Od antropologii teatru do antropologii lasu: O pewnym rozumieniu Teatru Węgajty jako teatru antropologicznego
Magdalena Hasiuk
mahas@go2.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-2736-5256
Abstrakt
Odwołanie do perspektywy antropologicznej w badaniach nad teatrem oraz do określeń i definicji Teatru Węgajty jako teatru antropologicznego stanowi punkt wyjścia do przedstawienia jednego z możliwych ujęć pracy zespołu. Z koncepcji antropologa społecznego Tima Ingolda, który od lat dziewięćdziesiątych XX wieku badał relacje między człowiekiem a środowiskiem, wybrane zostały trzy aspekty: „środowiska”, „terenu” i „edukacji”, szczególnie ważne dla Erdmute i Wacława Sobaszków. Tekst został uporządkowany wokół rozpoznań Ingolda dotyczących „bycia wzdłuż ścieżek”, rozwoju dokonującego się „wzdłuż linii swoich relacji”, „środowiska jako sfery splątania” oraz edukacji, która zakłada „wyprowadzanie nowicjuszy w świat”. Poszukując ramy dla pracy Teatru Węgajty, wykorzystano pojęcie antropologii modalnej sformułowane przez François Laplantine’a w 2005. Ostatecznie twórcy Teatru Węgajty zostali przedstawieni jako założyciele nowej tradycji teatralnej, którą charakteryzuje postrzeganie teatru jako procesu biospołecznego. A skoro tworzony przez nich teatr-w-lesie obejmuje dziś sieć aktywności, które można przedstawić jako obraz teatru-lasu, przechodzenie od antropologii teatru ku antropologii lasu wydaje się uzasadnione.
Słowa kluczowe:
Teatr Węgajty, Inna Szkoła Teatralna, antropologia teatru, ekologiaBibliografia
Barba, Eugenio. „Antropologia teatru: Krok dalej”. Tłumaczenie Piotr Szymanowski. Dialog, nr 4 (1982): 81–94.
Google Scholar
Barba, Eugenio. „Antropologia teatru: Pierwsze hipotezy”. Tłumaczenie Maria Berwid-Osińska. Dialog, nr 1 (1981): 94–100.
Google Scholar
Barba, Eugenio, „ISTA, International School of Theatre Anthropology”. W: Anatomie de l’acteur: Un dictionnaire d’anthropologie théâtrale. Traduit par Eliane Deschamps-Pria. Holstebro: International School of Theatre Anthropology, 1985.
Google Scholar
Barba, Eugenio. „Traditions and the Founders of Tradition”. New Theatre Quarterly, no. 38 (1994): 197–198.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0266464X00008721
Google Scholar
Barba, Eugenio, i Nicola Savarese. „ISTA: Międzynarodowa Szkoła Antropologii Teatru”. Tłumaczenie Grzegorz Ziółkowski. W: Sekretna sztuka aktora: Słownik antropologii teatru, 5. Wrocław: Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, 2005.
Google Scholar
Biernat, Justyna. „The Landscape of Węgajty Theatre”. Theatre Research International 46, no. 3 (2021): 303–321. https://doi.org/10.1017/S0307883321000286.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0307883321000286
Google Scholar
Borowska, Magdalena. „Pro-wspólnotowy potencjał afektywnego działania sztuki”. W: Na styku: Performanse naturo-kulturowe w strefach kontaktu i konfliktu, redakcja Ewa Bal et al., 173–191. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2022.
Google Scholar
Brzeziński, Daniel, i David Sypniewski. „Węgajty: Przewodnik antropologiczny”. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 1/2 (2022): 377–385.
Google Scholar
Buarque de Holanda, Sérgio. Racines du Brésil. Traduit par Marlyse Meyer. Paris: Gallimard, 2011.
Google Scholar
Darwin, Karol. O powstawaniu gatunków. Tłumaczenie Szymon Dickstein i Józef Nusbaum, opracowanie Joanna Popiołek i Małgorzata Yamazaki. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2013.
Google Scholar
Descola, Philippe, et Tim Ingold. Être au monde: Quelle expérience commune? Traduit par Benjamin Fau. Lyon: Presses universitaires de Lyon, 2014.
Google Scholar
Flaszen, Ludwik. „Kilka kluczy do laboratoriów, studiów i instytutów”. Dialog, nr 7 (1998): 108–117.
Google Scholar
Grotowski, Jerzy. „Antropologia teatralna”. W: Teksty zebrane, redakcja Agata Adamiecka- Sitek et al. 916–921. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2012.
Google Scholar
Haraway, Donna. „Manifest gatunków stowarzyszonych”. Tłumaczenie Joanna Bednarek. W: Teorie wywrotowe: Antologia przekładów, redakcja Agnieszka Gajewska, 241–260. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012.
Google Scholar
Haraway, Donna. „Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective”. Feminist Studies, no. 3 (1988): 575–599.
DOI: https://doi.org/10.2307/3178066
Google Scholar
Haraway, Donna. Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene. Durham: Duke University Press, 2016.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv11cw25q
Google Scholar
Hastrup, Kirsten. Droga do antropologii: Między doświadczeniem a teorią. Tłumaczenie Ewa Klekot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008.
Google Scholar
Ingold, Tim. „«Człowieczyć» to czasownik”. Tłumaczenie Ewa Klekot. W: Colloquia Anthropologica: Problemy współczesnej antropologii społecznej, redakcja Michał Buchowski i Arkadiusz Bentkowski, 527–544. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2014.
Google Scholar
Ingold, Tim. „Ensembles of Biosocial Relations”. W: Biosocial Becomings: Integrating Social and Biological Anthropology, edited by Tim Ingold and Gísali Pálsson, 22–41. Cambridge: Cambridge University Press, 2013.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139198394.003
Google Scholar
Ingold, Tim. Marcher avec les dragons. Traduit par Pierre Madelin. Bruxelles: Zones sensibles, 2013.
Google Scholar
Ingold, Tim. The Perception of the Environment: Essays on Livelihood, Dwelling and Skill. New York: Routledge, 2002.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203466025
Google Scholar
Ingold, Tim. Splatać otwarty świat: Architektura, antropologia, design. Tłumaczenie Dorota Wąsik. Kraków: Instytut Architektury, 2018.
Google Scholar
Jasińska, Magdalena. „Teatr Wiejski Węgajty jako teatr antropologiczny”. W: Polski teatr alternatywny po 1989 roku z perspektywy Akademickich/Alternatywnych Spotkań Teatralnych Klamra, redakcja Artur Duda et al. 219–235. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.
Google Scholar
Konczal, Agata Agnieszka. Antropologia lasu: Leśnicy a percepcja i kształtowanie wizerunków przyrody w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, 2017.
DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.7477
Google Scholar
Kułakowska, Katarzyna, i Miłka Majczyno. „To jest dla mnie świecka modlitwa. Rozmowa z Miłką Majczyno”. W: Polifonia: Rzecz o pracy twórczej Teatru Węgajty, redakcja Katarzyna Kułakowska, 27–32. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2023.
Google Scholar
Laplantine, François. Le social et le sensible: Introduction à une anthropologie modale. Paris: Téraèdre, 2018.
Google Scholar
Lowenhaupt Tsing, Anna. The Mushroom at the End of the World: On the Possibility of Life in Capitalist Ruins. Princeton: Princeton University Press, 2015.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781400873548
Google Scholar
Lowenhaupt Tsing, Anna. „Sztuki uważności”. Tłumaczenie Przemysław Czapliński. Teksty Drugie, nr 1 (2020): 204–214. https://doi.org/10.18318/td.2020.1.11.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2020.1.11
Google Scholar
Lussault, Michel. „Ouverture”. W: Descola et Ingold, Être au monde, 7–23.
Google Scholar
Łubieński, Tomasz. „Wspólne ścieżki”. Więź, nr 1 (1995): 186–188.
Google Scholar
Matusiak, Dariusz, i Erdmute Sobaszek. „Na ścieżkach tradycji: Z Erdmute Sobaszek rozmawia Dariusz Matusiak”. Dzikie Życie, nr 7/8 (2001): 12.
Google Scholar
Paprocka, Kamila. „Piony i poziomy: Rozmowa z Erdmute Sobaszek”. Scena, nr 3 (2011): 8.
Google Scholar
Pavis, Patrice. Dictionnaire de la performance et du théâtre contemporain. Paris: Armand Colin, 2018.
DOI: https://doi.org/10.3917/arco.pavis.2018.01
Google Scholar
Pavis, Patrice. Słownik terminów teatralnych. Tłumaczenie, opracowanie i uzupełnienia Sławomir Świontek. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998.
Google Scholar
Pradier, Jean-Marie. Ciało widowiskowe: Etnoscenologia sztuk widowiskowych. Tłumaczenie Kinga Bierwiaczonek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2012.
Google Scholar
Pradier, Jean-Marie. „Ethnoscénologie, manifeste”. Théâtre/Public, no. 123 (1995): 46–48.
Google Scholar
Schechner, Richard. Between Theater and Anthropology. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1985.
DOI: https://doi.org/10.9783/9780812200928
Google Scholar
Sobaszek, Wacław. „Czy mógłby?”. Performer, nr 22 (2021). https://grotowski.net/performer/performer-22/czy-moglby.
Google Scholar
Sobaszek, Wacław. „Przedsięwzięcie Ośrodka Teatralnego Węgajty”. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 3/4 (1991): 69–70.
Google Scholar
Sobaszek, Wacław. Spiski życiowe: Dziennik węgajcki 1982–2020. Węgajty: Stowarzyszenie Węgajty, 2020.
Google Scholar
Turner, Victor. The Anthropology of Performance. New York: PAJ Publications, 1988.
Google Scholar
Turner, Victor. Od rytuału do teatru: Powaga zabawy. Tłumaczenie Jacek Dziekan i Małgorzata Dziekan. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2005.
Google Scholar
Autorzy
Magdalena Hasiukmahas@go2.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0003-2736-5256
Magdalena Hasiuk - adiunktka w Zakładzie Historii i Teorii Teatru w Instytucie Sztuki PAN. W latach 2018–2024 prowadziła badania zespołowe nad Teatrem Węgajty. Jej zainteresowania badawcze obejmują historię dramatu i teatru w perspektywie antropologii kulturowej, teatr zaangażowany społecznie (ze szczególnym uwzględnieniem pracy teatralnej prowadzonej w więzieniach oraz twórczości teatralnej artystów z niepełnosprawnościami) a także laboratoria teatralne XX wieku.
Statystyki
Abstract views: 30PDF downloads: 21
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Magdalena Hasiuk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Magdalena Hasiuk, Lepiej budować mosty niż ściany , Pamiętnik Teatralny: Tom 68 Nr 2 (2019)
- Magdalena Hasiuk, Planeta klaunów w konstelacji Słońca , Pamiętnik Teatralny: Tom 67 Nr 1/2 (2018)
- Magdalena Hasiuk, Odnaleźć ciało błyskawicy: O wybranych postaciach w przedstawieniach Odin Teatret , Pamiętnik Teatralny: Tom 66 Nr 1/2 (2017)
- Magdalena Hasiuk, Odrodzenie pradawnego obrzędu? Alilujki Teatru Węgajty , Pamiętnik Teatralny: Tom 65 Nr 1/2 (2016)
- Trevor Hill, Magdalena Hasiuk, «Kalevala—Unwritten Fragments» by Teatr Węgajty / Field Project: Trevor Hill’s Autoethnographic Narration , Pamiętnik Teatralny: Tom 73 Nr 2 (2024)
- Magdalena Hasiuk, «Nie można obejść się bez teatru»: O poziomach metateatralności w «Mewie» Antona Czechowa , Pamiętnik Teatralny: Tom 65 Nr 3 (2016)
