Beztekstowy przekaz anonimowego „Psalmu Dawida” w tabulaturze organowej z Kroż. Rekonstrukcja warstwy słownej i próba atrybucji
Tomasz Jasiński
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-5916-6254
Abstrakt
Tekst traktuje o anonimowym Psalmie Dawida zapisanym w siedemnastowiecznej tabulaturze organowej z Kroż. Jest to kompozycja czterogłosowa o dyspozycji a voce piena, dwuczęściowa, dość rozbudowana (96 taktów), zapisana notacją wokalną w formie partytury, pozbawiona jednak tekstu słownego.
W pierwszej części artykułu autor dowodzi, że warstwę słowną dzieła stanowi pierwszy psalm Dawidowy w poetyckim przekładzie Jana Kochanowskiego – Szczęśliwy, który nie był miedzy złemi w radzie, a kompozycja oparta jest na melodii tegoż psalmu przytoczonej w Cantional Piotra Artomiusza z 1640 roku. W zaprezentowanej transkrypcji utworu podłożenie wskazanego tekstu nie nastręczyło zasadniczo trudności, tylko w niektórych fragmentach (np. takty 57–85) trzeba było w mniejszym lub większym stopniu odwołać się również do intuicji. Psalm Dawida wyróżnia się pod kilkoma względami: jako motet z tekstem w języku ojczystym jest nowością gatunkową w muzyce staropolskiej; przedstawia nieznaną dotąd kompozycję motetową do poezji Jana Kochanowskiego; odznacza się nienagannym warsztatem kontrapunktycznym, bardzo dobrym prowadzeniem głosów, pełnią brzmienia, klarownym przebiegiem tonalnym, jednością motywiczną i rytmiczno-fakturalną różnorodnością, koherencją słowno-muzyczną w sferze wyrazowej.
W drugiej części artykułu autor stawia tezę, że Psalm Dawida mógł skomponować Mikołaj Gomółka, po czym przedstawia analizę porównawczą konfrontującą Psalm z Melodiami na Psałterz polski Gomółki. Odnotowując liczne odmienności między Psalmem Dawida a Melodiami, autor wskazuje równocześnie na istnienie tego rodzaju pokrewieństw i zbieżności (m.in. melodycznych, rytmicznych, harmonicznych), które w dużym stopniu zdają się przemawiać za autorstwem Gomółki. Przedstawione studium badawcze nie kończy się jednoznaczną konkluzją, lecz pozostawia czytelnika z intrygującym pytaniem.
Bibliografia
Dobrzańska-Fabiańska, Zofia. Spór o role ‘modus’ i ‘tonalité’ w sztuce kompozycji XVI i początku XVII wieku. Kraków: Musica Iagellonica, 2013.
Google Scholar
Gomółka, Mikołaj. Melodie na Psałterz polski. Facsimile pierwodruku, wyd. Mirosław Perz. Kraków: PWM, 1981.
Google Scholar
Gomółka, Mikołaj. Melodie na Psałterz polski przekładania Jana Kochanowskiego. Transkrypcja, wyd. Mirosław Perz, opr. krytyczne tekstu Jerzy Woronczak. Kraków PWM, 1983.
Google Scholar
Jasiński, Tomasz. „Anonimowy motet Exsultate gaudete laeti omnes kompozycją Gorczyckiego?”. Annales Univeritatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio L, Artes 10, nr 1 (2013): 77–111.
DOI: https://doi.org/10.2478/v10075-012-0020-8
Google Scholar
Jasiński, Tomasz. „Rekonstrukcja warstwy słownej pieśni Słuchaj, co żywo zapisanej w tabulaturze organowej z Kroż”. Muzyka 66, nr 1 (2021): 169–179.
DOI: https://doi.org/10.36744/m.802
Google Scholar
Liber Organistarum Collegii Crosensis Societatis Jesu, wyd. Laima Budzinauskienė, Rasa Murauskaitė. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2017 (= Fontes Musicae in Polonia, Seria B, 2).
Google Scholar
Ostaszewska, Ewa. „Kochanowski Jan”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM. Część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska. T. 5, 114–115. Kraków: PWM, 1997.
Google Scholar
Perz, Mirosław. Melodie na Psałterz polski Mikołaja Gomółki. Interpretacje i komentarze. Kraków: PWM, 1988.
Google Scholar
Perz, Mirosław. Mikołaj Gomółka. Monografia. Kraków: PWM, 1981.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Barok, część pierwsza: 1595–1696. Warszawa: Sutkowski Edition, 2006 (= Historia muzyki polskiej 3).
Google Scholar
Wind, Edgar. „Krytyka znawstwa”, przekł. Maria Klukowa. W: Pojęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce, red. Jan Białostocki, 170–192. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1976.
Google Scholar
Autorzy
Tomasz JasińskiUniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin Polska
https://orcid.org/0000-0002-5916-6254
Statystyki
Abstract views: 243PDF downloads: 197
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Tomasz Jasiński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Tomasz Jasiński, Anna Ryszka-Komarnicka, „Księga Judyty” w oratoriach włoskich epoki baroku, Warszawa 2017 , Muzyka: Tom 65 Nr 1 (2020)
- Tomasz Jasiński, Dwie msze ad imitationem z rękopisu Kk I.1. Josquin des Prez/K. Borek(?): „Missa mater matris”. P. Certon: „Missa le temps qui court”, wyd. E. Zwolińska, Kraków 2016; Tomasz z Szadka: dwie msze z rękopisu Kk I.1. i motet, wyd. P. Poźniak, Kraków 2016 , Muzyka: Tom 63 Nr 3 (2018)
- Tomasz Jasiński, Zofia Dobrzańska-Fabiańska, Spór o rolę „modus” i „tonalité” w sztuce kompozycji XVI i początku XVII wieku, Kraków 2013 , Muzyka: Tom 63 Nr 3 (2018)
- Tomasz Jasiński, Rekonstrukcja warstwy słownej pieśni „Słuchaj, co żywo” zapisanej w tabulaturze organowej z Kroż , Muzyka: Tom 66 Nr 1 (2021)
