Anti-Schaefferisms. On Selected Critical Attitudes to the Thought and Work of Bogusław Schaeffer, 1956–1976
Abstract
In 1975 Zygmunt Mycielski published a review of Bogusław Schaeffer’s book Muzyka XX wieku (Twentieth-century music), entitled ‘Antyschaefferyzm’ (Anti-Schaefferism), referring to well-known disputes from music history. Mycielski used this title to express his own individual opposition to Schaeffer’s way of thinking about music, and especially the way he passed judgment on twentieth-century music. In retrospect, however, the term can now be applied to a wider historical phenomenon of critical reactions to the output of that composer, critic, graphic artist and playwright, who died in 2019. During the period of Schaeffer’s most intense activity as a writer, anti-Schaefferism was reflected in a substantial number of polemics, debates and controversies, and even at times quite violent rejections of Schaeffer’s aesthetic views. Such reactions resulted from the radical and arbitrary nature of Schaeffer’s claims, his polemical passion, and the fact that his standpoint was isolated in professional circles. In most cases, Schaeffer’s provocations drew fierce, polarised reactions, which meant that his ideas very frequently became a point of reference in debates on contemporary music.
Hence this article deals mainly with the critical appraisal of Schaeffer’s theoretical and aesthetic concepts (their negative resonance), as well as his work as a critic and writer on music. Schaeffer’s creative output is presented here in a mediated manner, through the lens of selected critics’ standpoints and comments. His main polemicists were Zygmunt Mycielski and Stefan Kisielewski. Their statements are complemented by the critical commentaries of Mieczysław Tomaszewski, Tadeusz Andrzej Zieliński, Krzysztof Meyer and Leszek Polony. The attitude of Bohdan Pociej stands out as more complex and dynamic.
Keywords:
Bogusław Schaeffer, Zygmunt Mycielski, Stefan Kisielewski, Bohdan Pociej, music criticism, contemporary music, new music, the avant-garde, receptionReferences
Berger, Karol. Potęga smaku. Teoria sztuki, przekł. Anna Tenczyńska. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2008.
Google Scholar
Bogunia, Barbara. „Schaeffer/Ginsberg: Howl”. W: Bogusława Schaeffera możliwości muzyki, red. Marek Chołoniewski, 55–60. Kraków: Akademia Muzyczna, 2016.
Google Scholar
Bolesławska-Lewandowska, Beata. „Awangarda muzyczna Zygmunta Mycielskiego i Andrzeja Panufnika – według zachowanej korespondencji”. W: Krytyka muzyczna. Teoria, historia, współczesność, red. Michał Bristiger, Rafał Ciesielski, Barbara Literska, Jolanta Guzy-Pasiak, 195–200. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2009.
Google Scholar
Ciołkiewicz, Urszula. „Polska krytyka muzyczna wobec wybranych koncepcji warsztatowo-estetycznych drugiej awangardy. Opinie i postulaty”. Przegląd Muzykologiczny 5, nr 5 (2006): 155–183.
Google Scholar
Cooper Vest, Lisa. Awangarda. Tradition and Modernity in Postwar Polish Music. Oakland: University of California Press, 2021 (= California Studies in 20th-century Music 28).
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520975422
Google Scholar
Droba, Krzysztof. Odczytywanie na nowo. Rozmowy z Mieczysławem Tomaszewskim. Olszanica: BOSZ, Kraków: PWM, Akademia Muzyczna, 1995.
Google Scholar
Gwizdalanka, Danuta. „«Klarnet» i inni figuranci”. Ruch Muzyczny 64, nr 23 (2020): 13–14.
Google Scholar
Kisielewski, Stefan. „Awangarda czy bezsilność”. Ruch Muzyczny 14, nr 13 (1970): 10–13.
Google Scholar
Kisielewski, Stefan. Dzienniki. Warszawa: Iskry, 2001.
Google Scholar
Kisielewski, Stefan. „O psychologii dzisiejszego komponowania”. Ruch Muzyczny 9, nr 7 (1965): 6.
Google Scholar
Kisielewski, Stefan. „Schaeffer – samobójca”. Ruch Muzyczny 15, nr 9 (1971): 10.
Google Scholar
Koszewska, Anna. „Credo estetyczne Zygmunta Mycielskiego. Próba rekonstrukcji systemu”. W: Krytyka muzyczna. Teoria, historia, współczesność, red. Michał Bristiger, Rafał Ciesielski, Barbara Literska, Jolanta Guzy-Pasiak, 175–180. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2009.
Google Scholar
Meyer, Krzysztof. „O pisarstwie Schaeffera – subiektywnie”. Ruch Muzyczny 17, nr 14 (1973): 15–16.
Google Scholar
Mika, Bogumiła. „Kategoria nowości w polskich dyskusjach awangardowych przełomu lat 60. i 70. XX wieku publikowanych na łamach Ruchu Muzycznego”. Aspekty Muzyki 1, nr 1 (2011): 123–139.
Google Scholar
Mycielski, Zygmunt. „Antyschaefferyzm?”. W: Zygmunt Mycielski, Postludia, 192–205. Kraków: PWM, 1977.
Google Scholar
Mycielski, Zygmunt. „Dlaczego nie piszę o naszej muzyce współczesnej”. Ruch Muzyczny 2, nr 5 (1958): 8.
Google Scholar
Mycielski, Zygmunt. Dziennik 1950–1959. Warszawa: Iskry, 1959.
Google Scholar
Mycielski, Zygmunt. „Jaką mierzyć miarą?”. Ruch Muzyczny 5, nr 22 (1961): 9.
Google Scholar
Mycielski, Zygmunt. „Wstęp do kompozycji Bogusława Schaeffera”. Ruch Muzyczny 21, nr 4 (1977): 9.
Google Scholar
Obniska, Ewa. „W odpowiedzi Bogusławowi Schaefferowi słów jeszcze mniej”. Ruch Muzyczny 30, nr 25 (1986): 23.
Google Scholar
Pindera, Agnieszka. Patkowski. Ambasador muzyki z Marsa. Warszawa: Fundacja Automatophone, Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi, 2019.
Google Scholar
Pociej, Bohdan. „Bogusława Schaeffera studia na temat współczesnej techniki kompozytorskiej”. Ruch Muzyczny 2, nr 10 (1958): 17–21.
Google Scholar
Pociej, Bohdan, Bogusław Schaeffer. „Dziesięć tematów”. Forum Musicum 5, nr 9 (1970): 22–36.
Google Scholar
Pociej, Bohdan. „Muzyka polska 1960, czyli o potrzebie, kierunkach i granicach nowatorstwa”. Ruch Muzyczny 4, nr 21 (1960): 2.
Google Scholar
Pociej, Bohdan. „Polska muzyka współczesna. Myśl (III)”. Polska 15, nr 1 (1968): 36.
Google Scholar
Pociej, Bohdan. „Poza dobrem i złem”. Ruch Muzyczny 8, nr 3–4 (1964): 5.Pociej, Bohdan. Szkice z późnego romantyzmu. Kraków: PWM, 1978.
Google Scholar
Pociej, Bohdan. „Świadomość muzyki”. Ruch Muzyczny 17, nr 14 (1973): 18.
Google Scholar
Pociej, Bohdan. „Trzydziestolecie w muzyce polskiej. Periodyzacja, szkoła polska, perspektywy”. Ruch Muzyczny 18, nr 15 (1974): 14.
Google Scholar
Polony, Leszek. „Muzyka i rzeczywistość”. W: Leszek Polony, W kręgu muzycznej wyobraźni, 17–25. Kraków: PWM, 1980.
Google Scholar
Polony, Leszek. Polski kształt sporu o istotę muzyki. Główne tendencje w polskiej myśli muzyczno- -estetycznej od Oświecenia po współczesność. Kraków: Akademia Muzyczna, 1991.
Google Scholar
Schaeffer, Bogusław. „Granie na sucho”. Życie Literackie 24, nr 47 (1974): 11.
Google Scholar
Schaeffer, Bogusław. „Joseph Matthias Hauer”. W: Bogusław Schaeffer, W kręgu Nowej Muzyki, 116–125. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1967.
Google Scholar
Schaeffer, Bogusław. „Kisielewski – nożownik. Kontrpaszkwil w 15 odsłonach”. Ruch Muzyczny 15, nr 13 (1971): 14–18.
Google Scholar
Schaeffer, Bogusław. „Polski modernizm wczoraj i dziś”. W: Bogusław Schaeffer, W kręgu Nowej Muzyki, 247–256. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1967.
Google Scholar
Schaeffer, Bogusław. „Wartość nowatorstwa w muzyce”. Studia Filozoficzne 26, nr 11–12 (1983): 21–41.
Google Scholar
Skowron, Zbigniew. „Recepcje postaw i programów awangardowych w powojennej muzyce polskiej”. W: Muzyka polska 1945–1955. Materiały sesji naukowej 6–10 grudnia 1995, red. Krzysztof Droba, Teresa Malecka, Krzysztof Szwajgier, 67–80. Kraków: Akademia Muzyczna, 1996.
Google Scholar
Sławińska-Dahlig, Ewa. „Bohdan Pociej jako pisarz i myśliciel”. W: Bohdan Pociej, Polskość Chopina, 259–288. Warszawa: NIFC, 2012.
Google Scholar
Strzelecki, Paweł. Nowy Romantyzm w twórczości kompozytorów polskich po roku 1975. Kraków: Musica Iagellonica, 2006.
Google Scholar
Strzelecki, Paweł. „Poglądy Zygmunta Mycielskiego na awangardę muzyczną drugiej połowy XX wieku”. W: Twórczość Zygmunta Mycielskiego jako dziedzictwo kultury polskiej i europejskiej, red. Grzegorz Oliwa, 37–49. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2008.
Google Scholar
Wiatr, Adam. Stefan Kisielewski jako krytyk muzyczny. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, 2006. „Zestroić polifonię zainteresowań. Z Mieczysławem Tomaszewskim rozmawia Marcin Trzęsiok”. Ruch Muzyczny 62, nr 5 (2018): 28–44.
Google Scholar
Zieliński, Tadeusz Andrzej. „Nova, sed non nova”. Forum Musicum 1, nr 7 (1966): 19–20.
Google Scholar
Zieliński, Tadeusz Andrzej. „Piękno nadal aktualne”. Ruch Muzyczny 4, nr 15 (1960): 3.
Google Scholar
Zygmunt Mycielski – Andrzej Panufnik. Korespondencja. Cz. 1, Lata 1949–1969, opr., wstęp i komentarze Beata Bolesławska-Lewandowska. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2016.
Google Scholar
Zygmunt Mycielski – Andrzej Panufnik. Korespondencja. Cz. 2, Lata 1970–1987, opr., wstęp i komentarze Beata Bolesławska-Lewandowska. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2018.
Google Scholar
Statistics
Abstract views: 265PDF downloads: 222
License
Copyright (c) 2021 Sławomir Wieczorek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free nonexclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Muzyka, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in "Muzyka" should it be published or used again (download licence agreement). By submitting an article the author agrees to make it available under CC BY 4.0 license.
Articles from 2018/1 to 2022/3 were published under a Creative Commons license CC BY-NC-ND 4.0. During this period the authors granted the publisher a royalty-free nonexclusive license (CC BY-ND 4.0) to use their article in "Muzyka", retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Sławomir Wieczorek, On the History of Kraków Workers’ Opera (1954–1957) , Muzyka: Vol. 65 No. 3 (2020)
- Sławomir Wieczorek, J. Katarzyna Dadak-Kozicka, Obrońcy dobra powierzonego. Związek Kompozytorów Polskich 1945–48, Warszawa 2018 , Muzyka: Vol. 65 No. 1 (2020)
- Sławomir Wieczorek, Granice muzyki – granice wolności. Wokół konferencji kompozytorów i krytyków muzycznych w Łagowie Lubuskim w 1949 roku, ed. Krzysztof Brzechczyn, Rafał Ciesielski, Poznań–Warszawa 2021 , Muzyka: Vol. 68 No. 4 (2023)
- Sławomir Wieczorek, Iwona Sowińska: Chopin idzie do kina. Kraków 2013 , Muzyka: Vol. 61 No. 1 (2016)
