Nieznane przekazy sonat fletowych Johanna Philippa Kirnbergera w kolekcji muzykaliów z Podhorców
Abstrakt
W zbiorach Biblioteki Miejskiej w Tarnowie, Dział Starych Druków i Książki XIX-wiecznej, przetrwały rękopisy, PL-TAb 44 i 45, należące ongiś do kolekcji muzykaliów w Podhorcach, zawierające m.in. dwie sonaty na flet i basso Johanna Ph. Kirnbergera. Są to pierwsze, jak dotychczas, źródła pochodzące z terenu dawnej Rzeczpospolitej, które pośrednio potwierdzają dziesięcioletnią prawie działalność znakomitego teoretyka i kompozytora w naszym kraju. Rękopisy należy datować na lata pięćdziesiąte/pierwszą połowę sześćdziesiatych XVIII wieku. Utwory J.Ph. Kirnbergera to Sonata es-moll, której jedyny znany do tej pory przekaz znajdował się w zbiorach berlińskich (D-B Mus. 9953 Rara), oraz Sonata Fis-dur. W dotychczasowym dorobku Kirnbergera sonata w tonacji Fis-dur nie była znana. Porównanie Sonaty Fis-dur z Sonatą F-dur Kirnbergera dowodzi analogicznego do Sonaty es-moll i e-moll sposobu utworzenia przez tego kompozytora dzieła w tonacji z dużą liczbą znaków poprzez mechaniczne niemalże przesunięcie kompozycji o zadany interwał. Dostrzeżone warianty pomiędzy Sonatą F-dur i Fis-dur są nieliczne i nieznaczne. Przeprowadzone porównanie potwierdza, że sonata w takiej tonacji musiała znajdować się wśród dzieł niemieckiego kompozytora, poszerzając zasób jego kompozycji w tym gatunku do dwunastu. Wersja Sonaty Fis-dur, którą znamy z rękopisów PL-TAb, jest specyficzną dla danej kolekcji muzykaliów odmianą tego dzieła. Kompozycję zanotowano w postaci zniekształconej, zgodnie z praktyką przeróbek charakterystyczną dla zespołu muzycznego w Podhorcach, zamieniając miejscami części dzieła, a nadto dodając nową, autorstwa innego twórcy, tworząc instrumentalne pasticcio. Niepewne datowanie poszczególnych rękopisów zawierających Sonaty e-moll, es-moll, F-dur, Fis-dur utrudnia, niestety, odpowiedź na pytanie o czas powstania dzieł. Niewątpliwie jednak przekaz podhorecki stanowi najwcześniejsze z obecnie znanych źródeł zawierających Sonatę es-moll i jedyny, choć zniekształcony przekaz Sonaty Fis-dur J.Ph. Kirnbergera.
Słowa kluczowe:
Johann Philipp Kirnberger, sonaty na flet i basso, Sonata es-moll, Sonata Fis-dur, PodhorceBibliografia
Bellermann, Johann Gottfried Heinrich. ‘Briefe von Kirnberger an Forkel.’ Allgemeine musikalische Zeitung 6 (1871): 529–678 and 7 (1872): 441–457.
Google Scholar
Bieńkowska, Irena, introd. and ed. Sonaty Francesca Marii Cattaneo (1697–1758) oraz finali i duetto z rękopisu tarnowskiego (PL-TA 23). Warszawa: Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2018 (= Musica Revelata M/1). Bieńkowska, Irena, introd. and ed. Sei Concerti a flauto traversiere obligato z rękopisu tarnowskiego (PL-TA 49–54). Warszawa: Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2019 (= Musica Revelata M/2).
Google Scholar
Bieńkowska, Irena. ‘Osiemnastowieczna twórczość instrumentalna z dawnej kolekcji muzykaliów w Podhorcach.’ Barok. Historia–Literatura–Sztuka 26, nr 1 (2019): 165–184.
Google Scholar
Borkowska, Maria. Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej. Vol. 3, Wielkie Księstwo Litewskie i Ziemie Ruskie Korony Polskiej. Warszawa: DiG, 2008.
Google Scholar
Eitner, Robert. Biographisch-Bibliographisches Quellen-Lexikon der Musiker und Musikgelehrten. Leipzig: Breitkopf und Haertel, 1900–04.
Google Scholar
Erdman, Jerzy. ‘Kirnberger, Johann Philipp.’ In: Encyklopedia Muzyczna PWM, ed. Elżbieta Dziębowska. Vol. 5, 89–90. Kraków: PWM, 1997.
Google Scholar
Haymann, Christoph Johann Gottfried. Dresdens theils neuerlich verstorbene theils jetzt lebende Schriftsteller und Kunstler wissenschaftlich classificirt nebst einem dreyfachen Register. Dresden: Waltherschen Hofbuchhandlung, 1809.
Google Scholar
Marpurg, Friedrich Wilhelm. Historisch-kritische Beytrage zur Aufnahme der Musik. Vol. 1. Berlin: Joh. Jacob Schützens sel. Witwe, 1754‒55.
Google Scholar
Marpurg, Friedrich Wilhelm. Legende einiger Musikheiligen. Breslau: Cölln am Rhein bey P. Hammern, 1786.
Google Scholar
Paczkowski, Szymon. ‘Bach and Poland in the Eighteenth Century.’ Understanding Bach 10 (2015): 123–137.
Google Scholar
Quantz, Johann Joachim. ‘Herrn Johann Joachim Quantzens Lebenslauf von ihm selbst entworfen.’ In: Friedrich Wilhelm Marpurg, Historisch-kritische Beytrage zur Aufnahme der Musik. Vol. 1, ch. 3. Berlin: Joh. Jacob Schützens sel. Witwe, 1755.
Google Scholar
Reilly, Edward R. ‘Pierre-Gabriel Buffardin.’ In: Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.04264, accessed 7 January 2021.
DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.04264
Google Scholar
Seiffert, Max. ‘Notizen, “Aus dem Stammbuche Johann Philipp Kirnbergers”.’ Vierteljahrsschrift fur Musikwissenschaft 5, no. 2 (1889): 365–371.
DOI: https://doi.org/10.2307/929596
Google Scholar
Serwer, Howard. ‘Kirnberger [Kernberg], Johann Philipp.’ In: Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.15061, accessed 7 January 2021.
DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.15061
Google Scholar
Szczygielski, Wojciech. ‘Poniński Józef.’ In: Polski Słownik Biograficzny, ed. Emanuel Rostworowski. Vol. 28, 536. Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1984–85.
Google Scholar
Vogel, Benjamin. ‘Do dziejów tradycji muzycznych zamku w Podhorcach.’ Polski Rocznik Muzykologiczny 13 (2015): 99–124.
Google Scholar
Wollny, Peter. ‘Kirnberger, Kirnberg, Kernberg, Johann Philipp.’ In: Die Musik in Geschichte und Gegenwart, Personenteil, ed. Ludwig Finscher. Vol. 10, 170–175. Kassel: Bärenreiter– –Metzler, 2003.
Google Scholar
Żórawska-Witkowska, Alina. Muzyka na polskim dworze Augusta III. Part 1. Lublin: Polihymnia, 2012.
Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 226PDF downloads: 169
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Irena Bieńkowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Irena Bieńkowska, „Talenta przyjemne” Izabeli Marii z Lubomirskich Sanguszkowej (1808–1890) , Muzyka: Tom 67 Nr 1 (2022)
- Irena Bieńkowska, „Żądny wieńca Apollona”. Michał Kazimierz Ogiński jako muzyk w latach 1748–1761 , Muzyka: Tom 68 Nr 3 (2023)
- Irena Bieńkowska, Opera „Filozof zmieniony” Michała Kazimierza Ogińskiego w świetle nowych badań , Muzyka: Tom 68 Nr 2 (2023)
- Irena Bieńkowska, Inwentarz muzykaliów sanguszkowskich z II połowy XVIII wieku , Muzyka: Tom 62 Nr 1 (2017)
