskiego, sygn. 803 III/1, k. 4–58). Dokumenty te na potrzeby niniejszej publikacji zaprezentowane zostały w całości i z komentarzami (zob. Aneks) i stanowią dopełnienie do wydanych przed laty przez Jurija Jasinowskiego listów Chybińskiego do Antonowycza (Musica Humana [Lwów] I 2003 s. 67–110).
Myroslaw Antonowycz lata wojny spędził m.in. w Wiedniu oraz Linzu i Łodzi, gdzie przede wszystkim rozwijał swój kunszt śpiewaczy (występował na scenach operowych, estradach i w audycjach radiowych), ale też na Uniwersytecie Wiedeńskim kontynuował studia muzykologiczne. Po wojnie znalazł się w Holandii. Tam trafił do profesora Alberta Smijersa, twórcy i wieloletniego szefa (poczynając od roku 1930 aż do śmierci w roku 1957) katedry muzykologii na Rijksuniversiteit w Utrechcie, badacza uznawanego powszechnie za twórcę holenderskiej szkoły muzykologicznej. Po uzyskaniu doktoratu, został asystentem Smijersa i współredaktorem zainicjowanej i prowadzonej od roku 1922 przez holenderskiego badacza edycji Werken van Josquin des Prez. Po śmierci Smijersa, początkowo sam, z czasem wraz z Willemem Eldersem, podjął się dokończenia prac nad kolejnymi tomami serii, zapisując się tym samym na kartach historii światowej muzykologii.
Zachowane listy Myroslawa Antynowycza stanowią oczywisty dowód na jego silne przywiązanie do swych uniwersyteckich lwowskich korzeni i do pierwszego mentora, profesora Adolfa Chybińskiego. I tak, podczas gdy doktoratem i całą zawodową karierą, poczynając od końca lat czterdziestych XX w., związany był z uniwersytetem utrechckim, to jednak z całą mocą należy podkreślić, że jego naukowa postawa ukształtowała się jeszcze podczas studiów w katedrze Muzykologii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a wzorem badacza, co niejednokrotnie deklarował, był jeden z ojców-założycieli muzykologii polskiej i twórcą lwowskiego ośrodka.
Słowa kluczowe:
muzykologia, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie , muzykolodzy ukraińscy, muzykolodzy polscy, Albert Smijers, Josquin des Prez, Uniwersytet w UtrechcieBibliografia
Academia Militans. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, ed., introd. and afterword Adam Redzik. Kraków: Wydawnictwo Wysoki Zamek, Instytut Pamięci Narodowej, 2017.
Google Scholar
Antonovič, Miroslav. ‘Spohadi pro Adol’fa Hybinskogo ta L’vivs’kij Universitet,’ ed. Jurij Jasinovskij. Musica Humana 1 (2003): 58–66.
Google Scholar
Antonowytsch, Myroslaw. Die Motette Benedicta es von Josquin des Prez und die Messen super Benedicta von Willaert, Palestrina, de la Hele und de Monte. Utrecht: J.R. van Rossum, 1951.
Google Scholar
Bernet Kempers, Karel Philippus. ‘Jacobus Clemens non Papa und seine Motetten.’ PhD dissertation (Ludwig-Maximilians-Universität München, 1926).
Google Scholar
Bohn, Emil. Die musikalischen Handschriften des XVI. und XVII. Jahrhunderts in der Stadtbibliothek zu Breslau. Breslau: Commissions-Verlag von J. Heinauer, 1890.
Google Scholar
Bottenheim, Salomon Adriaan Maria. Catalogus van de bibliotheek der Vereeniging voor Nederlandsche Muziekgeschiedenis. Amsterdam: Alsbach, 1919.
Google Scholar
Brückner, Aleksander. Dzieje kultury polskiej. Vol. 1–4. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1930–32.
Google Scholar
Bulka, Yuriy. Nestor Nyzhankivs’kyy. Zhyttya i tvorchist’. Lviv–New York: M.P.Koc’, 1997.
Google Scholar
Chomiński, Józef. Preludia Chopina. Kraków: PWM, 1950 (= Analizy i Objaśnienia Dzieł Wszystkich Fryderyka Chopina 9).
Google Scholar
Chybiński, Adolf. Słownik muzyków dawnej Polski do roku 1800. Kraków: PWM, 1949.
Google Scholar
Chybiński, Adolf. ‘Wacław z Szamotuł.’ Kwartalnik Muzyczny 6, no. 21–22 (1948): 11–34; no. 23 (1948): 7–22; no. 24 (1948): 100–131.
Google Scholar
Chybiński, Adolf. ‘Wacław z Szamotuł.’ Przegląd Wielkopolski 3, no. 4–6 (1947): 85–107.
Google Scholar
Chybiński, Adolf. Mieczysław Karłowicz. Kronika życia artysty i taternika. Kraków: PWM, 1949.
Google Scholar
Chybiński, Adolf. O polskiej muzyce ludowej: wybór prac etnograficznych, ed. Ludwik Bielawski. Kraków: PWM, 1961.
Google Scholar
Chybiński, Adolf. Od Tatr do Bałtyku. Śpiewnik krajoznawczy. Kraków: PWM, 1950.
Google Scholar
Fétis, François-Joseph. Biographie universelle des musiciens et bibliographie générale de la musique. Paris: Fermin Didot, 1868–.
Google Scholar
Gasparini, Guido. Catalogo generale delle opere musicali, teoriche o pratiche, manoscritte o stampate di autori vivanti [...] primi decenni del XIX secolo, esistenti nelle biblioteche e negli archivi d’Italia. Parma: Officina Grafica Fresching, 1911.
Google Scholar
Gombosi, Otto. Bakfark Bálint élete és művei (1507–1576). Budapest: Az Orsz. Széchenyi Könyvtáe Kiadása, 1935 (= Musicologia Hungarica 2).
Google Scholar
Goovaerts, Alphonse. Histoire et Bibliographie de la Typographie Musicale dans les Pays-Bas. Antwerp: M. Kockx, 1880.
Google Scholar
Hrab, Uljana. ‘Adolf Chybiński i Lwowska Szkoła Muzykologiczna.’ In: Muzykologia we Wrocławiu. Ludzie – historia – perspektywy, ed. Maciej Gołąb, 101–111. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
Google Scholar
Hrab, Uljana. ‘L’vivs’ka muzikologična škola Adol’fa Hibins’kogo âk tsilitsnij naukovo-doslidnij naprâm u pols’komu ta ukrains’komu muzikoznastvi.’ Musica Galiciana 10 (2007): 29–35.
Google Scholar
Hrab, Uljana. ‘Myroslav Antonovycz und seine wissenschaftliche Biografie.’ Musikgeschichte in Mittel- und Osteuropa 16 (2015): 87–95. Hrab, Uljana. ‘Ukraińscy uczniowie Adolfa Chybińskiego we Lwowie.’ Musica Galiciana 12 (2010): 129–140.
Google Scholar
Hrab, Uljana. ‘Z historii stosunków polsko-ukraińskich w środowisku muzycznym Uniwersytetu Lwowskiego w pierwszych trzech dekadach XX wieku.’ Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Edukacja Muzyczna 11 (2016): 133–144.
DOI: https://doi.org/10.16926/em.2016.11.07
Google Scholar
Hrab, Uljana. Muzikologiâ âk universitets’ka disciplina. L’vivs’ka muzikologična škola Adolfa Hibins’kogo (1912–1941). Lviv: Vidavnictvo Ukrains’kogo Katolic’kogo Universitetu, 2009.
Google Scholar
Hrab, Ulyana. Myroslav Antonovych: Intelektual’na biografiya / Myroslaw Antonowycz: Intellectual Biography, Lviv: Vydavnytstvo Ukrayins’kogo katolyts’kogo universytetu, 2019.
Google Scholar
Hughes-Hughes, Augustus. Catalogue of Manuscript Music in the British Museum. Vol. 1–3. London: British Museum, 1906–09.
DOI: https://doi.org/10.2307/904228
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. Historia muzyki polskiej (w zarysie). Warsaw–Kraków: Gebethner & Wolff, 1920.
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. Muzyka polska w rozwoju historycznym. Od czasów najdawniejszych do doby obecnej. Kraków: S. Kamiński, 1948.
Google Scholar
Jasinovs’kij, Jurij, ed. ‘Listi Adolfa Hybinskogo do Myroslava Antonovyča.’ Musica Humana 1 (2003): 67–110.
Google Scholar
Jasinowski, Jurij. ‘Adolf Chybiński i jego ukraińscy uczniowie na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.’ In: Muzykologia we Wrocławiu. Ludzie – historia – perspektywy, ed. Maciej Gołąb, 113–118. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
Google Scholar
Jasinovs’kij, Jurij. ‘Nevidomi spohady Myroslava Antonovyča.’ Problemy Slov’ianoznavstva 52 (2002): 181–188.
Google Scholar
Jasynovs’kyj, Jurij. ‘Antonovyč, Antonowycz, Myroslav, Myrosław.’ In: Die Musik in Geschichte und Gegenwart, vol. 1, 799–800. Kassel: Bärenreiter, 1994.
Google Scholar
Kijanowska, Luba. Halyts’ka muzychna kul’tura XIX–XX stolittya. Chernivtsi: Knigi–XXI, 2007.
Google Scholar
Koczirz, Adolf. Österreichische Lautenmusik im XVI. Jh. Vienna: Artaria, 1911.
Google Scholar
Księga pamiątkowa ku czci Prof. Adolfa Chybińskiego. Rozprawy i artykuły z zakresu muzykologii. Kraków: PWM, 1950.
Google Scholar
La Laurencie, Lionel de, Amédée Gastoué. Catalogue des livres de musique (manuscrits et imprimés) de la Bibliotheque de l’Arsenal a Paris. Paris: E. Droz, 1936.
Google Scholar
La Laurencie, Lionel de. Les Luthistes, les musiciens célebres. Paris: H. Laurens, 1928.
Google Scholar
Łobaczewska, Stefania. Karol Szymanowski. Życie i twórczość. Kraków: PWM, 1950.
Google Scholar
Mazepa, Leszek, Teresa Mazepa. Šlâh do Muzičnoi Akademii u L’vovi: u dvoh tomah / Droga do Akademii Muzycznej we Lwowie. Vol. 1, Vid dobi mis’kih muzikantiv do Konservatorii / Od doby muzyków miejskich do Konserwatorium. Lviv: Vidavnictvo „Spolon”, 2003.
Google Scholar
Mazepa, Leszek. ‘Szkolnictwo muzyczne we Lwowie (XV–XX w.).’ In: Lwów: miasto – społeczeństwo – kultura. Vol. 1, Studia z dziejów Lwowa, ed. Henryk W. Żaliński, Kazimierz Karolczak, 19–26. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1995.
Google Scholar
Miketta, Janusz. Mazurki Chopina. Kraków: PWM, 1949 (= Analizy i Objaśnienia Dzieł Wszystkich Fryderyka Chopina 1).
Google Scholar
Mitjana, Rafael. Catalogúe critique et descriptif des imprimés de musique des XVIe et XVIIe siècles, conservés à la Bibliothèque de l’Université royale d’Upsala. Uppsala: Imprimerie Almqvist & Wiksell, 1911–51.
Google Scholar
Mozgawa, Konrad. Relacje rusińsko-ukraińskie u progu XX wieku. Rusini – Ukraińcy, czy odrębny naród?, online: Repozytorium Uniwersytetu Pedagogiczego w Krakowie, https://rep.up.krakow.pl/xmlui/handle/11716/4038, accessed 19 April 2022.
Google Scholar
Ochwat, Elżbieta. ‘Zakład Muzykologii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w latach 1912–1939.’ PhD dissertation (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2007).
Google Scholar
Pavan, Franco. ‘The Compositions of Francesco da Milano in the Castelfranco Veneto Manuscript Further Considerations,’ online: https://www.academia.edu/5491736/THE_COMPOSITIONS_OF_FRANCESCO_DA_MILANO_IN_THE_CASTELFRANCO_VENETO_MANUSCRIPT_FURTHER_CONSIDERATIONS, accessed 21 March 2022.
Google Scholar
Piekarski, Michał. ‘Działalność polskich i ukraińskich wychowanków lwowskiej szkoły muzykologicznej (do 1939 roku).’ Rozprawy z Dziejów Oświaty 47 (2010): 73–108.
Google Scholar
Piekarski, Michał. Przerwany kontrapunkt. Adolf Chybiński i początki polskiej muzykologii we Lwowie 1912–1944. Warsaw: Instytut Historii Nauki PAN, 2017.
Google Scholar
Pisma Bronisława Chlebowskiego. Vol. 1–4. Warsaw: Spółka Wydawnicza Warszawska, 1912.
Google Scholar
Reiss, Józef. Najpiękniejsza ze wszystkich jest muzyka polska. Szkic historycznego rozwoju na tle przeobrażeń społecznych. Kraków: T. Gieszczykiewicz, 1946.
Google Scholar
Scheurleer, Daniel François. Catalogus der muziekbibliotheek… s’Gravenhage: Gedrukt bij Gebr. Giunta d’Albani, 1903–10.
Google Scholar
Sieradz, Małgorzata, ed. and introd. Adolf Chybiński – Józef M. Chomiński. Korespondencja 1945–1952. Warsaw: Instytut Sztuki PAN, 2016.
Google Scholar
Sieradz, Małgorzata, ed. and introd. Adolf Chybiński – Ludwik Bronarski. Korespondencja 1922–1952. Vol. 1, 1922–1939, part 1, 1922–1933. Warsaw: Instytut Sztuki PAN, 2020.
Google Scholar
Sieradz, Małgorzata, ed. and introd. Adolf Chybiński – Ludwik Bronarski. Korespondencja 1922–1952. Vol. 1, 1922–1939, part 2, 1934–1939. Warsaw: Instytut Sztuki PAN, 2021.
Google Scholar
Sieradz, Małgorzata. ‘Kwartalnik Muzyczny’ (1928–1950) a początki polskiej muzykologii. Warsaw: Instytut Sztuki PAN, 2011.
Google Scholar
Sieradz, Małgorzata. ‘Lwowscy uczniowie Adolfa Chybińskiego jako autorzy czasopism muzycznych (do roku 1939).’ Muzyka 57, no. 4 (2012): 71–95.
Google Scholar
Sieradz, Małgorzata. The Beginnings of Polish Musicology, transl. by Lindsay Davidson. Berlin: Peter Lang, 2020 (= Eastern European Studies in Musicology 20), online: https://www.peterlang.com/free_download?document_id=1068858&product_form=ebook&publication_type=pdf, accessed 31 March 2022.
Google Scholar
Smijers, Albert, ed. Oud-Nederlandsche kerkmuziek; twaalf [i.e. vierentwintig] motetten voor gemengd koor. Utrecht: W.J.R. Van Rossum, 1946–.
Google Scholar
Smijers, Albert, ed. Van Ockeghem tot Sweelinck. Nederlandse muziekgeschiedenis in voorbeelden. Amsterdam: Alsbach, 1939–.
Google Scholar
Smijers, Albert, ed. Werken van Josquin des Prés. Amsterdam‒Leipzig: G. Alsbach, F. Kistner & C.F.W. Siegel, 1922–69.
DOI: https://doi.org/10.2307/947805
Google Scholar
Smijers, Albert. ‘Die kaiserliche Hof-Musikkapelle in Wien von 1543–1619.’ Studien zur Musikwissenschaft (Beihefte der Denkmäler der Tonkunst in Österreich) 6 (1919): 139–186; 7
Google Scholar
(1920): 102–142; 8 (1921): 176–206; 9 (1922): 43–81.
Google Scholar
Smijers, Albert. Karl Luython als Motetten-Komponist. Amsterdam: G. Alsbach & Co, 1923.
DOI: https://doi.org/10.2307/947548
Google Scholar
Szczepańska, Maria. ‘O utworach Mikołaja Radomskiego (z Radomia).’ Polski Rocznik Muzykologiczny 2 (1936): 87–94.
Google Scholar
Szczepańska, Maria. ‘Studia o utworach Mikołaja Radomskiego (wiek XV). Zagadnienia form.’ Kwartalnik Muzyczny 6, no. 25 (1949), 7–54; 7, no. 29–30 (1950), 64–83.
Google Scholar
Tomaszewski, Jerzy. Mniejszości narodowe w Polsce. Warsaw: Editions Spotkania, 1991.
Google Scholar
‘Utrechts Byzantijns koor zingt voor Paus.’ De Tijd De Maasbode 115, no. 37307 (1959): 4.
Google Scholar
Vytvytsky, Vasyl. ‘Muzychnyy L’viv.’ In: idem, Muzychnymy shlyakhamy. Spogady, 52–63. Munich: Suchasnist’, 1989.
Google Scholar
Wojciechowski, Konstanty. Dzieje literatury polskiej. Lviv–Warsaw: Książnica-Atlas, 1926.
Google Scholar
‘Zorgen voor de “Hollandse Kozakken”.’ Limburgs dagblad 73, no. 36 (1991): 2.
Google Scholar
Autorzy
Małgorzata SieradzInstytut Sztuki, Polska Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-7530-5739
Statystyki
Abstract views: 247PDF downloads: 194
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Małgorzata Sieradz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Małgorzata Sieradz, Przyczynek do historii przyjaźni Stefana Jarocińskiego i Witolda Lutosławskiego. Listy kompozytora przechowywane w Dziale Zbiorów Specjalnych Instytutu Sztuki PAN (1947–1961) , Muzyka: Tom 65 Nr 4 (2020)
- Małgorzata Sieradz, Michał Piekarski, Przerwany kontrapunkt. Adolf Chybiński i początki polskiej muzykologii we Lwowie 1912–1944, Warszawa 2017 , Muzyka: Tom 64 Nr 2 (2019)
- Małgorzata Sieradz, Barbara Chmara-Żaczkiewicz, Václav Vilém Würfel w Warszawie i w Wiedniu. Fakty i hipotezy, Warszawa 2017 , Muzyka: Tom 64 Nr 3 (2019)
- Małgorzata Sieradz, Uta Goebl-Streicher, Friederike Müller: Listy z Paryża 1839–1845. Nauczanie i otoczenie Fryderyka Chopina, przekł. Barbara Świderska, Warszawa 2022 , Muzyka: Tom 68 Nr 4 (2023)
- Małgorzata Sieradz, Riond-Bosson i Ignacy Jan Paderewski w relacji Ludwika Bronarskiego (na podstawie fragmentów dzienników przechowywanych w polskiej misji katolickiej w Marly) , Muzyka: Tom 69 Nr 2 (2024)
- Małgorzata Sieradz, „Witold Lutosławski. Correspondence with his Western Publishers and Managers. 1966–1994”, red. Zbigniew Skowron, t. 1–2, Kraków 2018 , Muzyka: Tom 66 Nr 4 (2021)
- Małgorzata Sieradz, Katarzyna Morawska (25 XI 1937–7 IV 2020) , Muzyka: Tom 67 Nr 1 (2022)
- Małgorzata Sieradz, Muzyka i wolnomularstwo warszawskie na początku XIX wieku. Kilka nowych informacji dotyczących wolnomularskiej działalności Józefa Elsnera (ze zbiorów archiwum masońskiego w AGAD) , Muzyka: Tom 62 Nr 2 (2017)
- Małgorzata Sieradz, Henryk Opieński (1870–1942) w znanej i nieznanej korespondencji Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera i Stanisława Estreichera. Wątki nie tylko muzyczne , Muzyka: Tom 62 Nr 4 (2017)
