O francuskiej recepcji „Tannhäusera” w latach 1845–1861
Abstrakt
Tematem artykułu jest francuska recepcja Tannhäusera, ze szczególnym uwzględnieniem różnych okoliczności słynnej paryskiej realizacji dzieła w marcu 1861 roku w Salle Le Peletier, szesnaście lat po jego prapremierze w Dreźnie. Autor zwraca uwagę, że w ciągu tych szesnastu lat Francuzi mogli zdobyć pewną wiedzę o twórczości Wagnera i jej entuzjastycznym odbiorze (artykuł Liszta w Journal des débats z 18 maja 1849 r. oraz jego książka „Lohengrin” i „Tannhaüser” de Richarda Wagnera opublikowany po francusku w Lipsku w 1851 r.) i krytyczny (artykuły François-Josepha Fétisa opublikowane w Revue et Gazette musicale de Paris od 6 czerwca do 8 sierpnia 1852 r.).
Wykonanie uwertury do Tannhäusera na koncercie Orkiestry Towarzystwa św. Cecylii 24 listopada 1850 r., choć dalekie od ideału, pomogło położyć podwaliny pod francuski wagneryzm.
Francuska premiera Tannhäusera odbyła się w Strasburgu 12 lipca 1855 roku. Utwór wykonał po niemiecku koloński zespół operowy pod dyrekcją Ferdinanda Rödera. Francuskie gazety były dość powściągliwe w tej sprawie.
Pomysł wystawienia Tannhäusera w Paryżu zrodził się dwa lata później. We wrześniu 1857, w odpowiedzi na propozycje z Niemiec, kompozytor i impresario Léopold Amat, były dyrektor teatralny les Bouffes-Parisiens, zorganizował musicale i inne atrakcje w Homburgu, Ems i Wiesbaden. Podczas „festiwalu muzycznego” w Wiesbaden, 24 września 1857 roku, Tannhäuser Ryszarda Wagnera został wykonany przed ekskluzywną publicznością, w skład której weszło wielu zaproszonych przez organizatorów paryskich dziennikarzy. Goszcząc w Wiesbaden licznych przedstawicieli paryskiej prasy i pokazując im operę Wagnera, Amat chciał zainteresować francuską opinię publiczną dziełem niemieckiego kompozytora, mając nadzieję, że w niedalekiej przyszłości może być wystawiona w Paryżu. Dziennikarze paryscy byli zachwyceni programem muzycznym i towarzyszącymi atrakcjami, ale ich wrażenia z wystawienia Tannhäusera, zamierzonego jako punkt kulminacyjny uroczystości, nie były entuzjastyczne, o czym świadczą przytoczone w tym artykule recenzje. W konsekwencji projekty Amata spełzły na niczym.
W dalszej części artykułu przedstawiono wydarzenia związane z paryską recepcją Tannhäusera w latach 1860 i 1861. Autorka omawia recenzje trzech koncertów wagnerowskich, które odbyły się w Théâtre-Italien – Salle Ventadour w styczniu i lutym 1860 roku, a zwłaszcza paryskiej premiery opery: odpowiedzi na takie pytania, jak okoliczności podjęcia decyzji o występie w Operze Paryskiej, problemy z francuskim tłumaczeniem libretta, relacje Wagnera z dyrygentem, orkiestrą i innymi pracownikami Opery Paryskiej, trzy marcowe spektakle Tannhäusera, główne przyczyny jego niepowodzenia i niejednoznaczne konsekwencje tego niepowodzenia, a także przeglądy prasy. Artykuł kończy się proroczymi słowami Baudelaire'a zapowiadającymi przyszłą rehabilitację Tannhäusera w Paryżu.
Słowa kluczowe:
recepcja Wagnera we Francji, Tannhäuser, historia operyBibliografia
„Académie royale de Musique. Le Vaisseau fantôme, opéra en deux actes, poème de M. Paul Fouché [sic !], musique de M. Dietsch”. Le Ménestrel. Journal. Musique, littérature, modes et théâtres 9, nr 50 (1842): b.p.
Google Scholar
„Cours et Tribunaux. Tribunal Civil de la Seine (1re chambre). Présidence de M. Benoît--Champy. Audience du 6 mars. L’opéra du Tannhäuser – M. Lindau contre M. Richard Wagner. Demande à fin d’être nommé sur l’affiche et sur le libretto”. Journal des débats politiques et littéraires [48], nr z 10 III (1861): 1–2.
Google Scholar
A.Z. „Académie royale de Musique. Le Vaisseau-fantôme, opéra en deux actes, paroles de M. Paul Foucher, musique de M. Dietsch”. Revue et Gazette musicale de Paris. Journal des Artistes, des Amateurs et des Théâtres 9, nr 46 (1842): 443–444.
Google Scholar
Baudelaire, Charles. „Richard Wagner”. La Revue européenne 3, nr 14 (1861): 460–485.
Google Scholar
Baudelaire, Charles. Richard Wagner et „Tannhäuser à Paris”. Paris: E. Dentu, 1861.
Google Scholar
Baudelaire, Charles. Sztuka romantyczna. Gdańsk: Słowo, Obraz, Terytoria, 2003.
Google Scholar
Bayreuther Festblätter in Wort und Bild: gesammelte Beiträge deutscher, französischer, belgischer, schweizerischer, spanischer, englischer, amerikanischer und italienischer Schriftsteller und Künstler mit Facsimiles aus den Original-Partituren Richard Wagners. München: Verlag der Autotype-Company, 1884.
Google Scholar
Berlioz, Hector. „Feuilleton du Journal des débats du 9 février 1860. Théâtre-Italien. Concerts de Richard Wagner. La musique de l’avenir”. Journal des débats politiques et littéraires [47], nr z 9 II (1860): 1.
Google Scholar
Berlioz, Hector. Correspondance inédite 1819–1868 avec une notice biographique par Daniel Bernard. Paris: Calmann Lévy, 1879.
Google Scholar
Bernard, Paul. „Tannhäuser – La partition et le système de Richard Wagner”. Le Ménestrel – musique et théâtres 28, nr 17 (1861): 129–132.
Google Scholar
Bernard, Paul. „Théâtre Impérial Italien – Richard Wagner et la musique de l’avenir”. Le Ménestrel – musique et théâtres 27, nr 9 (1860): 66.
Google Scholar
Blanchard, Henri. „Auditions musicales”. Revue et Gazette musicale de Paris 25, nr 6 (1858): 44.
Google Scholar
Blanchard, Henri. „Concert de la Société Sainte Cécile”. Revue et Gazette musicale de Paris17, nr 48 (1850): 398.
Google Scholar
Candoni, Jean-François. „Le Vaisseau-fantôme”. W: Dictionnaire encyclopédique Wagner, red. Timothée Picard, 2158. Arles–Paris: Actes Sud–Cité de la musique, 2010.
Google Scholar
Chadeuil, Gustave. „Feuilleton du Siècle du 10 février 1858 – Revue musicale – Concerts de Paris : L’ouverture du Tannhäuser, de M. Richard Wagner”. Le Siècle 23, nr 8358 (1858): b.p.
Google Scholar
Cochinat, Victor. „La cabale contre Richard Wagner”. La Causerie – Théâtre – Littérature – Musique – Beaux-arts 4, nr 11 (1861): 1.
Google Scholar
Darcours, Charles, „Les théâtres. Opéra: Tannhäuser, opéra en trois actes et quatre tableaux, poème et musique de Richard Wagner; traduction française de M. Charles Nuitter”. Le Figaro 41, nr 134 (1895): 3.
Google Scholar
Desnoyers de Biéville, Edmond. „Partie littéraire – Feuilleton du Siècle du 15 avril 1861. Revue des Théâtres. Théâtre du Vaudeville: Il le faut! comédie en un acte, par M. Jaime fils. – Théâtre des Variétés: Yameinherr, parodie en trois actes, sans entr’actes, mélangée de couplets, de charivaris et de chiens savans, par MM. Delacour et Lambert Thiboust”. Le Siècle 26, nr 9498 (1861): b.p.
Google Scholar
Drumont, Edouard. Richard Wagner: l’homme et le musicien, à propos de Rienz. Paris: E. Dentu, 1869.
Google Scholar
Durocher, Léon (Charles Hecquet). „Francfort-sur-Mein”. Revue et Gazette musicale de Paris 24, nr 40 (1857): 324.
Google Scholar
Escudier, Léon. „La musique de l’avenir à Paris”. La France musicale 24, nr 5 (1860): 49.
Google Scholar
Ferlan, Françoise. „Les sources littéraires”. L’Avant-scène Opéra [29], nr 63–64 (2004): s. 92–99.
Google Scholar
Ferran, André. „Tannhäuser à l’Opéra de Paris en 1861: caricatures et parodies”. W: Mélanges d’histoire littéraire offerts à Daniel Mornet professeur honoraire à la Sorbonne par ses anciens collègues et ses disciples français, 189–197. Paris: Nizet, 1951.
Google Scholar
Fétis, François-Joseph (ojciec). „Richard Wagner – Sa vie. Son système de rénovation de l’opéra. Ses œuvres comme poète et comme musicien. Son parti en Allemagne. Appréciation de la valeur de ses idées”. Revue et Gazette musicale de Paris 19, nr 23 (1852): 185–187; nr 24 (1852): 193–195; nr 25 (1852): 201–203; nr 26 (1852): 209–211; nr 28 (1852): 225–227; nr 30 (1852): 242–245; nr 32 (1852): 257–259.
Google Scholar
Fierens-Gevaert Hippolyte. „Tannhäuser – Souvenirs des contemporains de la première représen tation à Paris. Suite. M. Cormon”. Journal des débats politiques et littéraires 82, nr 107 [poranny] (1895): 3.
Google Scholar
Fierens-Gevaert, Hippolyte. „Tannhäuser. Souvenirs des contemporains de la première représentation à Paris (suite) M. Petipa”. Journal des débats politiques et littéraires 82, nr 107 [poranny] (1895): 3.
Google Scholar
Fiorentino, Pier Angelo. „Feuilleton du Constitutionnel, 30 janvier. Théâtres. Théâtre Impérial Italien. M. Richard Wagner”. Le Constitutionnel 45, nr 30 (1860): 2.
Google Scholar
Franck-Marie (Franco-Maria Pedorlini). „Feuilleton de La Patrie 24 mars – Revue musicale – Théâtre Impérial de l’Opéra: Première représentation du Tannhäuser, opéra en trois actes.
Google Scholar
Paroles et musique de M. Richard Wagner”. La Patrie 21, nr z 24 III [poranny] (1861): b.p.
Google Scholar
Gasperini, Auguste de. Richard Wagner. Paris: Heugel, 1866.
Google Scholar
Gautier, Théophile. „Feuilleton de La Presse du 2 décembre 1850 – Théâtres”. La Presse 15, nr z 2 XII (1850): b.p.
Google Scholar
Glasenapp, Carl Friedrich. Life of Richard Wagner, przekł. ang. Ashton Ellis. T. 3, London: K. Paul, Trench, Trübner & co., 1903.
Google Scholar
Grasset, Théodore. „Les répétitions de Tannhäuser au Théâtre de l’Opéra”. La Presse 26, [nr z 11 II] (1861): b.p.
Google Scholar
Gregor-Dellin, Martin. Richard Wagner, sa vie, son œuvre, son siècle, przekł. fr. Odile Demange, Jean-Jacques Becquet, Elisabeth Bouillon Pierre Cadiot. Paris: Fayard, 1981.
Google Scholar
Heugel, Jacques-Léopold. „Académie Impériale de Musique – Tannhäuser, opéra en trois actes, de Richard Wagner. Les impressions de la première soirée”. Le Ménestrel – musique et théâtres 28, nr 16 (1861): 122.
Google Scholar
Heugel, Jacques-Léopold. „La semaine théâtrale”. Le Ménestrel – Musique et théâtres 28, nr 12 (1861): 91.
Google Scholar
Heugel, Jacques-Léopold. „La semaine théâtrale”. Le Ménestrel – Musique et théâtres 27, nr 10 (1860): 78.
Google Scholar
Janin, Jules. „Feuilleton du Journal des débats du 15 avril 1861. La semaine dramatique. Porte--Saint-Martin: Les Funérailles de l’honneur, drame en cinq actes, en prose, par M. Auguste Vacquerie. Variétés: Yameinherr, parodie en trois actes du Tannhäuser, par MM. Lambert Thiboust et Delacour. – La Panne-aux-Airs, parodie en deux actes du Tannhäuser, par MM. Clairville et Barbier. – Cantique à l’éventail de Mme de M...”. Journal des débats politiques et littéraires [48], nr z 15 IV (1861): b.p.
Google Scholar
Jost, Peter. „Le problème des versions”. L’Avant-Scène Opéra [29], nr 63–64 (2004): 100–103.
Google Scholar
Jouvin, Benoît. „Théâtre – Le Tannhäuser”. Le Figaro 8, nr 636 (1861): 1–5.
Google Scholar
Jullien, Adolphe. Richard Wagner, sa vie et ses œuvres. Paris: Librairie de l’art, 1886.
Google Scholar
Kahane, Martine, Nicole Wild. Wagner et la France. Paris: Herscher, 1983.
Google Scholar
Leroy, Léon. „Le Tannhäuser. La cabale et les critiques”. La Causerie – Théâtre – Littérature – Musique – Beaux-arts 4, nr 13 (1861): 4.
Google Scholar
Leroy, Léon. „Une après-midi à Villiers-sur-Marne”. W: Bayreuther Festblätter In Wort und Bild, 41. München: Verlag der Autotype-Company, 1884.
Google Scholar
Liszt Franz, Richard Wagner. Correspondance, wyd. Georges Liébert. Paris: Gallimard, 2013.
Google Scholar
Liszt, Franz. „Feuilleton du Journal des débats du 18 mai – Le Tannhaeuser”. Journal des débats politiques et littéraires [36], nr z 18 V (1849): 1.
Google Scholar
Liszt, Franz. „Lohengrin” et „Tannhaüser” [sic] de Richard Wagner. Leipzig: F.A. Brockhaus, 1851.
Google Scholar
Metternich, Pauline von. „Souvenirs d’enfance et de jeunesse (1845–1863)”. La Revue de Paris 30, nr 17 (1923): 12–44.
Google Scholar
Meysenbug, Malwida von. Mémoires d’une idéaliste, wyd. M. Gabriel Monod. Paris: Fischbacher 1900.
Google Scholar
Monnais, Edouard (Paul Smith). „Théâtre Impérial de l’Opéra. Tannhaeuser, Opéra en trois actes, de Richard Wagner (Première représentation le 13 mars 1861)”. Revue et Gazette musicale de Paris 28, nr 11 (1861): 82.
Google Scholar
Mrozowicki, Michał Piotr. „Decydująca batalia – Rzecz o francuskich Lohengrinach”. Muzyka 63, nr 4 (2018): 3–37.
DOI: https://doi.org/10.36744/m.336
Google Scholar
Mrozowicki, Michał Piotr. „O historii paryskich inscenizacji Pierścienia Nibelunga (1893–1933)”. Muzyka 64, nr 4 (2019): 65–110.
DOI: https://doi.org/10.36744/m.237
Google Scholar
Mrozowicki, Michał Piotr. Richard Wagner et sa réception en France. T. 1, Le musicien de l’avenir. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2013.
Google Scholar
Nuitter, Charles. „Les 164 répétitions et les 3 représentations de Tannhäuser à Paris”. W: Bayreuther Festblätter in Wort und Bild, 38–40. München: Verlag der Autotype-Company, 1884.
Google Scholar
Ortigue, Joseph d’. „Feuilleton du Journal des débats du 23 mars 1861. Théâtre de l’Opéra. Première représentation (13 mars) de Tannhäuser, opéra en trois actes, de M. Richard Wagner. – Divertissement de M. Petipa. – Décors de MM. Cambon, Thierry, Despléchin, Nolau et Rubé”. Journal des débats politiques et littéraires [48], nr z 23 III (1861): b.p.
Google Scholar
Photiadès, Constantin. „Marie Kalergis-Moukhanow née Nesselrode”, Revue de Paris 30, nr 20 (1923): 877–905.
Google Scholar
Picard, Timothée, red. Dictionnaire encyclopédique Wagner. Arles–Paris: Actes Sud–Cité de la musique, 2010.
Google Scholar
Reyer, Ernest. „Wagner – Tannhauser”. W: Ernest Reyer, Quarante ans de musique, wyd. Emile Henriot, 47–56. Paris: Calmann–Lévy, 1909.
Google Scholar
Reyer, Ernest. Quarante ans de musique, wyd. Emile Henriot. Paris: Calmann–Lévy, 1909.
Google Scholar
Richard Wagner à Mathilde Wesendonk – Journal et lettres 1853–1871, przekł. niem. Georges Knopff. Berlin: Dunker, 1905.
Google Scholar
Rousseau, Etienne. „Théâtre Déjazet. La Panne aux airs, parodie musicale en deux actes et cinq tableaux de M. Clairville, musique de M. Frédéric Barbier. Première représentation le 30 mars 1861”. Le Monde dramatique – Journal des théâtres, Revue artistique et littéraire10, nr z 4 IV (1861): 2.
Google Scholar
Rousseau, Jean. „Courrier de Paris”. Le Figaro 8, nr 636 (1861): 1–3.
Google Scholar
Rovray, A. (Pier Angelo Fiorentino). „Feuilleton du Moniteur du 18 mars – Revue musicale – Théâtre Impérial de l’Opéra: Tannhäuser, opéra en trois actes, de M. Richard Wagner”. Le Moniteur universel – Journal officiel de l’Empire Français [73], nr 77 (1861): 1.
Google Scholar
Royer, Alphonse. Histoire de l’Opéra. Paris: A. Franck, 1875.
Google Scholar
Saint-Amand, Imbert de. Le règne de Napoléon III – 1861. Paris: Dentu, 1899.
Google Scholar
Scudo, Paul. „Les écrits et la musique de M. Richard Wagner”. La Revue des deux mondes 30, nr 26 (1860): 231–232.
Google Scholar
Scudo, Paul. „Revue musicale. Tannhauser, de M. Richard Wagner”. La Revue des deux mondes31, nr 32 (1861): 769.
Google Scholar
Servières, Georges. „Les deux Vaisseau-fantôme”. Le Guide musical 43, nr 21–22 (1897): 387–389.
Google Scholar
Servières, Georges. „Wagner et Giacomelli – Les concerts du Théâtre Ventadour en 1860”. Le Guide musical 33, nr 22–23 (1887): 155–156.
Google Scholar
Servières, Georges. Richard Wagner jugé en France. Paris: À la Libraire Illustrée 1887.
DOI: https://doi.org/10.2307/3359663
Google Scholar
Servières, Georges. Tannhaeuser à l’Opéra en 1861. Paris: Fischbacher, 1895.
Google Scholar
Tiersot, Julien. „Ma Vie de Richard Wagner”. Le Ménestrel – musique et théâtres 79, nr 32 (1913): 250.
Google Scholar
Tiersot, Julien. „Ma vie de Richard Wagner”. Le Ménestrel – musique et théâtres 79, nr 33 (1913): 258–259.
Google Scholar
Wagner, Richard. Souvenirs, przekł. franc. Camille Benoit. Paris: G. Charpentier et Cie, 1884.
Google Scholar
Wagner, Richard. „Lettre à Victor Cochinat, rédacteur en chef du journal La Causerie”. La Causerie – Théâtre – Littérature – Musique – Beaux-arts 4, nr 13 [1861]: 4.
Google Scholar
Wagner, Richard. „Lettres de Richard Wagner à Otto Wesendonck (1852–1870)”, La Revue de Paris 1, nr 16 (1909): 61–88.
DOI: https://doi.org/10.3406/phlou.1909.2695
Google Scholar
Wagner, Richard. Mein Leben. T. 2. München: F. Bruckmann AG, 1911.
Google Scholar
Weber, Johannès. „Nécrologie – Guillaume-Richard Wagner”. Le Temps 23, nr 7965 (1883): b.p.
Google Scholar
Westernhagen, Kurt von. Wagner. A Biography, przekł. ang. Mary Whittall. New York: Cambridge University Press, 1981.
Google Scholar
Wolff, Albert. „Courrier de Paris”. Le Figaro 8, nr 637 (1861): 1–5.
Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 170PDF downloads: 135
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Michał Piotr Mrozowicki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Michał Piotr Mrozowicki, O historii paryskich inscenizacji „Pierścienia Nibelunga” (1893–1933) , Muzyka: Tom 64 Nr 4 (2019)
- Michał Piotr Mrozowicki, Decydująca batalia – rzecz o francuskich „Lohengrinach” , Muzyka: Tom 63 Nr 4 (2018)
- Michał Piotr Mrozowicki, Pół wieku „Tristana i Izoldy” Ryszarda Wagnera na scenach operowych Paryża (1899–1949) , Muzyka: Tom 67 Nr 4 (2022)
