Odrodzenie pradawnego obrzędu? Alilujki Teatru Węgajty
Magdalena Hasiuk
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-2736-5256
Abstrakt
Istotny wpływ na wizję artystyczną Teatru Wiejskiego Węgajty miały pisma Stanisława Vincenza. Z tej inspiracji aktorzy teatru rozpoczęli kolędowanie i dzięki temu zapoznali się z obrzędem kolędowania wielkanocnego, praktykowanym niegdyś w okolicach Suwałk, czyli Alilujką. Jak kolędować (chodzić po aliluji lub chodzić po wołoczebnem), poinstruowała ich starszyzna wsi Dziadówek. Przejmując obrzędową tradycję, zachowali trzyczęściową strukturę, zmienili jednak ostatnią część. Praktykowane przez Węgajty wielokrotne chodzenie od domu do domu, by złożyć mieszkańcom życzenia wielkanocne i zagrać im muzykę, przekształciło się w przedstawienie teatralne otwarte dla wszystkich mieszkańców wsi i gości (zamiast kończyć się ucztą dla kolędników). Alilujka Teatru Węgajty nie jest wskrzeszeniem dawnego obrzędu. Nie jest też teatrem per se, choć każdy element Alilujki można dopasować do jakiejś teatralnej formy czy toposu (theatrum mundi, Teatr Uciśnionych, commedia dell'arte). Jedynie ostatnia część całej struktury może być określona mianem teatru, który kończy się wspólną zabawą i tańcem. Węgajcka Alilujka to zjawisko sytuujące się pomiędzy teatrem a obrzędem. Dialog teatru i obrzędu jest ożywczy dla obu obszarów. Bez teatru obrzęd by umarł. Bez rytuału teatr nigdy nie dotarłby do miejsc, w których się znalazł.
Słowa kluczowe:
polska kultura ludowa, obrzędy ludowe, Teatr Węgajty, teatr i obrzędBibliografia
Barba, Eugenio. Spalić dom. Tłumaczenie Anna Górka. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2011.
Google Scholar
Czyżewski, Krzysztof, et al. „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”. Konteksty, nr 3/4 (1991).
Google Scholar
Dorman, Jan. „Moje uwagi i spostrzeżenia na marginesie imprezy «Herody»”. Polska Sztuka Ludowa, nr 4 (1971).
Google Scholar
Duvignaud, Jean. Dar z niczego: O antropologii święta. Tłumaczenie Łada Jurasz-Dudzik. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011.
Google Scholar
Fiderkiewicz, Maria. „«Herody» na deskach teatru Jana Dormana”. Konteksty, nr 3/4 (1991).
Google Scholar
Juzala, Gustaw. Semantyka kolęd wiosennych: Studium folklorystyczno-etnomuzykologiczne. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 2012.
Google Scholar
Juzala, Gustaw. Semiotyka folkloru muzycznego pograniczy polsko-litewskich. Kraków: Musica Iagellonica, 2007.
Google Scholar
Juzala, Gustaw. „Wielokulturowy folklor muzyczny Suwalszczyzny”. W: Marian Pokropek. Ludowe tradycje Suwalszczyzny. Suwałki: Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki, 2010.
Google Scholar
Kolankiewicz, Leszek. Dziady: Teatr Święta Zmarłych. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 1999.
Google Scholar
Kornaś, Tadeusz. „Węgajty”. Konteksty, nr 3/4 (1991).
Google Scholar
Kosiński, Dariusz. „Histrioni i aktorzy”. Ethos, nr 77/78 (2007).
Google Scholar
Kowalski, Piotr. „Droga, wędrówka, turystyka w kulturze popularnej”. W: Przestrzenie, miejsca, wędrówki: Kategorie przestrzeni w badaniach kulturowych i literackich. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2001.
Google Scholar
Kuligowska-Korzeniewska, Anna. „Folklor w teatrze: Od Leona Schillera do Teatru Wiejskiego Węgajty”. Tygiel Kultury, nr 9/10 (1998).
Google Scholar
Sobaszek, Wacław. „Ewolucja teatru wiejskiego”. Konteksty, nr 3/4 (1991).
Google Scholar
Sobaszek, Wacław. „O przyszłości, źródłach i czterech żywiołach”. W: Źródła i przyszłość: Cztery żywioły work in progress, redakcja Joanna Wichowska. Węgajty: Stowarzyszenie Węgajty, 2012.
Google Scholar
Sobaszek, Wacław. „Przedsięwzięcie Ośrodka Teatralnego «Węgajty»”. Konteksty, nr 3/4 (1991).
Google Scholar
Szymańska, Janina. „Podlaskie pieśni «włóczebne»”. Etnolingwistyka, nr 5 (1992).
Google Scholar
Autorzy
Magdalena HasiukInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0003-2736-5256
absolwentka UŁ (teatrologia, kolegium języków obcych). Doktor nauk humanistycznych (UŁ) na podstawie pracy „Dramat w laboratorium teatralnym Ariane Mnouchkine” (promotor: dr hab. Kazimierz Kowalewicz). Stypendystka Rządu Republiki Francuskiej (2004). Od 2012 pracuje w Zakładzie Historii i Teorii Teatru IS PAN.
Statystyki
Abstract views: 59PDF downloads: 32
Licencja
Prawa autorskie (c) 2016 Magdalena Hasiuk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Magdalena Hasiuk, Lepiej budować mosty niż ściany , Pamiętnik Teatralny: Tom 68 Nr 2 (2019)
- Magdalena Hasiuk, Planeta klaunów w konstelacji Słońca , Pamiętnik Teatralny: Tom 67 Nr 1/2 (2018)
- Magdalena Hasiuk, Odnaleźć ciało błyskawicy: O wybranych postaciach w przedstawieniach Odin Teatret , Pamiętnik Teatralny: Tom 66 Nr 1/2 (2017)
- Trevor Hill, Magdalena Hasiuk, «Kalevala—Unwritten Fragments» by Teatr Węgajty / Field Project: Trevor Hill’s Autoethnographic Narration , Pamiętnik Teatralny: Tom 73 Nr 2 (2024)
- Magdalena Hasiuk, Od antropologii teatru do antropologii lasu: O pewnym rozumieniu Teatru Węgajty jako teatru antropologicznego , Pamiętnik Teatralny: Tom 73 Nr 2 (2024)
- Magdalena Hasiuk, «Nie można obejść się bez teatru»: O poziomach metateatralności w «Mewie» Antona Czechowa , Pamiętnik Teatralny: Tom 65 Nr 3 (2016)
