„Żądny wieńca Apollona”. Michał Kazimierz Ogiński jako muzyk w latach 1748–1761
Abstrakt
O popisach muzycznych M.K. Ogińskiego zachowały się wyrywkowe informacje pochodzące z różnych okresów jego aktywności muzycznej. W artykule podjęto próbę zgromadzenia i uporządkowania danych dotyczących jego występów w młodzieńczych latach, w tym podczas grand tour w l. 1753–61. Zachowana partytura kantaty La nascita do Amalia Friedricha Königa z 1750 r., w której wykonaniu w Warszawie jako pierwszy skrzypek wziął udział książę, dowodzi dużej sprawności w grze na skrzypcach Michała Kazimierza jeszcze przed wyruszeniem w zagraniczną podróż. Po wyjeździe z kraju najwięcej zachowanych informacji dotyczy roku 1755 i początku 1756, gdy Ogiński przebywał w Berlinie. Dowodzą one regularnego aktywnego uprawiania muzyki przez księcia. Ogiński muzykował wówczas grając głównie na skrzypcach i nowej odmianie harfy – pojedynczopedałowej, którą popularyzował wielokrotnie m.in. na królewskim dworze Fryderyka II, a następnie podczas pobytu w Paryżu. Ponad pięcioletni pobyt Ogińskiego we Francji jest gorzej, jeśli chodzi o przetrwałe świadectwa aktywności muzycznej księcia, udokumentowany. W tym czasie twórcy włoscy przebywający w Paryżu zadedykowali Ogińskiemu dwa druki: Carlo Graziani, Sei Sonatas a Violoncello solo e Basso, op. 1 i Gaetano Pugnani, Six pieces à plusieurs parties obligez. Szczególnie drugi z dokumentów, wzbogacony epistołą dedykacyjną, potwierdza ówczesne kontakty Ogińskiego i Pugnaniego, a także każe zrewidować listę mistrzów, z uwag których książę mógł korzystać jako muzyk. Jego kontakt z Denisem Diderotem w Paryżu zaowocował natomiast zaproszeniem księcia do sporządzenia hasła „harfa” w słynnej Encyclopédie, opublikowanie którego przyczyniło się do spopularyzowania nowej odmiany instrumentu we Francji w II poł. XVIII wieku. Aktywne muzykowanie w ciągu całego życia, pozycja polityczna i charyzma Ogińskiego w znacznym stopniu przyczyniły się do przełamania negatywnego obrazu wysoko urodzonych osób uprawiających muzykę w Rzeczpospolitej i utorowały drogę szerszej aktywności muzycznej dziewiętnastowiecznych twórców i wykonawców.
Słowa kluczowe:
Michał Kazimierz Ogiński, Warszawa, Berlin, Paryż, muzykowanie amatorów, kantata La nascita di Amalia, gra skrzypcowa, harfa pojedynczopedałowaBibliografia
Ágústsson, Jóhannes. „’Il grosso pacco della musica’: The Galuppiania Consignments for August III and Count von Brühl in Warsaw 1757–1761”. Muzyka 65, nr 2 (2020): 62–104.
Google Scholar
Baird (Yatsenko), Olga. „Pugnani and Viotti’s European Tour: New Materials from the Memoirs of Ludwig-Wilhelm Tepper de Ferguson”. The Musical Times 155 (2014): 95–98.
Google Scholar
Bieńkowska, Irena. Muzyka na dworze księcia Hieronima Floriana Radziwiłła. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2013.
Google Scholar
Boyé, Pierre. La cour polonaise de Lunéville (1737–1766). Nancy–Paris: Berger Levrault, 1926.
Google Scholar
Ciechanowiecki, Andrzej. Michał Kazimierz Ogiński und sein Musenhof zu Słonim. Köln–Graz: Böhlau Verlag, 1961.
Google Scholar
Cucuel, Georges. La Poupliniere et la musique de chambre au xviiie siecle. Paris: Fischbacher, 1913.
Google Scholar
DeVale, Sue Carole, Nancy Thym-Hochrein. „Harp. 7. Mechanized Harps and Later «harpes chromatiques»”. W: Grove Music Online, https://www.oxfordmusiconline.com, dostęp 22 XII 2022.
Google Scholar
Diderot, Denis. Lettres a Sophie Volland. Oeuvres completes de Diderot. Wyd. Jules Assézat, Maurice Tourneux. T. 18. Paris: Garnier, 1876. https://fr.wikisource.org/wiki/Lettres_%C3%A0_Sophie_Volland.
Google Scholar
Die Tagebücher des Grafen Lehndorff: die geheimen Aufzeichnungen des Kammerherrn der Königin Elisabeth Christine. Wyd. Wieland Geibel. Berlin: Berlin Story Verlag, 2007.
Google Scholar
Dufort, Jean-Nicolas, comte de Cheverny. Mémoires sur les regnes de Louis XV et Louis XVI et sur la Révolution, wyd. Robert de Crevecoeur. T. 2. Paris: E. Plon, Nourrit et Cie, 1886.
Google Scholar
Droysen, Hans. „Tageskalender Friedrichs des Grossen vom 1. Juni 1740 bis 31. März 1763” Forschungen zur brandenburgischen und preussischen Geschichte 29, nr 2 (1916): 95–157. http://friedrich.uni-trier.de/fr/tageskalender/2/138_138/
Google Scholar
Exner, Ellen Elizabeth. The Forging of a Golden Age: King Frederick the Great and Music for Berlin, 1732 to 1756. Dysertacja doktorska, Harvard University, 2010.
Google Scholar
Graziani, Carlo, Twelve Sonatas for Violoncello and Basso opp. 1 and 2. Wyd. Mara E. Parker. Wisconsin: A-R Editions, 2011 (= Recent Researches in the Music of the Classical Era 83).
Google Scholar
Haine, Malou. „Michał Kazimierz Ogiński, un encyclopédiste occasionel”. Recherches sur Diderot et sur l’Encyclopédie 53 (2018): 129–144.
Google Scholar
Jelski, Michał. „Twórca polonezów”. Kurier Warszawski 82, nr 1 (1902): 13.
Google Scholar
Niemcewicz, Julian. Pamiętnik czasów moich. Dzieło pośmiertne Juliana Ursyna Niemcewicza. Lipsk: F.A. Brockhaus, 1868.
Google Scholar
Nowak-Romanowicz, Alina. „Ogiński, Michał Kazimierz”. W: Polski Słownik Biograficzny, red. Emanuel Rostworowski. T. 23, 629–630. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1978.
Google Scholar
OEuvres de Frédéric le Grand. Wyd. Johann David Erdmann Preuss. T. 14. Berlin: Imprimerie Royale (R. Decker), 1850, http://friedrich.uni-trier.de/fr/oeuvres/14/271.
Google Scholar
Ogiński, Michał Kazimierz. „Harpe”. W: Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, red. Denis Diderot. T. 8, 56–57. Neufchâtel: Samuel Faulche & Compagnie, 1765.
Google Scholar
Parker, Mara E. „Music for Public and Private Use: the Cello-basso Sonatas of Carlo Graziani”. Notes 68, nr 3 (2012): 535–555.
Google Scholar
Un diplomate français a la cour de Catherine II: 1775–1780: Journal intime du chevalier de Corberon, chargé d’affaires de France en Russie. Wyd. Léon-Honoré Labande. T. 2. Paris: Plon-Nourrit, 1901.
Google Scholar
Ziontek, Artur. „Michał Kazimierz Ogiński w świetle piśmiennictwa XVIII wieku”. Wschodni Rocznik Humanistyczny 7 (2010–11): 119–149.
Google Scholar
Zinzendorf, Karl Graf von. Aus den Jugendtagebüchern 1747, 1752 bis 1763. Wyd. Hans Wagner, Maria Breundlich, Marieluise Mader. Wien: Böhlau, 1997.
Google Scholar
Żórawska-Witkowska, Alina. Muzyka na dworze Augusta III w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, 2012.
Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 100PDF downloads: 62
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Irena Bieńkowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Do zeszytu 3/2022 włącznie artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Irena Bieńkowska, „Talenta przyjemne” Izabeli Marii z Lubomirskich Sanguszkowej (1808–1890) , Muzyka: Tom 67 Nr 1 (2022)
- Irena Bieńkowska, Nieznane przekazy sonat fletowych Johanna Philippa Kirnbergera w kolekcji muzykaliów z Podhorców , Muzyka: Tom 66 Nr 3 (2021)
- Irena Bieńkowska, Opera „Filozof zmieniony” Michała Kazimierza Ogińskiego w świetle nowych badań , Muzyka: Tom 68 Nr 2 (2023)
