Wrocławscy muzycy w latach młodości Józefa Elsnera (1781–1789)

Recenzowany

Tomasz Fatalski


Uniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3838-9942

Abstrakt

W II poł. XVIII w. Wrocław był ważnym ośrodkiem życia muzycznego. Około 1781 r. przybył tu młody Józef Elsner, który po latach wspomniał nazwiska lokalnych muzyków w swoim Sumariuszu utworów muzycznych, takie jak Knirsch, Schön, Dreyrittner, Hanisch, Holly, Maar, Lucas, Berner, Hermes, Enderle, Hofstädter. Na temat większości z nich w literaturze przedmiotu nie pojawiają się żadne informacje. Artykuł przedstawia podstawowe wiadomości biograficzne o tych osobach, uzyskane w wyniku kwerendy źródłowej.



Słowa kluczowe:

Wrocław, Józef Elsner, Johann Timotheus Hermes, muzyka religijna, historia teatru

Adolph, Wilhelm. Vesperae in F., wyd. Jakub Strużyński. Warszawa: Sub Lupa, 2021 (= Fontes Musicae in Polonia. Seria C 30).
  Google Scholar

Bilica, Krzysztof. Elsner. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2025.
  Google Scholar

Blasel, Carl. Geschichte von Kirche und Kloster St. Adalbert zu Breslau. Breslau: Ferdinand Hirt, 1912.
  Google Scholar

Błogosławiony Czesław, patron Wrocławia, red. Marek Derwich. T. 1, Średniowiecze i czasy nowożytne. Wrocław–Warszawa: Larhcor, Wydawnictwo DiG, 2006.
  Google Scholar

Cartellieri, Walther. „Der Sänger Antonio Cartellieri”. Altpreußische Geschlechterkunde 11, nr 1 (1937): 18–20.
  Google Scholar

Chybiński, Adolf. „Pamiętnik Franciszka Ksawerego Kratzera, kantora wawelskiego”. Przegląd Muzyczny 4, nr 3 (1928): 7–8.
  Google Scholar

Elsner, Józef. Sumariusz moich utworów muzycznych: z objaśnieniami o czynnościach i działaniach moich jako artysty muzycznego, red. Alina Nowak-Romanowicz. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1957.
  Google Scholar

Eschenbach, Wolfram. Friedrich Wilhelm Berner (1780–1827): ein Beitrag zur Breslauer Musikgeschichte. Ohlau in Schlesien: Hermann Eschenhagen Verlag, 1935.
  Google Scholar

Got, Jerzy. Dzieje teatru w Krakowie w latach 1781–1830. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1980.
  Google Scholar

Gothaisches genealogisches Taschenbuch der briefadeligen Häuser. T. 1. Gotha: Justus Perthes, 1907.
  Google Scholar

Grzegorczyk, Bożena. Architektura i budownictwo teatralne we Wrocławiu od około 1770 roku do schyłku XIX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000.
  Google Scholar

Guckel, Hans Erdmann. Katholische Kirchenmusik in Schlesien. Leipzig: Breitkopf & Härtel, 1912.
  Google Scholar

Korespondencja Fryderyka Chopina. 1816–1831, wyd. Zofia Helman, Zbigniew Skowron, Hanna Wróblewska-Straus. T. 1. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
  Google Scholar

Hermes, Johann Timotheus. „Analyse de XII. Métamorphoses tirées d’Ovide, & mises en musique par Mr. Charles Ditters de Dittersdorf”. W: Dittersdorfiana, red. Carl Krebs, 167–182. Berlin: Gebrüder Paetel, 1900.
  Google Scholar

Hermes, Johann Timotheus. Sophiens Reise von Memel nach Sachsen, red. Wojciech Kunicki. Berlin: Nicolai, 1991.
  Google Scholar

Hoffmann, Georg. Johann Timotheus Hermes: ein Lebensbild aus der evangel. Kirche Schlesiens im Zeitalter der Aufklärung. Breslau: Gerhard Kauffmann, 1911.
  Google Scholar

Hoffmann, Hermann, Angelus Walz. „Zur Geschichte der schlesischen Dominikaner in preußischer Zeit”. Archiv für schlesische Kirchengeschichte 17 (1959): 253–272.
  Google Scholar

Jeż, Tomasz. Kultura muzyczna jezuitów na Śląsku i ziemi kłodzkiej (1581–1776). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2013.
  Google Scholar

Kublin, Grzegorz. „Wykaz dominikanów i dominikanek śląskiej kongregacji bł. Czesława z 1774 roku”. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego 38, nr 1 (2018): 225–241. Mai, Alfred. Die Wäser’sche Schauspielergesellschaft in Schlesien (1772–97). Dysertacja doktorska, Schlesische Friedrich-Wilhelms-Universität, 1928.
  Google Scholar

Michalak, Jerzy Marian. „Gdańsk w biografii Józefa i Karoliny z Drozdowskich Elsner”. W: Józef Elsner (1769–1854): życie, działalność, epoka, red. Remigiusz Pośpiech, 111–147. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO, 2013.
  Google Scholar

Nowak-Romanowicz, Alina. Józef Elsner: monografia. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1957.
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz, Anna. Non omnis moriamur: Dominikanie śląscy w źródłach memoratywnych z XVIII i XIX wieku przechowywanych w archiwach czeskich i morawskich. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2023.
  Google Scholar

Pośpiech, Remigiusz. „Geistliche Musikkultur auf dem Gebiet des Bistums Breslau in den Zeiten von Josef Elsner”. W: Józef Elsner (1769–1854): życie, działalność, epoka, red. Remigiusz Pośpiech: 43–60. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO, 2013.
  Google Scholar

Pośpiech, Remigiusz. „«Musica Nova Ecclesiastica» Józefa Elsnera (1769–1854) na tle polskiej muzyki religijnej XIX stulecia”. W: Tradycje śląskiej kultury muzycznej, red. Dorota Kanafa. T. II, 107–120. Wrocław: Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego, 2008.
  Google Scholar

Pośpiech, Remigiusz. Muzyka wielogłosowa w celebracji eucharystycznej na Śląsku w XVII i XVIII wieku. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2004.
  Google Scholar

Prasał, Andrzej. „Życie i twórczość wrocławskiego kapelmistrza katedralnego Józefa Ignacego Schnabla (1767–1831)”. Wrocławski Przegląd Teologiczny 17, nr 2 (2009): 179–198. Pulkert, Oldřich. Domus Lauretana Pragensis: catalogus collectionis operum artis musicae. Praha: Supraphon, 1973.
  Google Scholar

Schiwietz, Lucian. „Manch musikschriftstellerisches Hermäon aus Johann Timotheus Hermes’ Feder”. W: Aufklärung in Schlesien im europäischen Spannungsfeld: Traditionen, Diskurse, Wirkungen, red. Wojciech Kunicki, 151–160. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1996.
  Google Scholar

Sękowski, Roman. Herbarz szlachty śląskiej: informator genealogiczno-heraldyczny. T. 2. Katowice: Videograf II, 2003.
  Google Scholar

Siemieński, Lucyan. „Pamiętniki kantora katedry krakowskiéj”. Biblioteka Warszawska 153, nr 1 (1879): 182.
  Google Scholar

Szwankowski, Eugeniusz. Teatr Wojciecha Bogusławskiego w latach 1799–1814. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1954.
  Google Scholar

Unverricht, Hubert, red. Carl Ditters von Dittersdorf: Briefe, ausgewählte Urkunden und Akten. Tutzing: Hans Schneider, 2008.
  Google Scholar

Urban, Mariusz. „Joseph Ignatz Schnabel (1767–1831) i jego twórczość religijna w kontekście najnowszych badań”. Muzyka 67, nr 1 (2022): 39–64.
  Google Scholar

Walter, Rudolf. „Der Breslauer Domorganist Joseph Gottwald und seine «Denkwürdigkeiten»”. W: Zur Orgelmusik im 19. Jahrhundert: Tagungsbericht, red. Walter Salmen, 115–126. Inns- bruck: Musikverlag Helbling, 1983.
  Google Scholar

Walter, Rudolf. „Die Autobiographie des Chordirektors von St. Maria auf dem Sande in Breslau Ignatz Lukas (1762–1837)”. Musik des Ostens 8 (1982): 85–105.
  Google Scholar

Walter, Rudolf. „Kirchenmusikpflege in der Stiftskirche St. Maria an dem Sande, Breslau, während des 18. Jahrhunderts / Kultywacja muzyki kościelnej w kościele NMP na Piasku we Wrocławiu na przestrzeni XVIII wieku”. W: Beiträge zur Musikgeschichte Schle- siens. Musikkultur – Orgellandschaft. Tagungsbericht Liegnitz 1991 = Przyczynki do historii muzyckiej [!] Śląska. Kultura muzyczna – region organowy. Sprawozdanie z sesji w Legnicy 1991, red. Jarosław Stępowski, Helmut Loos, 42–71. Bonn: G. Schröder, 1994.
  Google Scholar

Weber, Karl. Geschichte des Theaterwesens in Schlesien: Daten und Fakten von den Anfängen bis zum Jahre 1944, wyd. Bärbel Rudin. Dortmund: Forschungsstelle Ostmitteleuropa, 1980.
  Google Scholar

Wierzbicka-Michalska, Karyna. Aktorzy cudzoziemscy w Warszawie w latach 1795–1830. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
  Google Scholar

Zduniak, Maria. „Józef Elsner a kultura muzyczna Wrocławia pierwszej połowy XIX wieku”. W: Tradycje śląskiej kultury muzycznej, 85–92. Katowice–Grodków: Biblioteka Główna Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, 1977.
  Google Scholar

Zduniak, Maria. Muzyka i muzycy polscy w dziewiętnastowiecznym Wrocławiu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984.
  Google Scholar

Zduniak, Maria. „Muzyka w ogrodach wrocławskich”. Prace Kulturoznawcze 13 (2012): 135–143. Zduniak, Maria. „Związki Józefa Elsnera z Wrocławiem”. Kalendarz Wrocławski 27 (1986): 272–276.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-12-31

Cited By / Share

Fatalski, T. (2025). Wrocławscy muzycy w latach młodości Józefa Elsnera (1781–1789). Muzyka, 70(4), 49–72. https://doi.org/10.36744/m.4692

Autorzy

Tomasz Fatalski 

Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3838-9942

Statystyki

Abstract views: 1
PDF downloads: 0


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Tomasz Fatalski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.