O historii Opery Robotniczej w Krakowie (1954–1957)
Abstrakt
Stanisław Drabik był pomysłodawcą i organizatorem dwóch specyficznych placówek operowych, których historia przez wiele lat pozostawała zapomniana. W latach 1947–1949 we Wrocławiu prowadził Operę Robotniczą, która przygotowała w 1948 wystawienie opery Flis Stanisława Moniuszki. Do pomysłu tego powrócił w 1954 roku w Krakowie, gdzie działała pod jego kierownictwem druga placówka tego rodzaju. Po dwóch latach prób w lipcu 1956 roku krakowska Opera Robotnicza przedstawiła inscenizację Halki Stanisława Moniuszki na scenie Teatru im. Juliusza Słowackiego. Oficjalnie zespół miał składać się z utalentowanych muzycznie robotników Kombinatu Metalurgicznego w Nowej Hucie, jednak rzeczywisty skład zespołu znacznie odbiegał od tych deklaracji. Finalnym celem działań Drabika było zorganizowanie w Krakowie i kierowanie operą zawodową, a nawiązanie do haseł stalinowskiej propagandy o upowszechnianiu sztuki wśród robotników miały mu pomóc uzyskać finansowe i administracyjne wsparcie instytucji państwowych dla jego planów. Przemiany polityczne polskiego Października, destalinizacja i odwilż w życiu artystycznym skutecznie przekreśliła te plany. Opera Robotnicza straciła dyskursywny i instytucjonalny parasol ochronny. Premiera Halki została bardzo negatywnie przyjęta przez krytyków – pisano o profanacji narodowej opery, fatalnym poziomie aktorskim i muzycznym przedstawienia oraz o nadużyciach finansowych. Część z tych krytyk została jednak sformułowana przez przedstawicieli konkurencyjnej wobec Drabika instytucji walczącej o powstanie zawodowej opery w Krakowie. Podjęta przez ponad rok po premierze walka zespołu i Stanisława Drabika o utrzymanie placówki nie zakończyła się powodzeniem, a Opera Robotnicza popadła w całkowite zapomnienie.
Słowa kluczowe:
Opera Robotnicza, Stanisław Drabik, Nowa Huta, muzyka i polityka, Halka, Stanisław MoniuszkoBibliografia
Brzóstowicz-Klajn, Monika, Wojciech Tomasik. „Planu sześcioletniego temat”. W: Słownik realizmu socjalistycznego, red. Zdzisław Łapiński, Wojciech Tomasik, 195–200. Kraków: Universitas, 2004.
Google Scholar
Bursa, Andrzej. „Królik w cylindrze po linii KO”. Dziennik Polski 13, nr 71 (1957): 6.
Google Scholar
Chłopecki, Andrzej. „Czy państwo lubią Cage’a”. W: Andrzej Chłopecki. Dziennik ucha. Słuchane na ostro, 76–79. Kraków–Warszawa: PWM/Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014.
Google Scholar
Dachtera, Krystyna. Opera Wrocławska 1945–1995. Wrocław: Państwowa Opera we Wrocławiu, 1995.
Google Scholar
„Drabik Stanisław”, w: Słownik biograficzny teatru polskiego, red. Zbigniew Wilski. T. 2, 179–181. Warszawa: PWN, 1994.
Google Scholar
Dubiel, Paweł. „List do redakcji. W sprawie Opery Robotniczej i jej twórcy”. Gazeta Krakowska 9, nr 213 (1957): 3.
Google Scholar
Dubiel, Paweł. „Przeciwko zmowie milczenia. W obronie Opery Robotniczej”. Gazeta Krakowska 8, nr 185 (1956): 5.
Google Scholar
Dubiel, Paweł. „Stanisław Drabik – jakiego poznałem”. W: Dzieje i wspomnienia o Stanisławie Drabiku, 47–51. Wrocław: [bez wyd.], 1993.
Google Scholar
Gemrot, Barbara. „Fotografia, filatelistyka i bilard”. Gazeta Krakowska 10, nr 104 (1958): 4.
Google Scholar
Jarosz, Dariusz. „Co Nowa Huta zawdzięcza Adamowi Ważykowi?”.W: Realizm socjalistyczny w Polsce z perspektywy 50 lat, red. Stefan Zabierowski, 283–296. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001.
Google Scholar
Komorowska, Małgorzata. Kronika teatrów muzycznych PRL: lipiec 1944–czerwiec 1989. Poznań: PTPN, 2003 (= Poznańskie Studia Operowe 3).
Google Scholar
Kosiński, Dariusz. „Frycz Karol”. W: Dariusz Kosiński, Słownik teatru, 292–293. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2009.
Google Scholar
Lachowicz, Stanisław. „List do redakcji”. Dziennik Polski 12, nr 223 (1956): 3–4.
Google Scholar
Lissa, Zofia. „Pierwsza opera w Polsce”. W: Zofia Lissa, Muzykologia polska na przełomie, 157–193. Kraków: PWM, 1952.
Google Scholar
Miecugow, Bruno. „Gigantomania”. Dziennik Polski 12, nr 137 (1956): 2.
Google Scholar
„Opera robotnicza przygotowuje się do występów”. Echo Krakowa 11, nr 41 (1956): 1.
Google Scholar
Parzyński, Jerzy. „Halka Stanisława Moniuszki w realizacji Opery Robotniczej”. Echo Krakowa 11, nr 159 (1956): 4.
Google Scholar
Rybak, Zbigniew. Wolny strzelec na Olimpie. Kraków: [nakładem autora], 1994.
Google Scholar
Tomasik, Wojciech. „«Mściwe narodziny». Esej o Nowej Hucie”. Teksty Drugie 19, nr 4 (1999): 37–49.
Google Scholar
Tomasik, Wojciech. „Anty-Kraków. Drugi esej o Nowej Hucie”. Teksty Drugie 20, nr 1–2 (2000): 61–74.
Google Scholar
Topolska, Agnieszka. Mit wieszcza. Stanisław Moniuszko w piśmiennictwie lat 1858–1989. Poznań: PTPN, 2014.
Google Scholar
Wieczorek, Sławomir. „«Pafawag tańczy z Konfekcją». O Operze Robotniczej we Wrocławiu”. W: Robotnik. Performanse pamięci, red. Agata Adamiecka-Sitek, Dorota Sajewska, Dorota Sosnowska, 243–304. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Teatralnego, 2017.
Google Scholar
Wieczorek, Sławomir. „The Paradoxes of Wrocław’s Workers’ Opera (1947–1949)”, przekł. Tomasz Zymer. W: Musik und ihre gesellschaftliche Bedeutung nach 1945, red. Rüdiger Ritter. Wiesbaden: Harrasowitz Verlag, 2020 (w druku).
Google Scholar
Wieczorek, Sławomir. Na froncie muzyki. Socrealistyczny dyskurs o muzyce w Polsce w latach 1948–1955. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2014.
Google Scholar
Wiłkomirski, Kazimierz. Wspomnień ciąg dalszy. Kraków: PWM, 1980.
Google Scholar
Woźniakowska, Anna. Czy Kraków zasługuje na operę? 45-lecie Opery i Operetki w Krakowie. Kraków: Opera i Operetka w Krakowie, 2000.
Google Scholar
Zathey, Janusz. „Modrakowska Maria”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM. Część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska. T. 6, 292–293. Kraków: PWM, 2006.
Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 650PDF downloads: 240
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Muzyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Sławomir Wieczorek, Antyschaefferyzmy. O wybranych postawach krytycznych wobec myśli i twórczości Bogusława Schaeffera z lat 1956–1976 , Muzyka: Tom 66 Nr 4 (2021)
- Sławomir Wieczorek, J. Katarzyna Dadak-Kozicka, Obrońcy dobra powierzonego. Związek Kompozytorów Polskich 1945–48, Warszawa 2018 , Muzyka: Tom 65 Nr 1 (2020)
- Sławomir Wieczorek, Granice muzyki – granice wolności. Wokół konferencji kompozytorów i krytyków muzycznych w Łagowie Lubuskim w 1949 roku, red. Krzysztof Brzechczyn, Rafał Ciesielski, Poznań–Warszawa 2021 , Muzyka: Tom 68 Nr 4 (2023)
