Między rzymskim uniwersalizmem a „niebem i zwyczajem polskim”. Próba rozpoznania kilku projektów budowli świeckich autorstwa Giovanniego Battisty Gisleniego
Stanisław Mossakowski
stanislaw.mossakowski@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6351-8913
Abstrakt
Próba rozpoznania czasu i okoliczności powstania oraz przeznaczenia kilku projektów budynków świeckich wykonanych przez Giovanniego Battistę Gisleniego (1600–1672), przechowywanych w zbiorach Sir John Soane’s Museum w Londynie, Castello Sforzesco w Mediolanie oraz Staatliche Kunstsammlungen w Dreźnie, ukazana na tle rozwoju architektury XVII w. w Polsce i we Włoszech.
Słowa kluczowe:
Giovanni Battista Gisleni, budowle warszawskie XVII wieku, architektura Rzymu w dobie wczesnej nowożytnościBibliografia
Baillie, Hugh Murray. „Etiquette and the Planning of the State Apartments in Baroque Palaces”. Archaeologia or Miscellaneous Tracts Relating to Antiquity 101 (1967): 169–199.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0261340900013813
Google Scholar
Barczyk, Alina. „Projekty Giovanniego Battisty Gisleniego dla warszawskiej jurydyki Leszczyńskich w zbiorach drezdeńskich”. Roczniki Humanistyczne 69, z. 4 (2021): 135–157.
DOI: https://doi.org/10.18290/rh21694-6
Google Scholar
Barłowska, Maria. Jerzy Ossoliński. Orator polskiego baroku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2000.
Google Scholar
Betlej, Andrzej. „Przykłady oddziaływania wzorów Giovanniego Battisty Montany i Bernardina Radiego w sztuce polskiej XVII i XVIII wieku”. W: Barok i barokizacja. Materiały sesji naukowej Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków, 3–4 XII 2004, redakcja Katarzyna Brzezina, Joanna Wolańska, 161–179. Kraków: Universitas, 2007.
Google Scholar
Campbell, Malcolm. „Cortona tra Firenze e Roma”. W: Pietro da Cortona 1597–1669, redakcja Anna Lo Bianco, 99–106. Milano: Electa, 1997.
Google Scholar
Dworzaczek, Włodzimierz. „Leszczyński, Bogusław”. W: Polski słownik biograficzny, t. 17, redakcja Emanuel Rostworowski, 107–111. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.
Google Scholar
Gurlitt, Cornelius. Warschauer Bauten aus der Zeit der sächsischen Könige. Berlin: Der Zirkel Architektur-Verlag, 1917.
Google Scholar
Jamski, Piotr Jacek. „Pałace niedoszłego króla. Artystyczne przygotowania Kazimierza Jana Sapiehy do sejmu grodzieńskiego w roku 1693”. W: Fundator i dzieło w sztuce nowożytnej, redakcja Jerzy Lileyko, Irena Rolska-Boruch, 53–92. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2005.
Google Scholar
Kowalczyk, Jerzy. Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973.
Google Scholar
Kowalczyk, Jerzy. „Wille w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII stulecia”. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 21, z. 4 (1976): 277–322.
Google Scholar
Kowalczyk, Jerzy. „Vincenzo Scamozziego związki z Polską”. Kwartalnik Urbanistyki i Architektury 43, z. 1 (1998): 145–158.
Google Scholar
Kret, Wojciech. „«Palatium Libertatis Reipublicae Poloniae». Problematyka artystyczna i ideowa pałacu Jerzego Ossolińskiego w Warszawie”. Biuletyn Historii Sztuki 27, nr 3 (1965): 173–196.
Google Scholar
Kret, Wojciech. „Theatrum in exequiis Karola Ferdynanda Wazy na tle twórczości G.B. Gisleniego”. Rocznik Warszawski 13 (1975): 41–66.
Google Scholar
Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego. Opracowanie Adam Miłobędzki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1957.
Google Scholar
Krzywy, Roman. „Alegoryczne ekfrazy Pałacu Sławy w barokowych panegirykach Samuela Twardowskiego i Samuela Leszczyńskiego”. Ruch Literacki 57, z. 6 (2016): 623–635.
Google Scholar
Kwiatkowski, Marek. Szymon Bogumił Zug. Architekt polskiego Oświecenia. Warszawa: PWN, 1971.
Google Scholar
Lileyko, Jerzy. Życie codzienne w Warszawie za Wazów. Warszawa: PIW, 1984.
Google Scholar
Lorenz, Hellmut. Domenico Martinelli und die österreichische Barockarchitektur. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1991.
Google Scholar
Lorenz, Hellmut. Johann Bernhard Fischer von Erlach. Zürich–München–London: Verlag für Architektur, 1992.
Google Scholar
Merz, Jörg Martin, i Anthony F. Blunt. Pietro da Cortona and Roman Baroque Architecture. New Haven–London: Yale University Press, 2008.
Google Scholar
Miks, Nina. „Zbiór rysunków i projektów G. B. Gisleniego, architekta XVII wieku, w Sir John Soane’s Museum w Londynie”. Biuletyn Historii Sztuki 23, nr 4 (1961): 328–339.
Google Scholar
Miks Nina. „Theatrum in exequiis Karola Ferdynanda Wazy. Z badań nad twórczością G.B. Gisleniego”. Biuletyn Historii Sztuki 30, nr 4 (1968): 419–444.
Google Scholar
Miks-Rudkowska, Nina. „Pałac Bogusława Leszczyńskiego w Warszawie i jego twórca G.B. Gisleni”. Biuletyn Historii Sztuki 46, nr 2-3 (1984): 187–201.
Google Scholar
Miłobędzki, Adam. Architektura polska XVII wieku. Warszawa: PWN, 1980.
Google Scholar
Miłobędzki, Adam. „Rezydencja wiejska czy miejska? Paradoksy kultury polskiego baroku”. Barok. Historia – Literatura – Sztuka 1, nr 1 (1994): 49–70.
Google Scholar
Mossakowski, Stanisław. Tylman z Gameren, architekt polskiego baroku. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973.
Google Scholar
Mossakowski, Stanisław. „Galeria przy Villa Regia w Warszawie projektu G. B. Gisleniego”. Biuletyn Historii Sztuki 57, nr 1-2 (1995): 35–52.
Google Scholar
Mossakowski, Stanisław. Orbis Polonus. Studia z historii sztuki XVII–XVIII wieku. Warszawa: DiG, 2002.
Google Scholar
Mossakowski, Stanisław. „Gisleni Giovanni Battista”. W: Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker, t. 55, 343–247. München–Leipzig: Saur, 2007.
Google Scholar
Mossakowski, Stanisław. „Gli anni romani di Giovanni Battista Gisleni”. Biuletyn Historii Sztuki 71, nr 1-2 (2009): 35–56.
Google Scholar
Mossakowski, Stanisław. Tylman z Gameren (1632–1706). Twórczość architektoniczna w Polsce. Warszawa–Monachium–Berlin: DiG, Verlag Otto Sagner, 2012.
Google Scholar
Mossakowski, Stanisław. Pałac Królewski na Wawelu w czasach Zygmunta Starego. Cztery studia. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2021.
Google Scholar
Noehles, Karl. „Die Louvre-Projekte von Pietro da Cortona und Carlo Rainaldi”. Zeitschrift für Kunstgeschichte 24 (1961): 40–74.
DOI: https://doi.org/10.2307/1481523
Google Scholar
Osiecka-Samsonowicz, Hanna. „Gisleni, Giovanni Battista”. W: Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV–XVIII wieku, redakcja Paweł Migasiewicz, Hanna Osiecka- Samsonowicz, Jakub Sito, 165–181. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2016.
Google Scholar
Polleross, Friedrich. „Docent et delectant. Architektur und Rhetorik am Beispiel von Johann Bernhard Fischer von Erlach”. Wiener Jahrbuch für Kunstgeschichte 49 (1996): 165–206.
DOI: https://doi.org/10.7767/wjk-1996-0109
Google Scholar
Targosz, Karolina. Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi (1646–1667). Z dziejów polsko-francuskich stosunków naukowych. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2015.
Google Scholar
Twardowski, Samuel. Pałac Leszczyński. Opracowanie Roman Krzywy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2021.
Google Scholar
Waddy, Patricia. Seventeenth-Century Roman Palaces. Uses and the Art of the Plan. New York–Cambridge, Mass.–London: Architectural History Foundation, MIT Press, 1990.
Google Scholar
Wasilewski, Tadeusz. Jan Kazimierz. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 1985.
Google Scholar
Witczak, Tadeusz. „Do genezy Pałacu Leszczyńskiego Samuela Twardowskiego”. W: Munera litteraria. Księga ku czci Profesora Romana Polaka, redakcja Włodzimierz Dworzaczek et al., 327–343. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1962.
Google Scholar
Autorzy
Stanisław Mossakowskistanislaw.mossakowski@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-6351-8913
Stanisław Mossakowski (ur. 1937), wieloletni dyrektor Instytutu Sztuki PAN, członek szeregu towarzystw naukowych w kraju i zagranicą (m.in. PAN, PAU, TNW), historyk sztuki nowożytnej, specjalizujący się w problematyce dziejów architektury i rzeźby dekoracyjnej, roli tradycji antycznej w sztuce, relacji artystycznych polsko-włoskich oraz związków historii sztuki i historii idei.
Statystyki
Abstract views: 382PDF downloads: 304
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Stanisław Mossakowski, Żmudna droga do prawdy. Uwagi na marginesie studiów Marcina Fabiańskiego nad renesansowym zamkiem na Wawelu , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 81 Nr 1 (2019): Numer zwykły
- Stanisław Mossakowski, Przemysław Wątroba, Rysunki architektoniczne i dekoracyjne. Tylman van Gameren, t. 1-2, Warszawa 2019 (Katalog Zbiorów - Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie). , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 83 Nr 2 (2021): Numer dedykowany prof. dr hab. Piotrowi Skubiszewskiemu
- Stanisław Mossakowski, Lwowski kościół Karmelitanek Bosych (1642–1690) a projekty Giovanniego Battisty Gisleniego , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 86 Nr 1 (2024)
- Stanisław Mossakowski, Projekt fasady kościoła Jezuitów w Płocku autorstwa Giovanniego Battisty Gisleniego , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 85 Nr 4 (2023)
- Stanisław Mossakowski, Wojciech Boberski, Jerzy Kowalczyk (1930-2018) , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 84 Nr 2 (2022)
- Stanisław Mossakowski, Kształtowanie się polskiej rezydencji szlacheckiej w świetle projektów Giovanniego Battisty Gisleniego , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 86 Nr 4 (2024)